Belarus Tarihi

Belarus Tarihi
Belarus Tarihcesi

imagesbelarustarihi5b0a9e71260b5

6 ve 8 yuzyıllar arası Beyaz Rusların ataları olan kavimler, bu ulkeye yerleşti ve daha once burada yaşayan FinOgur kokenli bazı kavimleri zamanla ozumlediler 9 yuzyılın sonunda bolgede İsvec kokenli Varegler tarafından Polotsk ve Turov prenslikleri kurulduysa da 10 yuzyılın sonunda bu prenslikler Kiev Prensliği'ne bağlandılar 10 yuzyılda bu bolge Bizans İmparatorluğu tarafından vaftiz edilen Kiev Prensi 1 Vladimir tarafından 988 yılından başlayarak Hristiyanlaştırıldı 1237 yılında bu prenslikler daha sonra Polotsk prensliğinden ayrılan Minsk ve Vitebsk prenslikleriyle birlikte ozerliklerini kazandılarsa da aynı yıl Altınordu İmparatorluğu'nun vasalı oldular Ancak bolge 12391320 yılları arasında Litvanya Buyukdukluğu tarafından fethedildi Litvanyalılar, devletlerinin başkentlerini Kernavė'den once Grodno (Beyaz Rusca: Hrodna)'ya, sonra Novogrudok (Beyaz Rusca: Navahrudak)'a taşıdılar ve devletin resmi dili Beyaz Rusca oldu Ancak 14 yuzyılda devletin başkenti once Trakai'ye, sonra Vilnius'a taşınınca ve Litvanyalılar paganlıktan once Ortodoks'luğa, sonra Polonyalıların etkisiyle 15 yuzyılda Katolikliğe gecince, bu durum Ortodoks inancını buyuk olcude koruyan Beyaz Ruslar'ın tepkisini cekti Bugunku Beyaz Rusya'yı oluşturan bolge Litvanya'ya bağlı Brześć Litewski (Bugun Brest), Vitebsk (Beyaz Rusca: Viciebsk), Novogrudok, Minsk (Beyaz Rusca: Mensk), Polock (Polotsk), Mscislaw (Mstislavl) ve Wilno (Vilnius) illerine bolundu

1386 yılında Litvanya Buyukduku Jogalia, 2 Wladyslaw adıyla Polonya Kralı olunca, 2 ulke arasında Jagiellon hanedanı aracılığıyla kişisel birlik kuruldu Bu birliktelik 1569 yılında Lublin Birliği antlaşmasıyla kalıcı bir birlikteliğe donuştu Litvanya'nın kalıcı birliğe yanaşmada gucluk cıkarması 1567'de Podlasya, Volinya, Podolya ve Kijow (Kiev) illerinin Polonya Kralı 2 Zygmunt tarafından ele gecirilmesine yol actı

Bu arada daha sonra Rus Carlığı'na donuşecek olan Moskova Buyuk Dukluğu'nun tehdidi artmaya başladı 1514 yılında Smolensk'i ele geciren Ruslar, 1535 yılında Vilnius'a kadar geldiler Ruslar, Livonya Savaşı'nda (15581582) 1563'de Polotsk'u işgal ederek Litvanya ordusunu Vilnius'a kadar surdulerse de Polonyalılar 1572 yılından itibaren Beyaz Rusya'yı geri aldılar ve hatta 1581 yılında Rusya'nın Velike Luki ve Sokol kentlerini işgal edip, Pskov kentini kuşattılar Hatta Polonyalılar, 1609 yılında kuşattıkları Smolensk'i 2 yıl sonra ele gecirdiler ve Moskova'yı 16101612 yılları arasında işgal ettiler Ruslar,1612 ve 1617'de Smolensk'i geri almaya calıştılarsa da başarılı olamadılar 1618 yılında yapılan Deulino barışıyla Polonyalılar, Smolensk ve Czernihów (Chernigov) illerini Rusya'dan geri aldılar Ruslar 1632'de yeniden saldırsalar da 1634'te imzalanan Polanów (Polyanovka) anlaşmasıyla başarısızlıklarını kabul ettiler

Beyaz Rusya, genellikle 17 yuzyılın ilk yarısına kadar ekonomik olarak gelişme gosterdi Ancak bu surec 1648 yılında Rus Kazakları'nın onderi (atamanı) Bogdan Hmelnitski'nin Litvanya Ukraynası'nda başlattığı isyan yuzunden bitti Kırım Hanlığı'yla ititfak kuran Hmelnitski, 1 yıl icinde Litvanya'ya bağlı Ukrayna ve Beyaz Rusya'yı ele gecirerek, Polonya'ya bağlı Lublin kentine girdi Polonyalı'ları 1648'de Żółte Wody (Żółte Wody), Korsun ve Piławce (Pilavtsi), ertesi yıl Zborów (Zboriv) savaşında yendi ve onları, kendisine Ukrayna'da geniş haklar tanıyan Zborów anlaşmasına zorladıysa da, Polonya meclisi (Sejm) bu anlaşmayı reddetti Karşı saldırıya gecen PolonyaLitvanya Birliği kuvvetleri Hmelnitski ve muttefiklerini Beresteczko (Berestechko, Ukrayna) savaşında yenilgiye uğrattı ve onu Biała Cerkiew (Bela Tserkva) anlaşmasıyla, onceki anlaşmada aldıkları hakların coğunu kaybetmeye razı olmaya zorladı (Orneğin sadece Kiev ili ozerk olacak, Braclaw (Bratislav) ve Czernihów (Chernigov) illerinin ozerkliği iptal edilecekti) Bunu icine sindiremeyen Hmelnitski, saldırıya gecse de Brześć Litewski savaşında yenilgiye uğradı ve Beyaz Rusya'dan cekilmek zorunda kaldı ancak başta Kijow (bugun Kiev) olmak uzere Ukrayna'nın onemli bir bolumunu elinde tutuyordu

Hmelnitski, Boğdan (Moldova) voyvodası Basil Lupu ve Kırım Hanı ile ittifak kurarak Polonyalılar'ı Bitwa pod Batohem (Batoh) savaşında yenilgiye uğrattı Ancak 1654'te Kijow (Kiev) savaşında yenilgiye uğradı ve Rus Carı Aleksey'e sığındı Rus Carıyla Pereyeslav Anlaşmasını yaparak, kendisini Rusya'ya bağlı ozerk Ukrayna atamanı ilan etti Bu durum RusPolonya savaşı'nın başlamasına yol actı Aynı yıl Litvanya asıllı Polonya soylusu olan ve Litvanya'nın buyuk Ataman'ı Janusz Radziwiłł (Litvanca Jonušas Radvila) kuzeni Boguslaw'la birlikte İsvec Kralı 10 Karl'la ilişki kurdu ve Litvanya'yı Polonya'dan koparmak ve İsvec'e bağlı bir hukumdar olarak yonetmek icin İsvec Kralı'yla anlaştı Bu anlaşma 1655'te İsvec'in Polonya'yı istilasına yol actı

1654 yılında başlayan RusPolonya savaşında Ruslar başlangıcta buyuk başarılar kazandılar ve PolonyaLitvanya Birliği'nin sınır şehirlerinden Bely ve Dorogobuzh şehirlerini Eylul ayında ele gecirip, Smolensk'i kuşattılar Buyuk Litvanya Atamanı Janusz Radziwiłł, Orsha (bugun Beyaz Rusya'da)'da Ruslar'ı karşıladı ve onları 12 Ağustos'taki Shklov Carpışması'nda yenilgiye uğrattı Ancak 12 gun sonraki Szepielewicze Carpışması'nda Aleksey Trubetskoy komutasındaki Rus ordusuna yenildi Ruslar, geri almak istedikleri Smolensk'i 23 Aralik'ta ele gecirdiler Ruslar ayrıca guneyden geliştirdikleri saldırıyla Bryansk, Roslavl, Homel (Gomel, bugun Homyel) şehirlerini ele gecirdiler Pskov'dan gelişen saldırıyla da 1 Temmuz'da Nevel (bugun Rusya'da), 17 Temmuz'da Polotsk ve 17 Kasım'da Vitebsk duştu Boylece Ruslar, yıl sonunda Polonya'dan Kuzey ve Doğu Beyaz Rusya'yı ve Ukrayna'nın doğusunu aldılar Ayrıca Rus boyar Vasil Buturlin, ordusundaki bazı anlaşmazlıklara karşın Volinya'ya girdi ve Ostrog ve Rovno (Bugun Rivne) şehirlerini aldı Ayrıca Rus ordusu, Polonya Livonyası'na girdi ve Ludza ve Rezekne kasabalarını aldı

1655 yılının başında Janusz Radziwiłł, Orsha'yı Ruslardan geri aldı ve 3 ay sureyle Mohylew (Mogilev, bugun Mahilyov) şehrini kuşattıysa da alamadı Ocak ayında Rus komutan Vasil Borisovic Sheremetyev, kendisiyle birlik olan Polonya Kazakları atamanı Bogdan Hmelnitski'yle birlikte Kırım Tatarları'yla ortak hareket eden Polonya ordusunu Akhmatov'da izlemeye aldıysa da Polonya ordusu Zhashkov kasbasında aniden Rus ordusuna saldırıp onları beklenmedik bir yenilgiye uğrattı Bu yenilgi uzerine Rus carı Aleksey, Yakov Cherkassky komutasında buyuk bir orduyu Litvanya'ya yolladı Litvanya ordusu cok az direnme gosterdi ve 3 Temmuz'da Minsk Ruslar'ın eline gecti PolonyaLitvanya birliğinin 2 buyuk şehir ve Litvanya Buyukdukluğu'nun merkezi 31 Temmuz'da Ruslar'ın eline gecti Bunu Ağustos ayında Kovno (Kaunas) ve Grodno (Hrodna)'nun Ağustos ayında duşuşu izledi

Ruslar ertesi yıl saldırılarını surdurdu ve 3 Temmuz'da Minsk, 31 Temmuz'da Wilno (Vilnius) duştu Bunu ertesi ay Kowno (Kovno) ve Grodno (Hrodna)'nun duşuşu izledi Guneyden girişilen saldırılar sonucu Pinsk, Slonim, Kleck (Kletsk) Haziaran ayından once duştu 17 Haziran'da Velizh (Bugun Rusya'da) ve Eylul ayının başında Lublin duştu ve Lwów (bugun Lviv) kuşatıldı Boylece Litvanya'ya bağlı butun yerler Ruslar'ın eline duşmuş oldu Prens Volkonsky komutasındaki Rus ordusu Kiev'den hareketle Dinyeper ve Pripyat ırmaklarını gecti ve Litvanya ordusunu yenerek Pinsk'e girdi Trubetskoy komutasındaki ordu Slonim ve Kleck'e girdi ve Sheremetyev komutasındaki Rus ordusu da 17 Haziran'da Velizh (Bugun Rusya'da)'i ele gecirdi Bir Litvanya garnizonu Stary Bykhov'da Kazaklar'a karşı direniyordu Sheremetyev ve Hmelnitski komutasındaki birleşik RusKazak ordusu Galicya'daki Gródek Jagielloński (Bugun Ukrayna'da Horodok) savaşında Stanisław Potocki komutasındaki PolonyaLitvanya ordusunu yenilgiye uğrattı Ayrıca Jan Paweł Sapieha komutasındaki diğer bir Polonya ordusunun Brześć nad Bugiem (Bugun Brest) yakınlarında yenilmesiyle Lublin Eylul'de Rusların eline gecti ve Lwow şehir Ruslarca kuşatıldı Lwow kısa bir sure sonra İsveclilere teslim oldu Ruslar'ın bu başarısı Polonya'nın İsvec Kralı 10 Karl tarafından istilasına (İngilizcesi The Deluge) yol actı Rus Dışişleri Bakanı Afanasy OrdinNashchokin, Polonyalıların ateşkes onerini kabul etti ve 2 Kasım 1655'te ateşkes ilan edildi Bu arada 1617'de imzalanan ve İsvec yararına olan duzenlemelerin yer aldığı Stolbovo Anlaşması'nı kendi lehine duzenlemek isteyen Rusya'nın 1656 yazında İsvec İngria'sındaki Noteborg (Bugun Rusya'da Shlisselburg) ve Nyenskans (Fincesi Nevanlinna, bugun Sankt Petersburg) kasabalarını ele gecirmesiyle Rusİsvec Savaşı'na yol actı Ruslar PolonyaLitvanya'dan Dyneburg (Bugun Letonya'da Daugavpils) ve İsvec'ten Kokenhuza (Bugun Kokneze) kasabalarını alarak İsvec'in 2 buyuk kenti ve İsvec Livonyası'nın merkezi Riga'yı kuşatması ve Dorpat (Tartu)'nın Ekim ayında duşmesine karşın İsvecliler guclerini toparladılar ve İngria'da kaybettkleri yerleri geri aldılar Daha sonra karşı saldırıya gecerek Petseri (Bugun Pechory)'yi ele gecirdiler Ruslar bunun uzerine 28 Aralık 1658'de imzalanan Vallisaari Anlaşması'yla Rusya; ele gecirdiği Koknese, Aluksne, Dorpat ve Syrensk (Bugun Vaksnarva) kasabalarını elinde tuttu Ancak Polonya'nın karşı saldırıya gecmesi yuzunden İsvec'in yeniden saldırmasından endişelenen Rus Carı Aleksey, 1661'de imzalanan Kardis Anlaşması'yla aldığı yerleri geri verdi

Polonya Kralı 2 Jan Kazimierz Vaza'nın politikalarından hoşnut olmayan Poznan valisi Krzysztof Opaliński ve Buyuk Polonya valisi Bogusław Leszczyński Ujście (Almancası Usch)'de İsvec Kralı'na teslim oldu ve ulkenin batısının buyuk bolumu İsvec'in eline gecti Varşova 29 Ağustos'ta duştu Başkent Krakov 18 gunluk kuşatmanın ardından 13 Ekim'de İsveclilerin eline gecti Bunun uzerine 2 Jan, Avusturya'nın elindeki Silezya bolgesine kactı Savaşın gidişini değiştiren olay, İsveclilerin başarısız olduğu Częstochowa'daki Jasna Góra kuşatması oldu Bunu uzerine İsveclilere karşı Tyszowce Konfederasyonu kuruldu Bir ara Lwow'a kadar ilerleyen 10 Karl, Rusya'nın saldırısı uzerine Galicya bolgesinden cekildi Polonyalılar, 30 Haziran 1656'daki savaşla Varşova'yı geri aldılarsa da 1526'dan beri Prusya Dukluğu'nun elinde tutan Brandendurg Krallığı'nın en buyuk amacı, dukluğu Polonya'nın vesayetinden kurtarmaktı Bu amacla Brandenburg Kralı Friedrich Wilhelm, 10 Karl'la 23 Temmuz'da Marienburg (Bugun Malbork) Anlşaması'yla ittifak kurdu Bu ittifak 23 Kasım'da imzalanan Labibau (Bugun Polessk) Anlaşması'yla kuvvetlendirildi Bu anlaşmayla İsvec, Polonya'ya bağlı Krallık Prusyası ve Warmia'yla ilgili hak iddiasından Brandenburg lehine vazgecti Birleşik İsvecBrandenburg ordusu, 3 gun suren svaş sonucu 20 Temmuz 1656'da Varşova'yı yeniden ele gecirdi Bu arada 2 Jan geri dondu ve Lwow'da yeniden tac giydi Bu arada Ruslar'ın Polonyalılar'la ateşkes imzalamasını kendisine ihanet olarak değerlendiren Bodgan Hmelnitski, İsvec'le ittifak kurmak icin girişimlerde bulunduğu sırada 1657'de oldu Yerine Ukrayna Atamanı secilen Ivan Vyhovsky, PolonyaLitvanya'yla ittifak kurunca Rusya'yla ateşkes bozuldu Bu arada Polonyalılar, bazı yenilgilere karşı İsvecBrandenburg ordularını 1657'de ulkeden attılar Bu arada Branderburg'u İsvec'ten koparmak isteyen 2 Jan, 19 Eylul 1657'de imzalanan Wehlau (Bugun Znamensk) Anlaşması'yla Dukluk Prusya uzerindeki egemenlik hakkından vazgecti Bu anlaşma 6 Kasım 1657'de imzalanan Bydgoszcz (Almancası Bromberg) ve 1660'da imzalanan Oliva Anlaşmaları'yla gozden gecirilerek onaylandı

Bu arada Polonyalı komutan Jan Paweł Sapieha, Prens Yuri Dolgurokov'un elindeki Wilno'yu ablukayı 11 Ekim 1658'e kadar surdurdu ancak kenti alamadı Ataman Vyhovsky, Haziran 1659'da Kijow'u General Sheremetyev'in almaya calıştıysa da başaramadı Ancak Kırım Tatarları'yla ittifak kurarak 29 Haziaran 1659'da Prens Aleksey Trubetskoy'u yenerek Konotop'u aldı Buna karşın Sheremetyev'e karşı Ağustos 1659'da yaptığı Chyhyryn (Turkce Cehrin) savaşını kaybederek Polonya'ya kactı Bu olay uzerine Yuri Hmelnitski yeni ataman secildi Stepan Czarniecki komutasındaki ordu Polonka Savaşı'yla Beyaz Rusya'nın batısını geri aldı Hmelnitski, Jerzy Sebastian Lubomirski'yle birleşerek Rus ordusunu Słobodyszcze'de yenerek onları Beyaz Rusya'dan kurtardı Potocki ve Lubomirski komutasındaki Polonya ordusu Rus ordusunu Cudnów (Bugun Chudniv)'da yenerek Rus komutan Sheremetyev'i esir aldılar 1661'de Vilnius'tan başlayarak Litvanya şehirleri teker teker Ruslardan geri alındı Doğu Ukrayna, Glukhov dışında savaşsız Polonya tarafından işgal edildi ve Rus ordusu 1664'te Wiciebsk'te yenildi Ancak Lubomirski'nin isyanı PolonyaLitvanya'yı 1667'de imzalanan Andruszow (Andrusovo) Anlaşması'yla Smolensk ve Kijow dahil Doğu Ukrayna'yı Rusya'ya bırakmaya zorladı

17001721 arasında yapılan Buyuk Kuzey Savaşı'nda Beyaz Rusya, 1702'de Stanisław Leszczyński'yi Polonya tahtına gecirmek isteyen İsvec Kralı XII Karl tarafından işgal edildi Bu işgalden İsvec ordusunun Rus Carı 1 Petro'ya yenildiği 1709'daki Poltava Savaşı'yla kurtulsa da bolge harabeye dondu ve Leszczyński, 5 sene hukum surdukten sonra aynı zamanda Saksonya Kralı olan 2 Augustus'a tahtını kaptırdı

Stanisław Leszczyński, Fransa'nın desteğiyle 2 Augustus'un olumunden sonra yeniden tahta gecti Ancak, 3 Augustus'u tahta gecirmek isteyen Rusya, PolonyaLitvanya'ya girerek Polonya Veraset Savaşı'nı başlattı 5 yıl suren savaş sırasında ulke bolge yeniden harap oldu ve savaş Leszczyński'nin 1736'da Polonya tahtından vazgecip LorraineBar duku olmasıyla sona erdi