Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
Ataerkil yapılanmanın da tesiriyle iş hayatındaki bayanlar ortasında, pek çok sinema ve kitaba bahis olmuş bir rekabet yaşandığını ve bu rekabetin vakit zaman kadın-erkek rekabetinden sıyrılıp kadın-kadın rekabetine dönüştüğünü biliyor muydunuz?
Bugün sizlerle birlikte, kimi bayanların iş hayatında maruz kaldığı kraliçe arı sendromuna değineceğiz.
İşe, en faydalı kraliçe arıdan başlayacak olursak şayet...
- Diğer arılara nazaran daha heybetli olan kraliçe arının yakından çekilmiş görüntüsü
Kuluçkadan ayrılan birinci kraliçe arı, şimdi doğmamış olan tüm kraliçe arıları öldürür. Kraliçe arıların tıpkı anda doğması halindeyse, kraliçe arılar ortasında vefatına bir savaş yaşanır ve kaybeden kraliçe arı; ya hayatını kaybeder ya da kovanı terk etmek zorunda kalır.
Aynı kovanda asla iki kraliçe arı bulunamaz. Kraliçe arıların ömrü ortalama 5 yıl olduğu için, beşinci yıla hakikat kraliçe arının yumurtlama suratı düşer ve emekçi arılar yeni bir kraliçe arıyı hazırlar. Yeni kraliçe arının hazır hale gelmesi ile, mevcut kraliçe arı da kovanı terk eder.
Peki ya cam plazalardaki kraliçe arılar?
- The Devil Wears Prada sinemasından bir sahne
Kraliçe arı sendromu olarak isimlendirilen bu durum, birtakım kaynaklarda pembe taciz olarak da isimlendirilmektedir. Artık gelin daima bir arada kraliçe arı sendromunun sebeplerine, araştırma bilgilerine ve örneklerine göz atalım.
Kraliçe arı sendromunun literatüre girişi
Kraliçe arı sendromu, terim olarak birinci kez Amerikalı Sosyolog ve Feminist Carol Anne Tavris’in liderliğindeki bir araştırma kümesinin çalışmaları sonucunda 1973 yılında kullanıldı. Ortadan yaklaşık 50 yıl geçmiş olmasına karşın, sendromun tanımı ve kapsadığı alan birebir halde durmaktadır.
Kraliçe arı sendromuna ilişkin gözlemler
Kraliçe arı sendromu hakkında yapılan araştırmalarda, yönetici pozisyonundaki bayanların, bilhassa de erkek hükümran bir mesleğe aitse; hemcinslerine daha eleştirel yaklaştığı hatta vazifede yükselmesi beklenen hemcinslerini engellemeye yönelik adımlar attığı gözlemlenmektedir.
Konu ile ilgili yapılan bir araştırmada bayan çalışanlara yöneltilen “daha evvel hiç, kadın bir yönetici tarafından engellendiğinizi hissettiniz mi?” sorusuna %96 oranında “evet” karşılığı verilmişti. .
Sendromun altında yatan mümkün sebepler
Toronto Üniversitesinde yapılan bir çalışmaya nazaran; bayanlar, bayanlarla çalışmayı daha gerilimli buluyor. Tıpkı bayanların, erkeklerle çalışırken ise daha az gerilimli olduğu gözlemlendi. Bayanların bu sebeple kraliçe arı sendromu gösterdiği kestirim edilmektedir.
Bir başka sebep olarak ise; kraliçe arı sendromu gösteren bayanların ekseriyetle erkeklerin hükümran olduğu kesimlerde muvaffakiyet kazanmış bayanlar olduğu ve bayanların asimile olarak hemcinslerine karşı negatif bir hal sergilediği düşünülmektedir. Aslında kraliçe arı sendromunun altında bir hemcinsler rekabetinden de öte; erkek hâkim bir toplumda genelde asimile olarak muvaffakiyetler kazanmış bayanların rekabeti yatmaktadır.
Erkekler ortasındaki rekabet ile bayanlar ortasındaki rekabet birbirinden biraz farklı
Psikolog Joyce Benenson, bayanlarda görülen kraliçe arı sendromunu araştırmak için 5 yaşındaki çocuklardan oluşan bir kümesi kız ve erkek olarak ikiye ayırdı. Akabinde her iki kümeye da kendi içinden birer başkan belirledi ve birkaç gün bu durumu gözlemledi.
Benenson’ın aktardıklarına nazaran erkek kümesindeki başkana, küme üyeleri tarafından önder olmasından dolayı hürmet gösterilirken; kız kümesinde ise, başkana hürmet gösterilirken bir yandan da kimi kızların "neden başkan ben değilim?" sorusunu sorduğu tespit edildi. Benenson’ın yaptığı bu gözleme nazaran; iş hayatındaki kraliçe arı sendromunu, bayanlar ile erkekler ortasındaki rekabet anlayışının farklılığına dayandırabiliriz.
Pembe taciz mağduru muyum?
Eğer iş hayatında yükselmeyi beklerken; gereksiz bir formda hemcinsi tarafından engellenen, başka işçilere oranla negatif bir muamele gören ve haksız bir halde erkek çalışanların yükseldiğine şahit olan bir bayansanız; kraliçe arı sendromu ya da pembe taciz kurbanı olduğunuzu tabir edebiliriz.
Hemşireler genel olarak bu hususta daha fazla şikayetçi
Bir iş yerinde ne kadar çok bayan varsa orada kraliçe arı sendromu yaşanma oranı da o kadar yüksektir. Bu sebeple Selçuk Üniversitesi Dr. Öğretim Vazifelisi Melike TAŞDELEN BAŞ da bu bahse bilhassa değiniyor. Baş’ın bu mevzuda yaptığı araştırmaya nazaran; hastanelerde misyonlu pek çok hemşire, yıllarca kraliçe arı sendromuna maruz kalmaktadır.
Özellikle genç hemşirelerin, yaşça daha büyük hemşireler ve başhemşireler tarafından önemli bir mobbinge maruz kaldığı ve sadece bu yüzden misyonundan istifa eden ya da vazife yerini değiştiren hemşirelerin olduğu söz edilmektedir. Şayet birebir hastanede erkek ve bayan işçi oranı yakın düzeylerde olsaydı, kraliçe arı sendromu oranı bu kadar yüksek olur muydu, bilemiyoruz.
İngiltere'nin birinci bayan başhekimi Prof. Dame Sally DAVIES de BAŞ'ın tezini doğrular bir halde 2014 yılında bir araştırma için mesleksel tecrübelerini anlatırken, "Özellikle tıpta gördüğüm kadarıyla, kadınlar kraliçe arı olmaktan zevk alıyorlar" dedi. Elbetteki bu görüş, DAVIES'in görüşüydü ve tahminen de hayatı boyunca daima misal karakterde beşerlerle çalışmak zorunda kalmıştı.
İşçi arılar da kraliçelere arılara genelde ön yargı ile yaklaşıyor
Yapılan araştırmalarda bayanların; erkek yöneticileri “yönetici” olarak tanımlarken, bayan yöneticileri ise “kadın yönetici” olarak tabir ettiği gözlemlendi. Birebir araştırmada bayan yöneticilerin 2/3’sinin “erkeklerin bayanlardan daha şeffaf ve dürüst olduğu” gerekçesiyle erkeklerle çalışmayı tercih ettiği söz edildi. Bu iki araştırmaya nazaran; bayanların hemcinsleri olan yöneticilere karşı ön yargılı olma ihtimalleri de bir epey yüksek.
Ünlü kraliçe arı sendromları
Eski Birleşik Krallık Başbakanı ve tıpkı vakitte ülkenin birinci bayan başbakanı olan Margaret Hilda Thatcher’ın misyona geldikten kısa bir müddet içerisinde kadınlara karşı negatif ayrımcılık yaptığı sav edilmiş hatta kendisi için yazılan pek çok kitapta da bu tezden bahsedilmişti.
2004 yılında yayınlanan Mean Girls ve 2006 yılında yayınlanan The Devil Wears Prada üretimlerinde da kraliçe arı sendromu işlenmişti.
Editör görüşü
Sadece iş dünyasında değil, hayatın rastgele bir yerinde karşılaşabileceğimiz her türlü cinsiyetçiliğin, ne formda olursa olsun çok büyük bir yara ve en az ırkçılık kadar da büyük bir ayıp olduğunu sizlerle paylaşmak isteriz. Her ne kadar araştırmalar kraliçe arı sendromunu doğrular nitelikte olsa da; her bayanın bu genellemeye dahil edilemeyeğini, yöneticinizin bayan olmaktan da öte bir insan olduğunu, berbat yöneticilerin hem erkek hem de bayan olabileceğini düşünerek ön yargılarınızı yıkmanızı diliyoruz.
Peki ya sizler kraliçe arı sendromu hakkında neler düşünüyorsunuz?
Kaynaklar: 1 / 2 / 3 / 4 / 5 / 6 / 7 / 8 / 9 / 10 / 11 / 12 / 13 /
