Bazı Böcekler Neden Işıkların Etrafında Döner?

Böceklerde bulunan fotoreseptör hücreler onların kızılötesi, morötesi üzere ışığın farklı dalga uzunluklarını algılayabilmesini sağlar. Bu yetenekleri sayesinde taraf belirleme, yiyecek bulma, tehlikelerden korunma üzere emellerle ışığı kullanırlar.

İnsanlardan farklı olarak algılayabildikleri bu dalga uzunlukları sayesinde geceleri taraflarını belirlerler. Sokak lambası üzere yapay ışıklar ise böceklerin bu yeteneklerini kullanamamalarına neden olur ve böcekler karanlıkta istikamet bulamaz hale gelir.

Fotoreseptör hücreler ve ışığın dalga uzunluğu nedenleri dışındaki bir öteki muhtemel nedenin ise böceklerin güneş ve ay ışıklarını kullanamamaları olduğu düşünülüyor.


Bu doğal ışıkları kullanarak taraflarını belirleyen böcekler, yapay ışıklar yüzünden ışık kaynağı ile ortasındaki uzaklık ve ışığın gelme açısı bariz olarak değiştiği için bu yeteneklerini kaybediyor.

Böcekler doğal ışık kaynaklarından ışığı sabit bir açı ile alır lakin yapay ışıklar ışığı her istikamette saçtığı için bu da böceklerin sabit bir açı tutturamasına neden olur. Uçarken ışık kaynağı ile olan açıları gittikçe daralır ve yapay ışık kaynaklarının etrafında dönmeye başlarlar.

Böcekleri olumsuz etkileyen bu durumun tesirlerini azaltmak için mavi ışık yerine sarı tonlardaki ışıkları kullanabilirsiniz.


Zira mavi ışık, böcekleri daha çok şaşırtırken sarı ışığın tesiri düşüktür. Tıpkı vakitte beşerler için de daha âlâ bir seçenektir zira sarı ışıklar daha tasarrufludur. 8887 böcek ve örümceğin kullanıldığı bir araştırma sonucuna nazaran böcekleri en çok akkorlar çekiyor.

Akkoru sırasıyla floresan lamba, halojen lamba, soğuk renk sıcaklığında LED lamba ve sarı lamba takip ediyor. Böcekleri en az çeken lamba tipi ise LED'ler. Meskeninizde sarı LED ışık kullanarak böceklerin istilasından kurtulabilirsiniz ve de onlar için bir düzgünlük yapmış olursunuz.

Canlıların ışığa müspet yahut negatif reaksiyon vermesi olarak tanımlanan "fototaksi" de bu sorunun cevaplarından biri olabilir.


"Photo" Yunancada "ışık" demektir, "tax, taxo" ise "düzenleme" manasına gelir. Güve ve sinek üzere olumlu fototaksiye sahip olan böcekler ışık kaynağı gördüğünde kaynağa yönelir, hamam böceği üzere negatif fototaksiye sahip olan böcekler ise ışık gördüğünde kaçma eğilimindedir.

Tabiatta bulunan siyanobakterilerin pek birden fazla olumlu fototaksi yapar zira fotosentez yapabilmeleri için ışık gereklidir. Böceklerde evrimin getirdiği nedenlerle olumlu ya da negatif fototaksi gelişir. Fototaksi haricinde kemotaksi, hidrotaksi, gravitaksi, aerotaksi, elektrotaksi üzere taksi teknikleri de bulunur.

Böcekler benzeri bir nedenden ötürü bazen de giysilerinize konabilir.


Böceklerin "ana besin maddesi" olarak gördüğü birtakım çiçekler ultraviyole ışınlarını yansıtır ve bu da onları çeker. Birtakım renklerin yansıttığı ışınlardan ötürü giysilerinizdeki desenleri çiçekmiş üzere algıladıkları için üzerinize konabilirler.

Artık ışığa üşüşmüş böcek sürüsü gördüğünüzde bunun muhtemel nedenlerini biliyorsunuz. Bilimle kalın.

Kaynaklar: TÜBİTAK, 2 Dakikada Bilim (NTV), IFL Science