bazı duyguları çocuklara nasıl öğretebiliriz?

bir takım duyguları çocuklara nasıl öğretebiliriz? mektep öncesi duygu kartları duygu kartları okul öncesi Bihter Mutlu Gencer Psikolog Özel Eğitim Uzmanı (Lütfen öncelikle “Çocuklarımıza Duyguları Bilgi Vermek (I) makalesini okuyunuz) Duyguları isimlendirebileceğimiz ya da davranışların ardındaki yatan duyguları anlayabileceğimiz değişik misal durumlar: Durum 1: 3 yaşındaki çocuğunuz odasında bir canavar olduğunu ve uyumak istemediğini söylüyor Çoğunlukla otomatik tepkiler nasıl olur? “Odanda canavar falan yok, “Korkacak birşey yok Zaten canavar diye birşey yoktur Böyle söylediğimiz zaman çocuk anlaşılmadığını hisseder Halbuki 3 yaşındaki çocuk odasında bir canavarın varolduğundan emindir Zihinsel gelişimi şu an somut şeyleri algılamaya tatmin edici oduğu için odanın içinde gördüğü bir gölgeyi veya dışarıdaki dal parçasını bir canavar olarak algılamıştır Yerinde teşebbüs: Tüm bu otomatik tepkiler yerine nefret edilen şey duygularını kabul edip o şekilde davranabiliriz Burada isimlendirebileceğimiz bir fazla duygu olabilir “Demek korkuyorsun, “Kendini çok rahatsız hissettin, “kendini güvende hisetmiyorsun öyle mi?, “Bu çok adi biliyor musun? Senin yaşındaki bütün çocuklar gece korkabilir Seni hafifletmek için ne yapabilirim? Bunun üstüne çocuğumuz ihtiyacı olan şeyi söyleyebilir, kabul edilmiş ve gevşemiş hisseder Şart 2: 4 yaşındaki kızınız yuvadan eve geldi ve dedi oysa: “Anne ben Ayşe’yi hiç sevmiyorum Genelde otomatik tepki ne olur? “Yeniden ne oldu?, “Neden? Ayşe çok tatlı bir kız, “Hayır gerçekten sen Ayşe’yi seviyorsun da bugün birşey oldu galiba, “Ayşe fiilen şöyle iyi, böyle cici Böyle şeyler söylediğimizde çocuğumuza karşı tüm iletişim kanallarını her tarafta kapatmış oluruz Yeniden ne oldu? dediğimizde “aslında muhakkak sen suçlusundur mesajını veririz O sırada çocuğumuzun ihtiyacı olan şey Ayşe’nin aslında ne kadar tatlı ve cici olduğu değildir Tüm ihtiyacı sadece sonuna kadar dinlenmek ve kabul edilmektir Uygun yaklaşma: Tüm bu otomatik tepkiler yerine aynalama tekniği ile söylediği sözü ona geri tekrarlayabiliriz: “hmm çağrıda bulunmak Ayşe’yi sevmiyorsun? bakalım peşinde ne gelecek? Bir kıskançlık mı yahut bir kızgınlık duygusu mu? Meğer Ayşe’nin pembe etek giymiş olmasını ve öğretmenin onu fazla beğenmesini kıskanmış olan kızınızın bu duygularının farkında olmasına ve uygun olarak ifade edebilmesine yardımcı olabilirsiniz Koşul 3: İlkokuldaki çocuğunuz eve geldi, çantasını duvara fırlattı ve dedi ki: “baba sınavdan 2 aldım, Mehmet 5 aldı, zaten hoca daima ona 5 veriyor Çoğunlukla otomatik tepkiler: id “Oğlum sen de bir sonraki sınavdan 5 alırsın, “Zaten yeteri dek çalışmamıştın, “Mehmet çok çalışkan bir öğrenci, sen de çalış, sen de 5 al, “olsun, gel ben sana bir dondurma alayım da neşelen biraz Böyle davranarak olayın çocuğumuz üzerinde yarattığı duyguları es geçmiş oluruz Bu tepkiler zaten üzgün olan çocuğunuzun üzüntüsünü ikiye katlar, bir sonraki sınavda ille de 5 alabilmek için üzerinde zorlama oluşur, Mehmet’i daha da kıskanmasına ve bu kıskanmanın kızgınlığa dönüşmesine neden olur Yerinde teşebbüs: Bu durumda isimlendirebileceğiniz öyle çok duygu vardır “Çağrıda Bulunmak 2 aldın, kalbi kırık hissediyor olmalısın, “Kendini başarısız mı hissettin yavrum?, “(ironik yok ama, uygun bir yüz ifadesiyle) Birazcık da Mehmet’i kıskanmış olabilir misin?, “Hayal kırıklığına uğradığını görüyorum, oysa ben senin bu imtihan için çok çabaladığını biliyorum diyerek sonuca yok sürece odaklanıp, duygularını açıklama etmesine tezgâhtar olabiliriz Koşul 4: Çocuğunuz yuvadan eve geldi ve bütün oyuncaklarını etrafa fırlatmaya başladı Hatta bir ikisini kırdı Çoğunlukla otomatik tepkiler: “Ne yaptığını sanıyorsun böyle? oyuncaklarını kırma, “Yeniden ne oldu yuvada?, “Sana bir daha oyuncak değil Uygun yaklaşım: “hmm fazla kızmış görünüyorsun, “seni ağlamaklı görüyorum, sebebini öğrenmemde bir sakınca var mı?, “çağrıda bulunmak arkadaşına kızdın, şu lahza gevşemek için ne yapabilirsin? Şart 5: (Çok daha minikler için bir misal) Çocuğunuz düştü ve kafasını sehpaya çarptı, ağlıyor Başlıca otomatik tepkiler: Koşarsan böyle olur işte, “oğlum dikkat etsene (bunlar suçluluk duygusuna niçin olabilir) “tamam tamamlanmış birşey olmadı, acımadı, a bak kuş uçuyor (duygusu yarım kalabilir) Uygun yaklaşma: “Evet fazla acıdı, “birazcık ağlayıp rahatlayabilirsin, inşallah azıcık sonra acısı geçer Böyle yaklaşmak onun duygusunun yarım kalmamasına ve bununla başedebilmesine tezgâhtar olur Durum 6:İğneden korkan çocuğunuza “hiç acımayacak, bebek gibi matem gibi bir yaklaşma da ona acı duygusunun anlaşılmadığı mesajını verebilir Bunun yerine “evet acıyacak fakat bu acı uzun sürmez, senin bununla başedebileceğini düşünüyorum, ne dersin? gibi bir girişim keza kendisini iğne için hazırlaması için, ayrıca de duygusunun anlaşılması için daha yerinde olur Şart 7:5 yaşındaki büyük kızınız siz kardeşine yemek yemek yedirirken “anne daima ona yediriyorsun, bana hiç yedirmiyorsun diye küsüp bir köşeye gidip oturdu Çoğunlukla otomatik tepkiler: “Kızım bebek gibi davranma, “alt ona yedireceğim, kendi nasıl yesin, “artık abla oldun, hala mı kıskanıyorsun?, “zaten sen kardeşini hiç çekemezsin Yerinde teşebbüs: Öncelikle kardeşlerin birbirini kıskanmasının ne kadar doğal ve insani bir duygu olduğunu ve bu duyguların içinde farklı alanlara yönlendirilmiş avantajlar barındırdığını kabul etmekte üstünlük vardır “Yavrum azıcık kıskanmış olabilir misin acaba? Olabilir, bu fazla normal, kardeşler birbirini defalarca kıskanır Ben şu lahza sana yemek yemek yediremem lakin bu dinç duyguyla nasıl başa çıkabilirsin, sana bu konuda muavin olabilirim sanıyorum Bu konuda bana ne önerebilirsin? diyerek çocuğunuzun duygularını kabul etmiş ve adamakıllı iletişime açık bir yaklaşımda bulunabilirsiniz Özetlemek icabında, böyle davranarak neyi amaçlıyoruz: 1) Çocuklarımızda hissi farkındalık oluşturmuş ve psikolojik olarak olgunlaşmalarını sağlamış oluruz 2) Dolayısıyla empati duygusu kazanmalarını destekleriz (empati edebilmek kendi duygularının farkında olmadan mümkün değildir) 3) Kendilerini iyi ve fena yanlarıyla kabul etmiş özgüven sahibi çocuklar yetiştirmiş oluruz 4) Başkalarını anlayabilme ve onları da iyi ve fena yanlarıyla kabul edebilme, bu vesile ile dinç ilişkiler kurabilme becerilerini geliştirebiliriz 5) Sizleri tekrar tekrar herşeyi söyleyebileceği, onu bütün yanlarıyla kabul edebileceğiniz ebeveynler olarak görmesine fırsat tanımış oluruz 6) Problemler büyümeden halledilmesini sağlamış oluruz (Bu bölümü okumadan önce lütfen “Çocuklarımıza Duyguları Bilgi Vermek I adlı makaleyi okuyunuz) seçme parça hanemizcom