Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
Doğumdan sonra bebekler birden fazla vakitlerini analarının sesini dinleyerek geçirir ve lisan ile ilgili her türlü bilgiyi kaydederler. Aslında bebekler birinci sözcüklerini söylemeden çok evvel farklı istekler için farklı ağlama tonları, gülme ve agulama üzere pek çok muhabere yolunu kullanabilmektedirler. Bebeğinizle birinci muhabere onun lisanı anlaması yahut kullanmasından çok evvel başlar. Bebeğiniz, beslenme ya da alt değiştirme sırasında sesinize tekme atarak ya da agulayarak reaksiyon verir. Olumlu hislerini size gülümseyerek menfileri ise ağlayarak anlatır. Birinci manalı sözcüklerini üretirken bile karşıdaki kişinin anlaması için el işaretleriyle bunlara eşlik eder. Ana pederler ise bu reaksiyonları kısa vadede ç özümleyerek bunlara karşılık verir ve böylelikle muhaberesi zenginleştirir. Münasebetiyle doğduğu andan itibaren lisanı edinmeye başlamaktadırlar.
Doğumdaki birinci ağlama konuşmanın habercisi olarak kabul edilir. Acıktığını, uykusunun geldiğini, altını ıslattığını söylemek için ağlayarak muhabere kuracaktır. Giderek hiçbir yetişkinin bu sese kayıtsız kalamayacağını ve ağlamanın tonunu, şiddetini değiştirerek farklı şeyler elde edebileceğini öğrenir. Devranla ağlama dışında diğer sesler de çıkarabileceğini keşfeder, seslerle oynamaya başlar. Bu ses oyunları 3 aylık olduğunda ‘agu’ üzere mırıltılar ve ses tonundaki değişikliklerle kendini gösterir. Ebeveynler bu seslere reaksiyon verdiğinde bebekler bu yansılardan hoşnut kalır. Araştırmalar, 1 haftalık bebeğin ana sesini öteki bayan seslerinden ayırabildiğini ve gayrı seslere tercih ettiğini ortaya koymuştur. Giderek yetişkinin ses tonundaki değişikleri (kızgın neşeli ayırt etmeye başlar.
Ebeveynler bebeklerini severken onlarla konuşurken farkında olmada bebeklerinin lisan ve konuşma gelişimlerini desteklerler. Aslında çok çeşitli ses çıkarabilme yetisiyle doğan bebekler, giderek yalnızca muhitinde kullanılan sesleri taklit etmeye başlar, yetişkinlerin reaksiyonsuz kaldığı gayrı sesleri kullanmazlar. Erken çocukluk periyodunda evladın çıkardığı mırıltılar pekiştirilmezse bebek seslerle oynamayı azaltmaktadır. Bu nedenle ananın depresyon vb. nedenlerle evladıyla çokça muhabere kurmaması yalnızca yedirme, alt alma üzere fizikî gereksinimlerini karşılaması evlatta muhabere becerilerinin gelişimini geciktirir.
Evlatlar ne hengam konuşmaya başlar? Erkek evlatlar geç mi konuşur?
Agulamak, gülmek ve anlamsız sesler çıkarmak bebeklerin birinci konuşma teşebbüsleridir. Birinci yaşlarının sonlarına yanlışsız mealli konuşma gibisi sesler çıkarırlar. Birinci mealli sözcükler 12. aydan sonra üretilmeye başlar. Bu noktada kişisel farklılıklar olabilmektedir: birtakım bebekler manalı sesler çıkarmak için daima çabalarken kimileri buna hazır olana kadar bekleyebilirler. 18. aydan sonra bebeklerin yeni sözcük öğrenme süreçleri nispeten hızlanır ve bir haftada bile büyük değişimler görülebilir. 18 aylık bir bebek gayesine münasip hiçbir sözcük söylemiyorsa (babaya seslenmek gayesiyle peder demesi gibi) konuşma gelişimi için evlat psikiyatrisinden destek alınabilir. Kız evlatlar birkaç ay erken konuşabilir, lakin erkek evlat pederi da geç konuşmuş diye lisan gelişiminde gerilik atlanmamalıdır. Lisan gelişimi evladın bilişsel, zeka gelişimini tesirler.
Çocuğumuzda lisan gelişimi nasıl olur? hangi yaşta hangi sözleri, sesleri çıkarabilir?
0-3ay:Bebek önceleri yalnızca ağlayarak ses çıkarır, ancak sonra yavaş yavaş ağlamadan da sesler çıkarmaya başlar. Bebek ağlama dışı sesleri çıkarmayı öğrenirken, oburlarının konuşmasına da yanıt vermeyi öğrenir. Kişilerin konuşmalarına evvel yüz sözü ve vücut hareketleriyle yanıt verir. Daha sonra onunla konuşulduğunda yumuşak seslerle karşılık vermeye başlar.
3–6 ay: ‘’agulamalar’’ başlar. Yetişkinin ilgili ve sıcak ses tonuna ses çıkararak ve gülümseme ile cevap verir. Artık değişik hislerini değişik sesler çıkararak söz ederler. Büyüklerin çıkardığı sesleri, konuşmaları taklit etmeye çalışır.
6–9 ay: ’’bagu, peder, bada ‘’ üzere hece tekrarlarını anlamsız sesler formda çıkarır. Evlat yetişkin biriyle karşılıklı sıra alabilir (hareketler ve ses çıkararak). Yüzünü görmediği halde validesinin sesini duyduğunda reaksiyon verir. Dikkat çekmek için bağırır. Birisi istemediği bir şey yaptığında ağlayarak yahut yüksek sesler çıkararak reaksiyon verir. Tanıdık birini gördüğünde gülümser ve ses çıkarır. Taklit becerileri artmıştır.
9–11ay: Bebek artık yetişkinlerin konuşmalarındakilere misal tonlamalar yapabilir. ‘’ba ba ba, ma ma ma’ üzere hece tekrarları yapar, jest ve mimiklerini kullanır. Hayır- yok’ denildiğinde anlar. Evvel açık bir isteme biçimi ortaya çıkar. Bir şeye bakar ve sonra yetişkine bakar; işaret ile yahut ses çıkararak ne gördüğü hakkında haber verir. Yetişkinle bir muhabereye girmek için ses çıkarır, muhaberesi başlatır. Münhasıran ses ile birleştirilen hareketleri taklit etmekten hoşlanır. İsmine reaksiyon verir! o cihete bakar. Otizm vb muhabere sorunu olan bebeklerde bu gelişmemiştir.
12 ay: konuşma seslerini taklit eder. Peder mama üzere en az bir sözcük söyler.
12–15 ay: Bebek artık “sohbetten” zevk alıyordur. İnişli çıkışlı seslerle muhabere kurar ve konuşmayı devam ettirir. Bu aşamadan itibaren selamlaşma ve vedalaşma için tutarlı sesler ve hareketler kullanır. Sözleri, onlara yakın seslerle taklit eder (ör, ‘su’ için “buu” gibi). “Bu nedir?” sorusuna bir söz yahut söze yakın bir sesle yanıt verebilir. Ses vurguları gitgide daha olgunlaşır, gelişir.
15–18 ayı: Evlat artık 4 – 6 söz söyleyebilir. Bunlar umumiyetle isimler, karşı çıkma sözleri ve “merhaba”, ”bay bay” üzere sözcüklerdir. Kelimeyi söyleyemediği hengam göstermek, vermek yahut el sallamak üzere hareketlere ses ekler. Sık sık duyduğu müzikleri söylemeye çalışır. Artık başarılı bir taklitçidir. Yetişkinlerin sık sık kullandıkları yahut konuşmalardaki sözcükleri “yankı” üzere tekrarlarlar. Aile üyelerini tanıyıp gösterir. ‘güle güle/ al- ver’ üzere kolay komutlara uyar.
18 ay-2 yaş ı: Evlat artık 25 söz söyleyebilir. Bunlar eşya ve insan isimleri, “selam”, ”bay bay” sözcükleri, hareket belirten en az iki söz, daha çok istemek ve reddetmek üzerine sözleri içerir. Kendisi kullanmasa da iki sözlü cümleleri taklit eder. Kendisini yeterli tanıyan yetişkinler için konuşması umum hatlarıyla anlaşılır seviyededir.
2–3 yaş: Bu yaşta evlatlar daha çok söz kazanır. 2,5 yaşında en az 50 söz ve 3 yaşından itibaren yaklaşık 300 söze sâhiptirler. Bu yaşta sözleri iki sözlük cümlelerde kullanmak için bağlamayı öğrenirler. Yıl sonuna sahih birçok üç sözlük cümle kurabilirler. Artık dilbilgisi kurallarını da öğrenmeye başlar (ör, çoğullar, zamirler gibi). Oynarken kendi kendine söylenir ve konuşması epeyce anlaşılır. Geçmişte olan hadiseler hakkında konuşur, iki aşamalı kolay komutları bölgesine getirir
3–4 yaş arası: Bu yıl ilerledikçe, evlat 3 sözlü cümleler daha sık kullanılır. Yakın geçmiş deneyimleri detaylı bir biçimde anlatabilir. Sorulduğunda ismini ve soyadını söyleyebilir. Etrafımızdaki şeylerin ne işe yaradığı ile ilgili olan sorular dahil, birçok soruyu cevaplayabilir.
5 yaş: Neden nasıl sorularına karşılık verebilir. Olağan bir hikayeyi anlatabilir.
Dr Deniz Tirit Karaca
Çocuk ve Ergen Psikiyatristi
Doğumdaki birinci ağlama konuşmanın habercisi olarak kabul edilir. Acıktığını, uykusunun geldiğini, altını ıslattığını söylemek için ağlayarak muhabere kuracaktır. Giderek hiçbir yetişkinin bu sese kayıtsız kalamayacağını ve ağlamanın tonunu, şiddetini değiştirerek farklı şeyler elde edebileceğini öğrenir. Devranla ağlama dışında diğer sesler de çıkarabileceğini keşfeder, seslerle oynamaya başlar. Bu ses oyunları 3 aylık olduğunda ‘agu’ üzere mırıltılar ve ses tonundaki değişikliklerle kendini gösterir. Ebeveynler bu seslere reaksiyon verdiğinde bebekler bu yansılardan hoşnut kalır. Araştırmalar, 1 haftalık bebeğin ana sesini öteki bayan seslerinden ayırabildiğini ve gayrı seslere tercih ettiğini ortaya koymuştur. Giderek yetişkinin ses tonundaki değişikleri (kızgın neşeli ayırt etmeye başlar.
Ebeveynler bebeklerini severken onlarla konuşurken farkında olmada bebeklerinin lisan ve konuşma gelişimlerini desteklerler. Aslında çok çeşitli ses çıkarabilme yetisiyle doğan bebekler, giderek yalnızca muhitinde kullanılan sesleri taklit etmeye başlar, yetişkinlerin reaksiyonsuz kaldığı gayrı sesleri kullanmazlar. Erken çocukluk periyodunda evladın çıkardığı mırıltılar pekiştirilmezse bebek seslerle oynamayı azaltmaktadır. Bu nedenle ananın depresyon vb. nedenlerle evladıyla çokça muhabere kurmaması yalnızca yedirme, alt alma üzere fizikî gereksinimlerini karşılaması evlatta muhabere becerilerinin gelişimini geciktirir.
Evlatlar ne hengam konuşmaya başlar? Erkek evlatlar geç mi konuşur?
Agulamak, gülmek ve anlamsız sesler çıkarmak bebeklerin birinci konuşma teşebbüsleridir. Birinci yaşlarının sonlarına yanlışsız mealli konuşma gibisi sesler çıkarırlar. Birinci mealli sözcükler 12. aydan sonra üretilmeye başlar. Bu noktada kişisel farklılıklar olabilmektedir: birtakım bebekler manalı sesler çıkarmak için daima çabalarken kimileri buna hazır olana kadar bekleyebilirler. 18. aydan sonra bebeklerin yeni sözcük öğrenme süreçleri nispeten hızlanır ve bir haftada bile büyük değişimler görülebilir. 18 aylık bir bebek gayesine münasip hiçbir sözcük söylemiyorsa (babaya seslenmek gayesiyle peder demesi gibi) konuşma gelişimi için evlat psikiyatrisinden destek alınabilir. Kız evlatlar birkaç ay erken konuşabilir, lakin erkek evlat pederi da geç konuşmuş diye lisan gelişiminde gerilik atlanmamalıdır. Lisan gelişimi evladın bilişsel, zeka gelişimini tesirler.
Çocuğumuzda lisan gelişimi nasıl olur? hangi yaşta hangi sözleri, sesleri çıkarabilir?
0-3ay:Bebek önceleri yalnızca ağlayarak ses çıkarır, ancak sonra yavaş yavaş ağlamadan da sesler çıkarmaya başlar. Bebek ağlama dışı sesleri çıkarmayı öğrenirken, oburlarının konuşmasına da yanıt vermeyi öğrenir. Kişilerin konuşmalarına evvel yüz sözü ve vücut hareketleriyle yanıt verir. Daha sonra onunla konuşulduğunda yumuşak seslerle karşılık vermeye başlar.
3–6 ay: ‘’agulamalar’’ başlar. Yetişkinin ilgili ve sıcak ses tonuna ses çıkararak ve gülümseme ile cevap verir. Artık değişik hislerini değişik sesler çıkararak söz ederler. Büyüklerin çıkardığı sesleri, konuşmaları taklit etmeye çalışır.
6–9 ay: ’’bagu, peder, bada ‘’ üzere hece tekrarlarını anlamsız sesler formda çıkarır. Evlat yetişkin biriyle karşılıklı sıra alabilir (hareketler ve ses çıkararak). Yüzünü görmediği halde validesinin sesini duyduğunda reaksiyon verir. Dikkat çekmek için bağırır. Birisi istemediği bir şey yaptığında ağlayarak yahut yüksek sesler çıkararak reaksiyon verir. Tanıdık birini gördüğünde gülümser ve ses çıkarır. Taklit becerileri artmıştır.
9–11ay: Bebek artık yetişkinlerin konuşmalarındakilere misal tonlamalar yapabilir. ‘’ba ba ba, ma ma ma’ üzere hece tekrarları yapar, jest ve mimiklerini kullanır. Hayır- yok’ denildiğinde anlar. Evvel açık bir isteme biçimi ortaya çıkar. Bir şeye bakar ve sonra yetişkine bakar; işaret ile yahut ses çıkararak ne gördüğü hakkında haber verir. Yetişkinle bir muhabereye girmek için ses çıkarır, muhaberesi başlatır. Münhasıran ses ile birleştirilen hareketleri taklit etmekten hoşlanır. İsmine reaksiyon verir! o cihete bakar. Otizm vb muhabere sorunu olan bebeklerde bu gelişmemiştir.
12 ay: konuşma seslerini taklit eder. Peder mama üzere en az bir sözcük söyler.
12–15 ay: Bebek artık “sohbetten” zevk alıyordur. İnişli çıkışlı seslerle muhabere kurar ve konuşmayı devam ettirir. Bu aşamadan itibaren selamlaşma ve vedalaşma için tutarlı sesler ve hareketler kullanır. Sözleri, onlara yakın seslerle taklit eder (ör, ‘su’ için “buu” gibi). “Bu nedir?” sorusuna bir söz yahut söze yakın bir sesle yanıt verebilir. Ses vurguları gitgide daha olgunlaşır, gelişir.
15–18 ayı: Evlat artık 4 – 6 söz söyleyebilir. Bunlar umumiyetle isimler, karşı çıkma sözleri ve “merhaba”, ”bay bay” üzere sözcüklerdir. Kelimeyi söyleyemediği hengam göstermek, vermek yahut el sallamak üzere hareketlere ses ekler. Sık sık duyduğu müzikleri söylemeye çalışır. Artık başarılı bir taklitçidir. Yetişkinlerin sık sık kullandıkları yahut konuşmalardaki sözcükleri “yankı” üzere tekrarlarlar. Aile üyelerini tanıyıp gösterir. ‘güle güle/ al- ver’ üzere kolay komutlara uyar.
18 ay-2 yaş ı: Evlat artık 25 söz söyleyebilir. Bunlar eşya ve insan isimleri, “selam”, ”bay bay” sözcükleri, hareket belirten en az iki söz, daha çok istemek ve reddetmek üzerine sözleri içerir. Kendisi kullanmasa da iki sözlü cümleleri taklit eder. Kendisini yeterli tanıyan yetişkinler için konuşması umum hatlarıyla anlaşılır seviyededir.
2–3 yaş: Bu yaşta evlatlar daha çok söz kazanır. 2,5 yaşında en az 50 söz ve 3 yaşından itibaren yaklaşık 300 söze sâhiptirler. Bu yaşta sözleri iki sözlük cümlelerde kullanmak için bağlamayı öğrenirler. Yıl sonuna sahih birçok üç sözlük cümle kurabilirler. Artık dilbilgisi kurallarını da öğrenmeye başlar (ör, çoğullar, zamirler gibi). Oynarken kendi kendine söylenir ve konuşması epeyce anlaşılır. Geçmişte olan hadiseler hakkında konuşur, iki aşamalı kolay komutları bölgesine getirir
3–4 yaş arası: Bu yıl ilerledikçe, evlat 3 sözlü cümleler daha sık kullanılır. Yakın geçmiş deneyimleri detaylı bir biçimde anlatabilir. Sorulduğunda ismini ve soyadını söyleyebilir. Etrafımızdaki şeylerin ne işe yaradığı ile ilgili olan sorular dahil, birçok soruyu cevaplayabilir.
5 yaş: Neden nasıl sorularına karşılık verebilir. Olağan bir hikayeyi anlatabilir.
Dr Deniz Tirit Karaca
Çocuk ve Ergen Psikiyatristi
