Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
Bebeklik periyodunda uyku: Vaktinde doğan sağlıklı bebekler çoklukla yekun 16 saat kadar uyurlar. Fakat 16 saatlik uykuda, gece ve gündüz 2-4 saatlik aralarla uyanıklık devirleri izlenir. Yenidoğanın uykusundan uyanma nedenleri, beslenme muhtaçlığı, biyolojik günlük (sirkadian) ritmin şimdi uygun gelişmemiş olması yahut sair nedenlerden ötürü olabilir. Yenidoğanın uykusunda günden güne olan değişikler epey meçhul olsa da haftalar ve aylar ile uyku vadesinde ve tertibindeki değişiklikler daha çarpıcı hale gelir. Beyefendisinin olgunlaşmasıyla çevresel ve içtimaî uyaranlar daha uygun algılanmaya başlanır; uyku müddeti yavaşça uzayarak gece uykusuna dönüşür. Kısa müddetlerde bölünmeler ile karakterize yenidoğan uykusunun gece uykusuna dönüşüp pekişmesine (konsolide olmasına) yerleşme (settling) ismi verilir. Üç aylık sağlıklı bebeklerin büyük kısmında uzun süren gece uykuları gözlenir; bu uyku devirleri yalnızca kısa mühletlerle beslenme emeliyle bölünebilir. 5-6 aylık bebeklerde gece beslenmesi biyolojik bir muhtaçlık olmasa da, kimilerinde öğrenilmiş bir davranış olarak devam edebilir. 6 ile 12 aylık bebeklerde diş çıkarma ve ayrılık tasası uykuyu bozan mümkün etkenlerdir. On iki aylık bebeklerin yalnızca %10’unda gece uykusunda bölünme gözlenir.
2. üçüncü aylarda sirkadian ritmin maturasyonuyla birlikte yenidoğanın polifazik uyku/uyanıklık örüntüsü, daha uzun müddetli gündüz uyanıklığı ve gece uykusuna dönüşmeye başlar. İki haftalık bebekte en uzun uyku periyodu 4 saat iken, 5 aylıkta 7 saatir. 5 ve 12 ay arasında uyku vadesi sabit kalma eğilimi gösterir. 6 -9 aylık bebeklerin birden fazla artık tüm geceyi uyuyarak geçirir. Bu devirde, gece uykusu yaklaşık 10-12 saattir; başkaca 2-3 kere yekun 2-4 saat kadar gündüz şekerlemesi gözlenir. Gündüz şekerlemesi evladın yaşı arttıkça azalır. Yenidoğan ortalama 3.5 gündüz şekerlemesi gözlenirken, 12 aylıkta ortalama 2 keredir.Gece uyanması yaş arttıkça azalır; 1 aylık bebek yaklaşık 2.5 defa uyanırken, 12 aylık ortalama 1 seferden azdır. Ayrıyeten gece uyanıklık periyotları de kısalır.
Yeniyürüyende ve mektep öncesi devirde uyku (1-5 yaş): Aktigrafi çalışmaları 12 aylık evlatların umumiyetle saat 20:00’de uyuduklarını, 18 aylık-5 yaş arası olanların 21:00 ile 21:30’da uyuduklarını göstermiştir. Birinci 5 yılda uyanma vakti umumiyetle 7’de olmaktadır. Yeni yürüyenlerde ve mektep öncesi periyotta yaş arttıkça uyku ölçüsü azalır. 3 yaşındaki bir evlat ortalama 13.2 saat uyur; 4 yaş için ortalama 11.8 saattir. 2. yaşta gündüz uykusu bir kere gözlenir; birçok evlatta 3 yaşında gündüz uykusu ortadan kalkar. Gündüz uykusunun ortadan kalkması etkileyen esas etkenler, kreşe başlama, mektep programları, kültürel tercihler, ana peder beklentileri, aile rutinleri ve ferdi farklılıklardır. Yeniyürüyen ve mektep öncesi periyotta gece uyanmaları sıkça gözlenir. Bu devirde ebeveynler ya da kardeşler ile birlikte koordinasyona birtakım kültürlerde sıkça gözlenir. Birlikte armoniye durumunda, evladın gece uyanması ve uykuya gitmeyle ilgili çatışmalar daha sık gözlenir. Gece uyanmasını çeşitli etkenler etkileyebilir; gelgelelim evladın uyanınca ana peder yardımı olmaksızın tabiatıyla uykuya geçebilmesi bu durumun sürekliliğini yahut ebeveynler için sorun olup olmayacağını belirler.
Orta çocukluk çağı / ergenlik öncesinde uyku: Mektep çağı, ergenlik öncesi devirde yekun uyku mühleti azalmaya devam eder. 5 yaşındaki bir evlat ortalama 11.4 saat uyurken, 8-10 yaşlarındaki evlatlar yaklaşık 9-10 saat uyur. 12 yaşındaki bir evlat ortalama 9.3 saat uyur. Gündüz uykusu bu devirde nadirdir. Gündüz uykusu sıklıkla gece uykusunun zayıflığını yahut vesair diğer bir uyku bozukluğunu işaret eder. Evlat büyüdükçe yatağa gitme saati gecikir, lakin sabah uyanma saati çoğunlukla mektep programından etkilenir. Küçük evlatlara nazaran, orta çocukluk periyodundaki çocuklarda daha az uyumalarıyla birlikte daha çokça sabah uykululuğu gözlenir. Bu durum, uyku vadesinde azalma olmasına rağmen uyku muhtaçlığının devam ettiğini düşündürmektedir. Ayrıyeten 4-12 yaşlar arasındaki kızlar erkeklere nazaran biraz daha ziyade uyumaktadırlar.
Ergenlerde uyku: Ergenlik periyodunda uyku ölçüsü azalmaya devam eder. 13 yaşındaki ergenler ortalama 9 saat uyurlarken, 16 yaşındaki gençler 7.5-8 saat uyurlar. Bir çalışmada, ergenler aktigrafi sonuçları ile karşılaştırıldığında yaklaşık 30 dakika az uyuduklarını değerlendirmişlerdir. Ergenlik yıllarında uyku vadesinde tedrici bir azalma olmasına rağmen, sağlıklı ergenliğin erken periyotlarında MSLT testinde ortalama uyku ya geçme vadesinin ani bir biçimde azaldığı ve daha sonraki ergenlik devirlerinde düşük seviyesini koruduğu bildirilmiştir. Bu durum ergenlikte uyku muhtaçlığının daha evvelki yıllardaki üzere devam ettiğini düşündürmektedir. Ergenliğin başlangıcı sırasında yekun uyku vadesindeki azalma ile birlikte uyku/uyanıklık örüntüsünde bir kayma gözlenir. Ergenler daha geç saatlerde uyurlar ve daha erken uyanırlar. Mektep ile ilgili beklentiler ve mektep saatleri ekseriyetle bu durumun nedenidir. Ergenlerde, geç yatma, ödev yapma, mektep dışı aktivitelerde bulunma, parti aktiviteleri (TV; bilgisayar; internet; cep telefonu), bir işte çalışma, ana peder otoritesinin azalması ile birlikte yatağa gitme kararını kendilerinin vermesi, uyku/uyanıklık örüntüsündeki değişiklikler ile birliktedir. Başkaca ergenlik devrinde olan evlatlar ergenlik öncesi periyottaki evlatlara nazaran üç kat daha çokça kafeinli içecekler tüketirler ki bu içecekler uykuyu bozabilir. Kimi ilaçların alınımı (ör., stimulanlar) ve alkol/madde tasarrufu ergen uykusunu olumsuz etkileyebilir. Hafta sonları ve tatillerde birçok ergen geç saatlerde uyuyup geç uyanırlar. Örneğin geç ergenlik periyodunda hafta içi günlerine nazaran hafta sonu ortalama 1-2 saatlik uykuya geç gitme kelam husustur. Hafta sonu uyanma devranı gecikmesi, hafta içine nazaran, ortaokul yaşlarındaki çocuklarda 1.5-3 saat kadar iken, bu fark lise çağındakiler için 3-4 saattir. Bu olgular, ergenlerin geç yatıp geç kalkmaya eğilimli olduğunu gösterir. Sistemsiz uyku alışkanlıkları kimi ergenlerde uyku bozukluklarının oluşumuna ekte bulunabilirler.
Uykuya geçme sırasında ana pederin varlığı, uyku saatlerinde değişikler yapma, tatile/yolculuğa çıkma, birlikte koordinasyona, haddinden fazla müsaade edici ve sınırsız ana peder tavırları, ana peder arasında çelişik tavırların olması, gerçekçi olmayan ana peder beklentileri ve uyku öncesinde evladın beslenmesi/emzirmesi gece uyanmalarını etkileyebilir ve bakım verenler ile ilgili durumlardır. Benzeri halde, küçük çocuklarda, inançsız ana evlat bağlanması, ana peder anksiyetesi ve depresyonu gece uyanmaları açısından risk etkenleridir.
Tıbbi durumlar (ör. reflü, ağrı, enfeksiyon, alerjiler, huzursuz bacak sendromu, seperasyon anksiyetesi, diş çıkarma, karşı olma karşı gelme bozukluğu, ilaç kullanımı), tipik gelişim periyotlarının kazanılması (örneğin hayal etme becerilerinin kazanılmasıyla gece kaygıları artabilir; otonomi ve bağımsızlık gereksiniminin artmasıyla gece yatmaya direnç geliştirebilir), evladın biyolojik ritmi (gece kuşları) ile uyku döngüsü açısından ana peder beklentilerinin uyuşmaması, evladın güç bir mizacının olması uykuya yatmasını, uyanma sıklığını yahut kendini yatıştırma becerisini olumsuz etkileyebilir ve daha çok evlatla ilgili etkenlerdir. Uyku odasının sessiz, ısısının ve ışığın tutarlı olması, yatağın rahatlığı üzere çevresel özellikler evladın uykusunu etkileyebilir.
Uyku meydanında sorun yaşayan evlatların ve ergenlerin kesinlikle bir evlat ergen psikiyatristi tarafından kıymetlendirilmesi gerekir.
2. üçüncü aylarda sirkadian ritmin maturasyonuyla birlikte yenidoğanın polifazik uyku/uyanıklık örüntüsü, daha uzun müddetli gündüz uyanıklığı ve gece uykusuna dönüşmeye başlar. İki haftalık bebekte en uzun uyku periyodu 4 saat iken, 5 aylıkta 7 saatir. 5 ve 12 ay arasında uyku vadesi sabit kalma eğilimi gösterir. 6 -9 aylık bebeklerin birden fazla artık tüm geceyi uyuyarak geçirir. Bu devirde, gece uykusu yaklaşık 10-12 saattir; başkaca 2-3 kere yekun 2-4 saat kadar gündüz şekerlemesi gözlenir. Gündüz şekerlemesi evladın yaşı arttıkça azalır. Yenidoğan ortalama 3.5 gündüz şekerlemesi gözlenirken, 12 aylıkta ortalama 2 keredir.Gece uyanması yaş arttıkça azalır; 1 aylık bebek yaklaşık 2.5 defa uyanırken, 12 aylık ortalama 1 seferden azdır. Ayrıyeten gece uyanıklık periyotları de kısalır.
Yeniyürüyende ve mektep öncesi devirde uyku (1-5 yaş): Aktigrafi çalışmaları 12 aylık evlatların umumiyetle saat 20:00’de uyuduklarını, 18 aylık-5 yaş arası olanların 21:00 ile 21:30’da uyuduklarını göstermiştir. Birinci 5 yılda uyanma vakti umumiyetle 7’de olmaktadır. Yeni yürüyenlerde ve mektep öncesi periyotta yaş arttıkça uyku ölçüsü azalır. 3 yaşındaki bir evlat ortalama 13.2 saat uyur; 4 yaş için ortalama 11.8 saattir. 2. yaşta gündüz uykusu bir kere gözlenir; birçok evlatta 3 yaşında gündüz uykusu ortadan kalkar. Gündüz uykusunun ortadan kalkması etkileyen esas etkenler, kreşe başlama, mektep programları, kültürel tercihler, ana peder beklentileri, aile rutinleri ve ferdi farklılıklardır. Yeniyürüyen ve mektep öncesi periyotta gece uyanmaları sıkça gözlenir. Bu devirde ebeveynler ya da kardeşler ile birlikte koordinasyona birtakım kültürlerde sıkça gözlenir. Birlikte armoniye durumunda, evladın gece uyanması ve uykuya gitmeyle ilgili çatışmalar daha sık gözlenir. Gece uyanmasını çeşitli etkenler etkileyebilir; gelgelelim evladın uyanınca ana peder yardımı olmaksızın tabiatıyla uykuya geçebilmesi bu durumun sürekliliğini yahut ebeveynler için sorun olup olmayacağını belirler.
Orta çocukluk çağı / ergenlik öncesinde uyku: Mektep çağı, ergenlik öncesi devirde yekun uyku mühleti azalmaya devam eder. 5 yaşındaki bir evlat ortalama 11.4 saat uyurken, 8-10 yaşlarındaki evlatlar yaklaşık 9-10 saat uyur. 12 yaşındaki bir evlat ortalama 9.3 saat uyur. Gündüz uykusu bu devirde nadirdir. Gündüz uykusu sıklıkla gece uykusunun zayıflığını yahut vesair diğer bir uyku bozukluğunu işaret eder. Evlat büyüdükçe yatağa gitme saati gecikir, lakin sabah uyanma saati çoğunlukla mektep programından etkilenir. Küçük evlatlara nazaran, orta çocukluk periyodundaki çocuklarda daha az uyumalarıyla birlikte daha çokça sabah uykululuğu gözlenir. Bu durum, uyku vadesinde azalma olmasına rağmen uyku muhtaçlığının devam ettiğini düşündürmektedir. Ayrıyeten 4-12 yaşlar arasındaki kızlar erkeklere nazaran biraz daha ziyade uyumaktadırlar.
Ergenlerde uyku: Ergenlik periyodunda uyku ölçüsü azalmaya devam eder. 13 yaşındaki ergenler ortalama 9 saat uyurlarken, 16 yaşındaki gençler 7.5-8 saat uyurlar. Bir çalışmada, ergenler aktigrafi sonuçları ile karşılaştırıldığında yaklaşık 30 dakika az uyuduklarını değerlendirmişlerdir. Ergenlik yıllarında uyku vadesinde tedrici bir azalma olmasına rağmen, sağlıklı ergenliğin erken periyotlarında MSLT testinde ortalama uyku ya geçme vadesinin ani bir biçimde azaldığı ve daha sonraki ergenlik devirlerinde düşük seviyesini koruduğu bildirilmiştir. Bu durum ergenlikte uyku muhtaçlığının daha evvelki yıllardaki üzere devam ettiğini düşündürmektedir. Ergenliğin başlangıcı sırasında yekun uyku vadesindeki azalma ile birlikte uyku/uyanıklık örüntüsünde bir kayma gözlenir. Ergenler daha geç saatlerde uyurlar ve daha erken uyanırlar. Mektep ile ilgili beklentiler ve mektep saatleri ekseriyetle bu durumun nedenidir. Ergenlerde, geç yatma, ödev yapma, mektep dışı aktivitelerde bulunma, parti aktiviteleri (TV; bilgisayar; internet; cep telefonu), bir işte çalışma, ana peder otoritesinin azalması ile birlikte yatağa gitme kararını kendilerinin vermesi, uyku/uyanıklık örüntüsündeki değişiklikler ile birliktedir. Başkaca ergenlik devrinde olan evlatlar ergenlik öncesi periyottaki evlatlara nazaran üç kat daha çokça kafeinli içecekler tüketirler ki bu içecekler uykuyu bozabilir. Kimi ilaçların alınımı (ör., stimulanlar) ve alkol/madde tasarrufu ergen uykusunu olumsuz etkileyebilir. Hafta sonları ve tatillerde birçok ergen geç saatlerde uyuyup geç uyanırlar. Örneğin geç ergenlik periyodunda hafta içi günlerine nazaran hafta sonu ortalama 1-2 saatlik uykuya geç gitme kelam husustur. Hafta sonu uyanma devranı gecikmesi, hafta içine nazaran, ortaokul yaşlarındaki çocuklarda 1.5-3 saat kadar iken, bu fark lise çağındakiler için 3-4 saattir. Bu olgular, ergenlerin geç yatıp geç kalkmaya eğilimli olduğunu gösterir. Sistemsiz uyku alışkanlıkları kimi ergenlerde uyku bozukluklarının oluşumuna ekte bulunabilirler.
Uykuya geçme sırasında ana pederin varlığı, uyku saatlerinde değişikler yapma, tatile/yolculuğa çıkma, birlikte koordinasyona, haddinden fazla müsaade edici ve sınırsız ana peder tavırları, ana peder arasında çelişik tavırların olması, gerçekçi olmayan ana peder beklentileri ve uyku öncesinde evladın beslenmesi/emzirmesi gece uyanmalarını etkileyebilir ve bakım verenler ile ilgili durumlardır. Benzeri halde, küçük çocuklarda, inançsız ana evlat bağlanması, ana peder anksiyetesi ve depresyonu gece uyanmaları açısından risk etkenleridir.
Tıbbi durumlar (ör. reflü, ağrı, enfeksiyon, alerjiler, huzursuz bacak sendromu, seperasyon anksiyetesi, diş çıkarma, karşı olma karşı gelme bozukluğu, ilaç kullanımı), tipik gelişim periyotlarının kazanılması (örneğin hayal etme becerilerinin kazanılmasıyla gece kaygıları artabilir; otonomi ve bağımsızlık gereksiniminin artmasıyla gece yatmaya direnç geliştirebilir), evladın biyolojik ritmi (gece kuşları) ile uyku döngüsü açısından ana peder beklentilerinin uyuşmaması, evladın güç bir mizacının olması uykuya yatmasını, uyanma sıklığını yahut kendini yatıştırma becerisini olumsuz etkileyebilir ve daha çok evlatla ilgili etkenlerdir. Uyku odasının sessiz, ısısının ve ışığın tutarlı olması, yatağın rahatlığı üzere çevresel özellikler evladın uykusunu etkileyebilir.
Uyku meydanında sorun yaşayan evlatların ve ergenlerin kesinlikle bir evlat ergen psikiyatristi tarafından kıymetlendirilmesi gerekir.
