balede koreograf ve notasyon

Bilindigi gibi, balenin ilk görevi ya bir öykü anlatmak, bir bakis açisini ortaya belirlemek veya bir duyguyu veya ruhsal durumu açıklama etmektir Bu faktörlerden bir kaçinin veya tamaminin bir bilesimi de söz konusu olabilir Geleneksel bir bale eserinde hikaye, belirlenmis sonuna dogru gelisirken bir noktada balenin dramatik `developmani`na (gelisimine) hiç bir sekilde katkisi olmayan bir ya da bir dizi dans tarafindan geciktirilebilir `Coppelia` ve `Findikkiran` ile `Uyuyan Hoş`in son sahneleri de bu tür `ertisman` ya da `ersiyon`lari içermektedir
Çağdaş koreografinin babasi Fokine`in yirminci yüzyil baslarinda ortaya çikisiyla birlikte, balede konu artan bir şekilde siklet kazandi `Petruska`, `Sehrazad` ve `Ates Kusu`nda ertisman yer almamaktadir Bir Fokine balesinde dans montaji senaryodan ayri ele alinamaz
`Glen Tetley` gibi daha çagdas bir koreografin yarattigi bir balede bilhassa `Tristan` ve `Field Figures`de hareket dili, ardından kisisel heyecan ve duyarlilik tabakalarinin yayildigi bir ayine aynı: Bu, `Petipa ve Kugu Gölü`nden çok farkli bir dildir
Petipa, Fokine ve Tetley, bale`de son bir yüzyilda üç muhakkak evreyi simgelerler ve tüm koreograflarin birer temsilcisidirler Dans sanatçilari ve meslekten kisiler disinda, koreografin tam görevi hakkinda sasirtici bir düsünsel karmasa hüküm sürmektedir Insanlar bale eserlerinde çogu dansin dogaçlama oldugunu ve dansçilarin improvizasyon yaptiklarini düsünürler Her ne dek bazi fazla modern dans çalismalarinda bu cins dogaçlama kesitler varsa da, zamanin ya da müzigin iki noktasi arasinda böyle bir improvize öge ye müsade verilmistir ve hatta tesvik edilmistir pek ender yer alir ama bizi konumuzda fazla pozitif ilgilendirmemektedir Balelerin büyük bir çogunlugunda, adimlarin sirasi ve hareketlerin ardilligi çoğunlukla özenle hesaplanir ve önceden çalisilir Koreografi fazla kesin bir sanattir Ingiliz bale elestirmeni A V Coton bir yazisinda bunu söyle açikliyor: `Koreografi, tensel ve entellektüel açidan doyurucu bir eğlence olan dans ve mimik sanatinin düzenlenmis bir modeli veya yapisidir; bir öyküyü adapte etmek için, yasamin bir evresini yorumlamak amaciyla veya sadece hareketin bir gösterisini arzetmek üzere oysa bu balenin en yüksek formudur orkestranin vakit bölümlenmesiyle bagintili bir vakit ölçegi üstünde düzenlenen ve kadin ya da erkek sahne üzerindeki her kisi tarafindan her an kullanilan hareketlerin ve jestlerin eylemsel ardilligidir`
Koreografi sanati hakkinda çok anlamli olan bu tanimlama, `Coton`un `A Prejudice for BalletBale için Bir Önyargi` (1938) isimli ünlü kitabindan alinmistir Koreografi kelimesi iki Yunanca sözcügün bir bileskesidir: `Khoros`, dans anlamina gelir ve `graphia` da yazi yazmak demektir böylece koreografi reel karsiligiyla bir dansin ya da dans dizisinin yazilmasi, yani kaydedilmesidir Koreograf ise danslarin yazaridir, yaraticisidir; hareketin heykeltrasidir O`nun sanatinin özü dansçinin vücududur Koreograf, heykeltrasin çamurda yaptigi çalismanin tamamen aynisini dansçinin vücudunda yapar Bir hareketi su ya da bu sekilde denedikten daha sonra, eger sonuçtan tatmin olmazsa, o fikri kafasindan atar ve yeni bir test yapar
Dansçi, haftalar boyu (ve bazan da aylarca) koreografin yaratici denemelerine itaat eder Ortaya konacak yeni balede O`nun kisiligi kadar icra yetenegi de dogrudan dogruya yöntemi etkiler Tüm kusurlari ve sinirliliklari değin meziyetleri de yaratici eylem sürecinde kendilerini açiga vurur Bu Nedenle, kisa zamanda, koreografin bale hakkindaki nihai düsüncelerine de etki eder Bunun nedeni dansçinin bütün bir çalgı olmayisidir O, ayni zamanda bir insandir ve sonuçta hiç biri de tem anlamiyla mükemmel degildir Bu canli, çok yönlü enstrüman yeni bir bale üzerinde çalismaya baslayan koreografa sunulur; seçimi koreograf yapar
Danslar ve dogrusu tüm baleler, imitasyonun daha eksik animal bir yöntemiyle elde edilir Dansta yaraticiligin ciddiye alinabilecek baska bir yöntemini demin hiç kimse gelistiremedi Sarkici veya aktörün tersine dansçiya, provalarina baslamasindan önce ögrenmesi için bir metin veya partitur verilemez Bütün yapabilecegi koreografça ondan istenen her talimati, direktifi yeteneginin en yüksek verimiyle yerine getirmesi ve kopya etmesidir
Gelin, simdi kendimizi bir prova stüdyosunda var sayalim: göz alabildigine genis ve yüksek tavanli olan odanin her duvari boydan boya ayna ile kaplidir Yeni sahneye konacak bale eseri için koreografça seçilen dansçilar burada toplu halde çalisirlar Koreograf, kayıtlı bir hareket ya da adimi, bu figürlerin o dans ya da baleyle bagintisini belirterek açiklar Buradan yola çikarak, bahşedilen bilgiler üzerinde dansçi ayrintilara girer ve koreografin görmekten hoslanacagini düsündügü sekilde bir icra yapar Adimi, kendisinin `en iyi` oldugunu sandigi sekilde yorumlar giderken düzeltmeler veya ilave adimlar için öneriler ortaya konmakta ya da tamamiyla yeni bir yaklasim yapilmaktadir Eger koreograf uygun bulursa, dansçinin o adimla ilgili düsüncesi sonuçta baleye dahil edilir *