Balıkların Sindirim Sistemi

balıkalrda sindirim sistemi hakkında bilgi
balıkların sindirim sistemi



Öteki omurgalılarda olduğu gibi, balıklarda da sindirim ağızda başlar, farinks (yutak), özofagus (yemek yemek borusu), mide ve barsaklarda devam ederek anüste son bulur öyle ya da böyle bütün tatlısu balıklarında görülen bu yapıda öyle büyük farklılıklar yoktur Fakat besin tarzının değişik olmasına kadar (herbivor, karnivor ya da predatör) bilhassa barsak uzunluğunda önemli farklılıklar göze çarpmaktadır

Ağız ve Dişler

Balıklarda ağız tipleri besin tarzına tarafından fazla öbür şekillerde olabilmektedir Ağız boşluğu içersinde, glossum ’un üzerini bir derinin örtmesiyle meydana gelmiş ve kaslı kısımları artı gelişmemiş bir dil mevcuttur Öteki omurgalılardan farklı olarak, ağız çeperine kurulmuş veya ağız boşluğuna açılan sindirim bezleri bulunmaz Buna karşın ağızda çeşitli şekillerde olabilen dişler yer almaktadır Sindirimle ilgili olan bu dişler genellikle bulundukları yere alt olarak öbür şekillerdedirler

Çeneler üstünde bulunan dişler; üst çenenin premaxil ve maxil kemikleri ile alt çenenin dental kemiği üzerinde yer alan genelde çelimsiz köklü ve içleri abes olan dış iskelet elementleridir Fonksiyonlarına göre dağıtılmış şekillerde olabilen kesici, köpek ve azı dişleri olarak isimlendirilmektedirler

Ağız boşluğunda yer alan dişler; genelde ağız boşluğunu çevreleyen Vomer, Palatin ve Ektopterigoid kemikleri ile dil üstünde bulunurlar Eğer ağız tavanının arkadaki tarafında olurlarsa Vomer, damakta olurlarsa Palatin, dil üstünde bulunurlarsa Lingual dişler adını alırlar Dil üstünde bulunan dişler Esox lucius, Salmo trutta, Lampetra fluviatilis‘de; Palatin üstünde bulunan dişler Esox lucius, Salmo trutta, Perca fluviatilis ve Cottus gobio‘da; Vomer üstünde bulunan dişler Salmo salar, Perca fluviatilis, Salmo trutta ve Lota lota‘da; Farinksin iç cidarında ve 5 solungaç yayları üzerinde bulunan dişler ise Cyprinidae ve Cobitidae familyası üyelerinde görülmektedir Bunlar aralarında bilhassa Cyprinidler ’e has olan Farinks dişleri ile Salmonid ’lerde karakteristik olan Vomer dişleri türlerin ayrılmasında taksonomistler için büyük ağırlık arz eden ayırıcı özelliklerdendir

Farinks ve Özofagus

Bazı balıklarda (bilhassa Cobitid ve Cyprinid ’lerde), üstünde farinks dişlerinin yer aldığı iki kemik yaydan ibaret fazla kısa bir yutak kısmı bulunur Yutak bölgesinde yer alan, sayıları ve diziliş tarzları türlere kadar büyük şartların değişmesi belirten farinks dişlerinin şekilleri ve fonksiyonları da türlere göre değişir Örneğin, Cyprinus carpio ve Carassius auratus‘da besinleri öğütmek için tıpkı bir değirmen taşına aynı; Nemacheilus cinsinde çamuru filtre etmek için bir kalbur vazifesi görür; Scardinius erythrophthalmus‘da böcek larvalarını ayırmak için bir testere gibi iş görür; Leuciscus cephalus‘da ise, böceklerin kabuğunu çıkarmak için bir hızlı kancalar şeklinde vazife görür

Farinksten daha sonra gayet kısa ve dışarıdan bakıldığında mideden böylece ayırt edilemeyen bir özofagus (yemek borusu) kazanç Burada, ağıza alınan suyun mideye girmesini önleyici ve büzücü karakterde olan bir adale mevcut olup, bu adale solunum sırasında yemek borusunu kapatmaktadır

Mide

Özofagusun devamında o kadar iyi bir gelişme göstermemiş olan mide kısmı bulunur Mide genellikle iki kısımdan ibaret olup, birinci kısım genellikle besinlerin sindirilmemiş halde toplandığı Kardiyak bölgesi, ikinci kısım ise sayısı türlere tarafından değişik olan ve parmakımsı görünürde yer alan Plorik Çekum veya Kör Bağırsakların açıldığı Pilor bölgesi ’dir Mide genel olarak kuvvetli kaslardan meydana gelmiş olup, özellikle Mugilidae ve Acipenseridae familyası türlerinde çok kalın çeperlidir ve tıpkı kuşların katı midesine aynı şekilde fonksiyon görmektedir Yırtıcı balıklarda (Esox lucius gibi) mide çok kaslı tesir yapan sindirim enzimleri içerdiğinden tüm halinde yutulan balıklar kısa zamanda ve kolayca sindirilebilirler

Midenin şekli balıklarda fazla öbür olabilmektedir Mesela, Coregonus‘da “U şeklinde, Cottus gobio‘da düz bir kese biçiminde, Esox lucius‘da ise bir torba şeklindedir Bazı balıklarda, Örneğin, Cyprinidae familyasında gerçek mide yoktur Onun için özofagus iyi gelişmiş olup, doğrudan doğruya barsağa bağlanmıştır genellikle denilebilir ama, balıklarda karnivorluk derecesi arttıkça mide gelişimi de artar

Barsaklar

Mideden sonradan gelen ve anüse değin devam eden en uzun sindirim organı barsaklardır Barsak gelişimi balıkların beslenme rejimleri ile ilgili olup, genelde karnivor veya predatör formlarda (Esox lucius gibi) çok kısa; buna rağmen, otla beslenen herbivor formlarda (Cyprinus carpio, Capoeta sp gibi) çok uzundur Sindirimin son bulduğu açık sözlülük ise Anüs olarak isimlendirilir Anüsün konumu çeşitli balık türlerinde değişik durumlar gösterdiği halde, kemikli balıklarda genel olarak Anal yüzgecin hemencecik önündedir Anüsün şekli bir takım türlerde (Cyprinus carpio gibi) sexleri ayırıcı kişilik olarak kullanılabilir Mesela, dişi sazanda anüs konvex veya kabarık durumda olduğu halde, erkekte konkav yani çukur görünüştedir

Buraya kadar açıklanan ve sindirim borusunun esasını teşkil eden organlardan diğer muavin sindirim bezleri de mevcuttur Bunların başlıcaları Karaciğer ve Pankreas olup, özsularını mide ile barsağın birleştiği bölgeye akıtırlar genelde çok hacimli yapıya sahip olan karaciğer iki büyük loptan meydana gelmiştir Yüksek dozda A ve D vitaminleri içerir Pankreas ise, balıklarda iyi gelişmemiştir Birçoklarında dıştan fark edilmeyecek derecede küçülmüş olup, düzensiz bir şart talep etmektedirler *