Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
Evlat dimağını erişkin dimağının küçük hali olarak değil, birtakım yapısal ve işlevsel değişikliklerin daima yaşandığı dinamik bir ortam olarak düşünmek gerekir. Evladın gelişim evresinde kazandığı her yeni beceri şu etmenlerin birlikte çalışması ile olur: Dimağın yapısal gelişimi, sağlıklı dimağ bir yapısı, çevresel destek (uyaranlar ve deneyim). Bu etmenler arasında evladın ana ve pederinden edindiği genler onun yeteneklerini ve gelişimsel olasılıklarını belirler. Sonuç yalnızca ne genetik yapıya ne de yalnızca çevresel uyaranlara bağlıdır. Sonucu ortaya çıkaran genler ve çevresel destek arasında ömür boyunca devam eden etkileşimdir.
Dimağ gelişimi hayat uzunluğu devam eden bir süreçtir. Beynimiz tartısının %98’ine 6 yaşta ulaşır. İç ve dış kabuk (beyaz ve gri cevher) oluşunun tamamlanması, arasında ilişkilerin oluşması en ziyade birinci 1 yaşta olur ve yaklaşık 18-20 yaşta tamamlanır. Sinaptik temas dediğimiz dimağ hücrelerinin arasındaki irtibatların oluşumu yeniden birinci 1 yaşta en süratlidir. Dimağ hücreleri arasındaki bu kontaklar 40’lı yaşlara kadar bir taraftan devam ederken bir taraftan budanma dediğimiz hikaye ile azalır. Beyindeki kimyasal hususların (nörotransmitter) salınımı hayat uzunluğu sürer. Ayna nöron olarak isimlendirilen kısaca empati ve taklit yeteneğinden sorumlu olduğu düşünülen yapıların oluşumu da hayat uzunluğu sürer.
Evlat doğduğunda dimağ; temeli atılmış, kaba inşaatı ve odaları bitmiş bir mesken üzeredir. Odalar arasında temasların kurulması, meskenin içinin döşenmesi ve sıklaşması ise aslında hayat uzunluğu devam eder. Evlatlar doğdukları andan itibaren kendi ferdî muhtaçlıkları ve tercihlerine münasebetli gelişir. Beynimiz kimi cihetlerden şahsi bir eğitime muhtaçlık duymaz. Örneğin; bebek doğar doğmaz emebilir, daha küçük bebekken bile karnı acıkınca ağlar. Evladınızın dimağı sağlıklı ise muhtaçlık duyduğu şeyleri yerküreden nasıl alacağını doğal olarak bilir. Birebir devirde dimağ, gelişimi mühletince her kişinin çevresel özelliklerine nazaran şekillenir. Bu nedenle kişiler çok değişken koşullarda yaşayabilir. Bu gelişim dimağın art kısımlarından ön kısımlarına akıllıca olur. Elhasıl doğduğumuzda dimağımızın ömrümüzü devam ettirecek fonksiyonları birinci evvel gelişir. Yaşamamızı daha sıklaştıracak olan kısımlar- hadiseler önünde tahlil bulabilme, mantıklı düşünebilme, ahlaklı davranma, matematiksel beceriler üzere -ise daha sonra gelişir. Bu kısımların gelişiminde uyaranların tesiri büyüktür. Tekrar beş duyumuz gelişiminde uyaranların tesiri çok büyüktür.
Dimağ gelişim vadesince birinci bir yıl çok kıymetlidir. Bu yıllarda makul davranış ve duyuların olgunlaşması için o gelişim devrine makul gerçek çevresel desteğin (deneyimin) yaşanması gereklidir. İşte bu kaçırılmaması gereken bu periyotlara “duyarlı dönemler” denilir.
Hassas devirler birtakım duyular açısından ana karnında iken başlar. Tat duyusu bunlardan birisidir. Validenin aldığı besinler evladın içinde bulunduğu likit ile evlada ulaşır. Veladet sonu erken devirde ana sütü ile daha sonra ek besine geçiş ile olgunlaşmaya başlar. Yaklaşık 3 yaşında tat tercihlerinin birden fazla oluşmuştur. Evlada bu periyotlar kaçırılmadan farklı tatlar tekraren sunulmalıdır. İşitme duyusu da ana karnında gelişmeye başlar. Ananın gebeyken dinlediği müzikler veladet sonu devirde evladı sakinleştirmek için kullanılabilir. Doğumdan sonra işitme testi yapılarak kayıp varsa erken teşhis ve tedavisi sağlanmalıdır. Konuşma bebeğin hayatının birinci yıllarında en çok duyduğu (ana dilindeki) sesleri meale ve çıkarma ile başlayarak gelişir. İleri yaşlarda yeni bir lisan öğrenmek mümkün olsa da daha ziyade uğraşı gerektirir. Yabancı lisan eğitimine ne kadar erken yaşta başlanırsa evlat o kadar kolay öğrenir. Dokunma duyusu deneyim ile kazanılır. Yetiştirme yurtlarında büyüyen evlatlara bu açıdan dikkat edilmelidir. Görme duyusu en erken kazanılan ve deneyimle artan duyulardandır. Göz tembelliği erken fark edilmez ise ileri yaşlarda geri dönüşü çok güçtür.
Ana karnından başlayan ve birinci bir yılda çok değerli olan bu hassas periyotları kaçırmayalım. Dimağ gelişiminin kimi istikametlerden hayat uzunluğu devam ettiğini unutmayalım.
Prof. Dr. Nesrin Şenbil
Evlat Sağlığı-Hastalıkları ve Evlat Nöroloji Eksperi
Dimağ gelişimi hayat uzunluğu devam eden bir süreçtir. Beynimiz tartısının %98’ine 6 yaşta ulaşır. İç ve dış kabuk (beyaz ve gri cevher) oluşunun tamamlanması, arasında ilişkilerin oluşması en ziyade birinci 1 yaşta olur ve yaklaşık 18-20 yaşta tamamlanır. Sinaptik temas dediğimiz dimağ hücrelerinin arasındaki irtibatların oluşumu yeniden birinci 1 yaşta en süratlidir. Dimağ hücreleri arasındaki bu kontaklar 40’lı yaşlara kadar bir taraftan devam ederken bir taraftan budanma dediğimiz hikaye ile azalır. Beyindeki kimyasal hususların (nörotransmitter) salınımı hayat uzunluğu sürer. Ayna nöron olarak isimlendirilen kısaca empati ve taklit yeteneğinden sorumlu olduğu düşünülen yapıların oluşumu da hayat uzunluğu sürer.
Evlat doğduğunda dimağ; temeli atılmış, kaba inşaatı ve odaları bitmiş bir mesken üzeredir. Odalar arasında temasların kurulması, meskenin içinin döşenmesi ve sıklaşması ise aslında hayat uzunluğu devam eder. Evlatlar doğdukları andan itibaren kendi ferdî muhtaçlıkları ve tercihlerine münasebetli gelişir. Beynimiz kimi cihetlerden şahsi bir eğitime muhtaçlık duymaz. Örneğin; bebek doğar doğmaz emebilir, daha küçük bebekken bile karnı acıkınca ağlar. Evladınızın dimağı sağlıklı ise muhtaçlık duyduğu şeyleri yerküreden nasıl alacağını doğal olarak bilir. Birebir devirde dimağ, gelişimi mühletince her kişinin çevresel özelliklerine nazaran şekillenir. Bu nedenle kişiler çok değişken koşullarda yaşayabilir. Bu gelişim dimağın art kısımlarından ön kısımlarına akıllıca olur. Elhasıl doğduğumuzda dimağımızın ömrümüzü devam ettirecek fonksiyonları birinci evvel gelişir. Yaşamamızı daha sıklaştıracak olan kısımlar- hadiseler önünde tahlil bulabilme, mantıklı düşünebilme, ahlaklı davranma, matematiksel beceriler üzere -ise daha sonra gelişir. Bu kısımların gelişiminde uyaranların tesiri büyüktür. Tekrar beş duyumuz gelişiminde uyaranların tesiri çok büyüktür.
Dimağ gelişim vadesince birinci bir yıl çok kıymetlidir. Bu yıllarda makul davranış ve duyuların olgunlaşması için o gelişim devrine makul gerçek çevresel desteğin (deneyimin) yaşanması gereklidir. İşte bu kaçırılmaması gereken bu periyotlara “duyarlı dönemler” denilir.
Hassas devirler birtakım duyular açısından ana karnında iken başlar. Tat duyusu bunlardan birisidir. Validenin aldığı besinler evladın içinde bulunduğu likit ile evlada ulaşır. Veladet sonu erken devirde ana sütü ile daha sonra ek besine geçiş ile olgunlaşmaya başlar. Yaklaşık 3 yaşında tat tercihlerinin birden fazla oluşmuştur. Evlada bu periyotlar kaçırılmadan farklı tatlar tekraren sunulmalıdır. İşitme duyusu da ana karnında gelişmeye başlar. Ananın gebeyken dinlediği müzikler veladet sonu devirde evladı sakinleştirmek için kullanılabilir. Doğumdan sonra işitme testi yapılarak kayıp varsa erken teşhis ve tedavisi sağlanmalıdır. Konuşma bebeğin hayatının birinci yıllarında en çok duyduğu (ana dilindeki) sesleri meale ve çıkarma ile başlayarak gelişir. İleri yaşlarda yeni bir lisan öğrenmek mümkün olsa da daha ziyade uğraşı gerektirir. Yabancı lisan eğitimine ne kadar erken yaşta başlanırsa evlat o kadar kolay öğrenir. Dokunma duyusu deneyim ile kazanılır. Yetiştirme yurtlarında büyüyen evlatlara bu açıdan dikkat edilmelidir. Görme duyusu en erken kazanılan ve deneyimle artan duyulardandır. Göz tembelliği erken fark edilmez ise ileri yaşlarda geri dönüşü çok güçtür.
Ana karnından başlayan ve birinci bir yılda çok değerli olan bu hassas periyotları kaçırmayalım. Dimağ gelişiminin kimi istikametlerden hayat uzunluğu devam ettiğini unutmayalım.
Prof. Dr. Nesrin Şenbil
Evlat Sağlığı-Hastalıkları ve Evlat Nöroloji Eksperi
