Bakan Albayrak’ın ‘şirketleri kurtaracak’ fon planı ne durumda?

Türkiye geçen yılki kur krizinin inşaat ve güç bölümünde yarattığı borç sıkıntısının üstesinden gelmeye ve iktisadını tamir etmeye çalışırken, bankaların fon modeli üzerinde şimdi anlaşamaması nedeniyle bankalar ve şirketler bu iki dalda 20 milyar dolara yakın sıkıntılı kredinin yine yapılandırılmasında ilerleme kaydetmekte zorlanıyor.

Reuters tarafından 10’dan fazla bankacı, bölüm temsilcisi ve danışmandan alınan bilgiye nazaran, inşaat ve güç bölümünde borçlu şirketlerin geri ödeyemediği sıkıntılı kredilerin bankaların bilançoları dışına taşınması planının açıklanmasından bu yana geçen üç ayda, plan üzerinde çok ara kat edilemedi.

Hazine: Plandan vazgeçilmedi 



Reuters’ın sözkonusu yapılandırmaların gecikmesi ile ilgili soruları üzerine Hazine ve Maliye Bakanlığı açıklamasında şunlar dendi: “Fon konusundaki çalışmalar bankalarımız tarafından ilkbahar aylarında başlatılmıştır ve hala devam etmektedir. Gelinen noktada bankalarımızın şimdi bir fon modeli üzerinde uzlaşmaya varamadıklarını görüyoruz. Tekrar de ‘fon kurma planından vazgeçildi’ demek için erken olduğuna inanıyoruz.”

Torba maddede vergi indirimi

Dün Meclis’te kabul edilen torba kanun tasarısı, bankalara yine yapılandırdıkları krediler için birtakım vergi indirimleri getirip bankacıları kredi paha düşüklüğü karşısında zimmet kabahatinden koruyarak tekrar yapılandırmaları kolaylaştırıyor.

Batık kredilerin büyüklüğü bilinmiyor

Türkiye’de problemli kredilerin, geri ödemesi gecikenlerden hiç ödeme imkanı kalmamış olanlara kadar, büyüklüğünün ne kadar olduğu konusunda resmi kaynaklardan verilmiş bir bilgi bulunmuyor. Büyük holdinglerden sanayi şirketlerine, futbol kulüplerinden inşaat ve güç şirketlerine kadar geniş bir kesim yelpazesinde kredilerin tekrar yapılandırılması gerekirken, geçen yıldan bu yana kimi alanlarda tekrar yapılandırmalar tamamlandı.

Problemli kredilerin yine yapılandırılması için bir plan hazırlandığını Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak, nisan ayında yaptığı toplantıda açıklamıştı. Bu plana nazaran gayrimenkul-inşaat ile güç dalındaki sıkıntılı krediler iki farklı fonun içine konularak bankaların bilançolarının dışına çıkarılacaktı.

Fakat Reuters’a bilgi veren kaynaklar tekrar yapılandırma çerçevesinin detaylı bir hale gelmesinin bu yılın sonlarını yahut gelecek yılı bulabileceğini belirtti.

Bankalar, şirketler ve Hazine temsilcilerinin yaptığı görüşmeler hakkında bilgi sahibi bir kaynak, “Şu anda her şey duruyor… Hükümet yetkilileri ve herkes yeni bir adım atmadan önce ‘bekle-gör’ halinde. Beşerler adım atmak için gelecek yılı bekliyorlar” dedi.

Alacaklı bankalar ile borçlu şirketler ortasındaki müzakereleri koordine eden Ziraat Bankası ve Garanti BBVA ise yapılandırma görüşmelerinin devam ettiğini söz etti. 



Hazine’nin açıklamasında, ‘kamunun tekrar yapılandırmalara fonlama sağlayacağı bir modelin şu an gündemde olmadığı’ belirtilirken, muhtaçlık duyulması halinde, ‘önümüzdeki devirde kredi piyasalarının aktifliğini artıracak ve risk primlerini azaltacak ek önlemlerin alınabileceğine’ de dikkat çekildi.

Duran inşaatlar

Borç tekrar yapılandırmanın güç olduğu bölümlerin başında gayrimenkul ve inşaat geliyor. Duran projeler gelir yaratmadığı üzere, iktisadın ve münasebetiyle talebin süratle toparlanamaması halinde nakit akışı oluşmuyor.

Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun (BDDK) resmi datalarına nazaran inşaat kesiminin geri dönmeyen kredileri (NPL) mayıs itibarıiyle 15 milyar lira (2.62 milyar dolar) düzeyindeydi. Lakin bölüm kaynakları çeşitli kıstaslara nazaran bu ölçünün 10 milyar dolara kadar çıkabildiğini belirtiyor.

İnşaat başta olmak üzere pek çok bölümün kredi sorunu borçlanma maliyetlerinin ucuz olduğu, iktisadın ise süratle büyüdüğü 2012-2013 yıllarına kadarki periyoda dayanıyor.

Düşük maliyetle dolar ve avro kredilerle borçlanan şirketler daha sonra yabancı merkez bankalarının faizleri yükseltmesi nedeniyle kademeli olarak artan faiz yükü altında kaldı. Liranın dolar ve avro karşısında çok sert kıymet kaybı yaşaması ise lira cinsi gelir elde eden şirketlerin dolar borçlarını ödemeye yetmedi.

Şirketlerle bankalar ortasında ‘derin görüş ayrılığı’

İnşaat bölümünün borçlarını yapılandırma görüşmelerinde uzaklık alınamamasının en önemli nedenleri ortasında satılmamış konut ve ticari gayrimenkul stokunun gerçek kıymeti ve türel statüsü hakkında bankalar ile şirketler ortasındaki derin görüş ayrılığı yer alıyor.

Reuters’a bilgi veren dal temsilcileri ve bankacılara nazaran bankalar gayrimenkullerin şirketlerin istediğinden çok daha az pahada olduğunu düşünüyor. Ayrıyeten birtakım gayrimenkullerin öteki alacaklar için teminat gösterilmiş olması nedeniyle inşaatçılar teminat sorunu çekiyor.

Mevzuya yakın iki kaynağın verdiği bilgiye nazaran, yapılandırmalarda bankaları koordine etmeye çalışan Ziraat Bankası’nın mayıs ayında ilettiği teklif bu nedenler münasebet gösterilerek özel bankalar tarafından reddedildi.

Ziraat Bankası’nın planına nazaran sıkıntılı kredilerin bankaların bilançolarından çıkarılarak 10 yıl müddetle, Albayrak’ın bahsettiği gayrimenkul fonu üzere bir fona aktarılması öngörülüyordu. 



Bankaların devrettikleri varlıkları oranında hisse sahibi olacağı bu fona şirketler beş yıl ödeme yapacaktı. Bu ödemeler bankalara beş yıllığına faiz geliri garantisi getirirken, ikinci beş yılda iktisadın toparlanmasıyla birlikte bankalar ziyan etmeden inşaatleri elden çıkaracaktı. Talep durma noktasına geldiği için nakit akışı yaratamayan inşaat şirketlerinin üzerindeki mali yük de kalkacaktı.

Ziraat Bankası, Reuters’a yaptığı açıklamada finans kuruluşları ve inşaat kesiminin üzerindeki yükü hafifletecek metotlar üzerinde çalışmaya devam edildiğini belirtti.

Reuters’a bilgi veren bir bankacı ise bankalar ve Hazine’den temsilcilerin inşaat fonu hakkında iki hafta evvel toplandıklarını, lakin şimdi sonuca varamadıklarını ve yeni görüşmeler yapıldığını söz etti.

Bir adım ileri, bir adım geri

Sıkıntılı kredi ölçüsünün 12-13 milyar dolar olduğu belirtilen güç dalında ise yapılandırmalar alanında sonlu aralık kaydedildi. Garanti BBVA mayıs ayında problemli güç kredilerinin yine yapılandırılması planının ana çizgilerini paylaştı. Bu plana nazaran sıkıntılı krediler ve teminat varlıkların her birinin bir fona devredilmesi, bu fonların portföy idare şirketi şemsiyesi altına yerleştirilmesi ve tekrar kârlı varlıklar haline gelince satılması öngörülüyordu.

Her ne kadar bu plan üzerinde müzakereler devam etse de, kıdemli bir bankacının verdiği bilgiye nazaran alternatif modeller üzerinde değerlendirmeler de yürütülüyor.

İki bankacının verdiği bilgiye nazaran güç bölümü borçlarının yine yapılandırılması müzakerelerine katılan bankalar, 2-3 milyar dolar pahasında kredinin borç-sermaye takasına tabi tutulması, yani bankaların bu varlıkları devralması fikri üzerinde uzlaşıyor. 



Garanti BBVA Reuters’a yaptığı açıklamada güç fonu hakkındaki çalışmanın sürdüğünü, ilerleme kaydedilince açıklama yapılacağını tabir etti. Şimdilik bankaların yine yapılandırmaya çalıştığı problemli kredileri satın almakla ilgilenen az sayıda yabancı kuruluş bulunuyor. Lakin problemli kredileri satın alarak bankaları uzun bir çalışmadan kurtaracak bu yatırımcılar, bir bankacının verdiği bilgiye nazaran yüksek oranlarda‘indirim’ istiyorlar. 

Bütün bu ögeler pek çok banka ve şirketin, hükümet ve düzenleyici kurumlardan gelecek olan yönlendirmeler için beklemeye geçmesine yol açıyor. Bir bankacı, neredeyse tüm kuruluşların kanun ve başka düzenlemelerde muhtemel değişiklik hakkında ipuçlarını beklediğini tabir ederek, “Çünkü varsayımları şu ankinden çok daha güzel kuralların ortaya çıkacağı şeklinde” diyor.