Bel fıtığı ne demektir ?

BEL FITIĞI NE DEMEKTİR?

Omurga, “omur” ismi verilen ve birbirine bağlı bir seri kemikten yapılmıştır. Disk, bir omuru gayrısına bağlayan güçlü bağ dokularının bir birleşimidir ve omurlar arasında bir yastık üzere vazife yapar. Disk, “anulus fibrosus” ismi verilen ve sert bir dış katman ile “nükleus pulposus” ismi verilen jelimsi bir çekirdekten oluşmuştur. Yaşlandıkça, diskin merkezi su içeriğini kaybetmeye başlayabilir ve disk, bir yastık olarak daha az tesirli hale gelir. Bu durum, diskin merkez kısmının, dış katmandaki bir çatlaktan dışarı sahih çıkmasına, mekan değiştirmesine (fıtıklaşmış yahut yırtılmış disk olarak adlandırılır) neden olabilir. Disk fıtıklarının birçok bel omurgasının alttaki iki diskinde meydana gelir, bu da bel hizasında yahut belin çabucak altına denk düşer.

Fıtıklaşmış bir disk, omurgadaki hudutlar üzerine pres yapabilir ve ağrıya, uyuşmaya, karıncalanmaya yahut “siyatik” olarak isimlendirilen, bacak güçsüzlüğüne neden olabilir. Siyatik, kişilerin %1–2 sini tesirler ve bu durum umumiyetle 30–50 yaş arasında meydana gelir.

Bacak ağrısı görülmeksizin tek başına sırt ağrısının disk fıtığından fazla pek çok sebebi olmasına rağmen, disk fıtığı sırt ağrısına da neden olabilmektedir.

TEDAVİSİ NEDİR?

Ani gelişen bel fıtıklı hastaların birden fazla (%80–90), cerrahi olmaksızın güzelleşecektir. Sıhhat uzmanınız tedaviye umumiyetle cerrahi olmayan usullerle başlayacaktır. Tedavinin tamamlanmasının akabinde ağrı sizi hâlâ alışılagelmiş yaşayışınızdan alıkoyuyorsa, sıhhat uzmanınız cerrahiyi önerebilir.

Cerrahi ile bacak gücünüz olağana dönmeyebileceği halde, cerrahi, bacağınızın daha da güçsüzleşmesini engelleyecek ve bacak ağrınızı da rahatlatacaktır. Cerrahi ekseriyetle bacak ağrısının geçmesi için önerilir (başarı nispeti %90’dan fazladır); sırt (bel) ağrısının rahatlamasında daha az tesirlidir.

CERRAHİ OLMAYAN TEDAVİ

Sıhhat uzmanınız, kısa devirli dinlenme, şişkinliği azaltmak için anti-enflamatuar ilaçlar, ağrıyı denetim etmek için ağrı kesiciler, fizik tedavi, egzersiz yahut epidural steroid enjeksiyonu içeren, cerrahi olmayan tedaviler yazabilir. Dinlenmeniz söylenirse yatakta ne kadar kalmanız gerektiğine dair talimatlara uyun. Çok çokça yatak istirahatı sonucunda eklemleriniz sertleşebilir ve kaslarınız zayıflayabilir, bu da ağrıyı azaltmada yardımı olacak aktiviteleri yapmayı zorlaştıracaktır. Tedaviniz devam ederken çalışmaya devam edip etmemeniz gerektiği konusunu sıhhat uzmanınıza sorunuz.

Sıhhat uzmanınız, belinize ek bir yük bindirmeden günlük hayatınızdaki aktiviteleri yapmanız için bir hemşire yahut fizyoterapistin yardımıyla eğitim ve tedaviye başlayabilir.

Cerrahi olmayan tedavinin maksatları, hududun ve diskin rahatsızlığını azaltmak ile bir arada, omurgasını muhafazası ve tüm işlevini arttırması için hastanın fizikî durumunu güzelleştirmektir. Bu, bel fıtığı olan hastaların birçoklarında, çok sayıda tedavi programını bir araya getiren organize bir bakım programı ile başarılabilmektedir.

Sıhhat uzmanınızın vereceği birinci tedavilerin birtakımı ultrasound, elektrik ihtarım, sıcak, soğuk ve elle yapılan “manual” tedaviler üzere birtakım tedavileri içerir; bunlar ağrınızı ve kas spazmlarınızı azaltmak ve bir egzersiz programına başlamanızı kolaylaştırmak içindir. Traksiyon, kimi hastaların ağrısını hudutlu nispette hafifletebilir. Bazen bel fıtığını güzelleştirmede yardımı olmayacağı halde, hekiminiz bel ağrınızı rahatlatmak için tedavinin başlangıcında bir bel korsesi (yumuşak, esnek sırt desteği) verebilir. Manipulasyon, özelliği olmayan bir bel ağrısını rahatlatabilir gelgelelim bel fıtığı olan birçok vakada manipulasyondan uzak durulmalıdır.

Öncelikle, bel ağrınızı yahut bacaktaki belirtileri azaltmak için öğrendiğiniz egzersizler, yumuşak germeler yahut vücut duruşunuzda değişiklikler yapmak olabilir. Ağrınız daha az olduğunda, esnekliği, kuvveti, dayanıklılığı arttırmak ve daha alışılagelmiş bir ömür biçimine dönebilmeyi sağlamak için daha çekişmeli egzersizler kullanılabilecektir.

Egzersiz talimatı çabucak başlatılmalı ve güzelleşme ilerlerken, güzelleşmenin noktasına nazaran uyarlanabilmelidir. Bir konut egzersiz programı ve germe programını öğrenmek ve buna devam etmek, tedavinin değerli bir kısmıdır.

İLAÇLAR VE AĞRI TEDAVİSİ

Ağrıyı denetim etmek için kullanılan ilaçlar, analjezikler –ağrı kesiciler- olarak isimlendirilir. Birden fazla ağrı, aspirin, ibuprofen, naproksen yahut asetaminofen üzere reçetesiz ilaçlarla tedavi edilebilir. Çok sık olmamakla bir arada, hekim bazen kas gevşetici yazabilir. Süregelen önemli ağrınız varsa, hekim kısa bir periyot kullanmanız için narkotik ilaçlar yazabilmektedir. Gelgelelim yalnızca gereksinim duyduğunuz ölçüde ilaç almanız gerekir, zira daha ziyade ilaç almak daha çabuk güzelleşmenizi sağlamaz, kabızlık ve uyku hali üzere birtakım istenmeyen yan tesirlere neden olabilir ve bağımlılıkla sonuçlanabilir.

Tüm ilaçlar, yalnızca belirtildiği biçimde alınmalıdır. Almakta olduğunuz rastgele çeşit bir ilacı –reçetesiz satılanlar dâhil- doktora söylediğinizden emin olun ve şayet hekiminiz size ilaç yazarsa, bu ilacın sizde nasıl tesir gösterdiğini ona bildirin.

Nonsteroidal anti-enflamatuar ilaçlar (NSAID), ağrıyı hafifletirler ve disk fıtığı sonucunda meydana gelen şişme ve enflamasyonu azaltmaları için de kullanılırlar. Bu ilaçlar arasında, aspirin, ibuprofen, naproksen ve çok çeşitli reçeteli ilaç mahal almaktadır. Hekiminiz size anti enflamatuar ilaçlar verirse, mide rahatsızlığı yahut mide kanaması üzere yan tesirleri dikkatle takip etmelisiniz. Reçeteli yahut reçetesiz NSAID’lerin uzun vadeli tasarrufu, rastgele bir mümkün sorunun gelişmesi nedeniyle hekiminiz tarafından takip edilmelidir.

Anti enflamatuar tesirli farklı ilaçlar da vardır. Kortikosteroid ilaçlar – ağızdan yahut enjeksiyonla- çok güçlü anti enflamatuar tesirleri nedeniyle daha önemli bel ve bacak ağrısı için bazen reçete edilirler. NSAID’ler üzere, kortikosteroidlerin de yan tesirleri olabilir. Bu ilaçların riskleri ve yararları konusunu hekiminizle konuşmanız gerekir.

Epidural enjeksiyonlar yahut “bloklar”, önemli bacak ağrınızın olduğu durumda önerilebilir. Bunlar, epidural meydana (omurga sonları etrafındaki alan) yapılan kortikosteroid enjeksiyonlarıdır ve bu tekniğin kişisel eğitimini almış bir tabip tarafından uygulanmalıdır. Birinci enjeksiyonun akabinde, ileri bir tarihte bir yahut iki enjeksiyon daha yapılabilir. Bu, kapsamlı rehabilitasyon ve tedavi programının bir modülü olarak yapılmalıdır. Enjeksiyonun hedefi, hudut ve diskin enflamasyonunu azaltmaktır.

Tetik nokta enjeksiyonları, ağrılı yumuşak dokulara yahut omurga boyunca uzanan kaslara yahut leğen kemiğinin üst kısmındaki kaslara lokal anestetiklerin (bazen kortikosteroidlerle birlikte), direkt enjeksiyonudur. Bazen ağrı denetimi için işe yarasalar da, fıtıklaşmış bir diski güzelleştirmede yardımcı olamazlar.

CERRAHİ TEDAVİ

Cerrahinin emeli, fıtıklaşmış bir diskin, ağrı ve güçsüzlük belirtilerine neden olacak biçimde hadler üzerine pres yapmasını ve rahatsızlık vermesini durdurmaktır. En yaygın görülen süreç, “disektomi” yahut fıtıklaşmış diskin bir modülünün çıkarıldığı “kısmi disektomi”dir. Diski net olarak görebilmek için bazen diskin ardındaki kemik olan laminanın küçük bir modülünü almak gerekebilir. Kemiğin küçük ölçekli (hemi-laminotomi) yahut daha büyük ölçüde (hemi-laminektomi) çıkarılması laf konusu olabilir. Kimi cerrahlar birtakım vakalarda endoskop yahut mikroskop kullanırlar.

Disektomi, lokal, spinal yahut umumî anestezi altında yapılabilir. Hasta, ameliyat masasına yüzüstü yatar, çoklukla diz çökme durumundadır. Fıtıklaşmış diskin üzerindeki ciltte küçük bir kesi yapılır ve omurga üzerindeki kaslar kemikten arkaya çekilir. Cerrahın sıkışmış sonu görebilmesi için küçük bir ölçü kemik çıkarılabilir. Fıtıklaşmış disk ve rastgele gevşek bir modül, had üzerindeki presleri ortadan kalkana dek çıkarılır, alınır. Haddin üzerindeki basıncın külliyen ortadan kalktığından emin olmak için kemik dikenleri (osteofitler) de temizlenir. Umumiyetle çok az kanama olur.

CERRAHİDEN SONRA DURUMUM NE OLUR?

Şayet temel belirtiniz bel ağrısından fazla bacak ağrısı ise, cerrahiden güzel sonuçlar bekleyebilirsiniz. Cerrahiden evvel hekiminiz, fıtıklaşmış olan diskin hududa ağırlık yapıp ağrıya yol açtığından emin olmak için bir inceleme ve testler yapacaktır. Fizik muayenede, siyatiği ve mümkün kas zayıflığını, uyuşukluğu yahut refleks değişiklikleri gösteren olumlu bir “düz bacak kaldırma” testi bulunmalıdır. Hudut sıkışmasını açıkça gösteren bir görüntüleme testi (manyetik rezonans görüntüleme [MRI], bilgisayarlı tomografi [BT] yahut myelografi) de ek testler arasında yan alabilir. Şayet bu testlerin tümü sizin için müspet çıkıyorsa ve hekiminiz hudut sıkışması olduğundan eminse, cerrahi sonrası bacak ağrınızdan besbelli ölçüde kurtulma olasılığınız yaklaşık %90’dır. Her gününüzün ağrısız geçmesini beklememeniz gerektiği halde, ağrınızı denetim altında tutabilir ve hayli alışılagelmiş bir hayat haline devam edebilirsiniz.

Hastaların birçoklarının disektomi sonrası komplikasyonları olmayacaktır; gelgelelim biraz kanamanız, enfeksiyon, omurga hududu köklerinin esirgeyici kılıfında (dura mater) yırtıklar yahut had yaralanması olabilir. Diskin tekrar yırtılması ve semptomlara neden olması da mümkündür. Bu durum hastaların yaklaşık %5’inde görülmektedir.

Cerrahi sonrası aktivitelerinizdeki kısıtlamalarla ilgili teklifler almak için hekiminizle görüşün. Anesteziden çıktıktan derhal sonra yataktan kalkıp biraz yürümek ekseriyetle âlâ bir fikirdir. Hastaların birçok, cerrahiden bir vade sonra 24 saat içinde meskene sarfiyatlar.

Meskene gittiğinizde, birinci dört hafta boyunca araba kullanmaktan, uzun mühlet oturmaktan, çok yük kaldırmaktan ve eğilmekten sakınmalısınız. Kimi hastalar cerrahi sonrası gözetim altında bir rehabilitasyon programından yararlanacaklardır. Rahatsızlığınızın tekrarını önlemek emeliyle sırtınızı güçlendirmek için egzersiz yapıp yapmayacağınızı hekiminize danışmalısınız.

ACİL CERRAHİYE GEREKSINIMIM OLUR MU?

Çok nadiren, büyük bir disk fıtığı idrar torbası ve bağırsağı denetim eden hudutları sıkıştırabilir ve bu da idrar torbası yahut bağırsak denetiminin kaybına neden olur. Bu durum çoklukla kasıklarda yahut üreme organlarına ilişkin ortamda uyuşma ve karıncalanma ile bir arada olup, bel fıtığı nedeniyle acil cerrahiye gereksinim duyduğunuz çok az durumdan biridir. Bu türlü bir durum meydana gelirse, derhal hekiminizi arayın.