Belgrad Antlaşması Ne Zaman Yapıldı? Nedeni, Önemi, Sonuçlar

13. yüzyılın sonunda kurulan Osmanlı Devleti yıllar içinde genişleyerek büyük bir imparatorluk haline geldi. Güç devirler geçirse bile asırlar boyunca dünyanın en güçlü devleti olmayı başardı. Lakin her imparatorluğun bir sonu vardır. Osmanlı İmparatorluğu 18. yüzyılda gerileme devrine girdi. Bu periyotta süratle toprak kaybetti ve dünyanın gözünde adım adım sonunda hasta adam olarak anılacağı bir süreç başladı.

Gerileme devrinde bile olsa Osmanlı, bu devirde tarihindeki son yararlı antlaşma olan Belgrad Antlaşması’nı imzaladı. Belgrad Antlaşması hem Osmanlı hem de dünya tarihi için son derece değerlidir zira bu antlaşma ile birlikte pek çok ülkenin siyasetinde ve memleketler arası siyasette değişimler yaşandı. Gelin Belgrad Antlaşması nedir, ne vakit yapıldı gibi sorular üzerinden değerine ve sonuçlarına yakından bakalım.


İçindekiler
Belgrad Antlaşması nedir?

Belgrad Antlaşması ne vakit yapıldı?

Belgrad Antlaşması hangi padişah periyodunda imzalandı?

Belgrad Antlaşması hangi ülkeler ortasında yapıldı?

Belgrad Antlaşması’nın ehemmiyeti nedir?

Belgrad Antlaşması’nın nedenleri

Belgrad Antlaşması’nın özellikleri ve maddeleri

Belgrad Antlaşması’nın sonuçları


Temelden başlayalım, Belgrad Antlaşması nedir?

Belgrad Antlaşması, Osmanlı İmparatorluğu’nun gerileme devri yaşadığı sırada 1739 yılında Rusya ve Avusturya ile imzalanan bir barış antlaşmadır. Sultan I. Mahmud periyodunda imzalanan bu antlaşma, Osmanlı İmparatorluğu’nun imzalamış olduğu son yararlı antlaşma olarak kabul edilir. Daha sonra yapılacak tüm antlaşmalarda Osmanlı ya toprak kaybetmiş ya da imtiyazlar vermiştir.

Belgrad Antlaşması ne vakit yapıldı?

Belgrad Antlaşması evvel 18 Eylül 1739 tarihinde Avusturya Arşidüklüğü ile, daha sonra ise 3 Ekim 1739 tarihinde Rusya İmparatorluğu ile imzalanmıştır. Belgrad Antlaşması, 1699 Karlofça Antlaşması ile başlayan ve 1792 Yaş Antlaşmasına kadar süren Osmanlı İmparatorluğu’nun gerileme devri sırasında imzalanmıştır. Bu açıdan son derece kıymetli olarak kabul edilir.

Belgrad Antlaşması hangi padişah periyodunda imzalandı?

1699 Karlofça Antlaşması ile başlayan Osmanlı İmparatorluğu’nun gerileme devri, Lale Periyodu olarak da isimlendirilir. Bu süreçte İşverene Halil İsyanı üzere iç isyanlar ve komşu ülkelerle pek çok savaş yaşanmıştır. Bu devirde III. Ahmed tahttan indirilmiş ve yerine I. Mahmud tahta çıkarılmıştır. Sultan I. Mahmud hem iç isyanları bastırmış hem de Belgrad Antlaşması’nı imzalayarak dış siyasi istikrarları düzenlemiştir.


Belgrad Antlaşması hangi ülkeler ortasında yapıldı?

Belgrad Antlaşması imzalanmadan evvelki devirde Osmanlı İmparatorluğu gerçek bir kabus yaşıyordu. Rusya ve Avusturya birleşmiş, Osmanlı’nın Avrupa’da bulunan topraklarına saldırıyordu. Bu devirde İzvornik, Banyaluka, Eflak, Özi, Kırım, Azak üzere pek çok kent Ruslar ve Avusturyalılar tarafından işgal edilmişti.

Rusya’da II. Petro öldükten sonra tahta geçen Anna İvanovna boş durmuyor, Osmanlı’nın doğu hududunda yüzyılardır gayret etmekte olduğu İran’ı kışkırtarak Osmanlı’nın farklı cephelerde savaşmasına neden oluyordu. Tüm bu karmaşayı durduracak barış antlaşması olan Belgrad Antlaşması evvel 18 Eylül 1739 tarihinde Avusturya Arşidüklüğü ile, daha sonra ise 3 Ekim 1739 tarihinde Rusya İmparatorluğu ile imzalanmıştır.

Peki, Belgrad Antlaşması’nın ehemmiyeti nedir?

1699 Karlofça Antlaşması ile başlayan ve 1792 Yaş Antlaşmasına kadar süren Osmanlı İmparatorluğu’nun gerileme periyodu boyunca Avrupa başta olmak üzere pek çok bölgede toprak kaybı yaşanıyordu ve yaşanmaya devam edecekti. Şimdi kaybedilmeyen yerlerde bile daima isyanlar çıkıyor ve idare zorlanıyordu.

1739 Belgrad Antlaşması ise kayıpsız olarak imzalanan bir barış antlaşmasıydı. Ruslar aldıklarını geri vermiş, geri çekilmiş ve Karadeniz’de Osmanlı İmparatorluğu’nun egemenliğini kabul etmişlerdi. Bu açıdan bakıldığı vakit tüm tarihçiler, Belgrad Antlaşması’nın Osmanlı İmparatorluğu tarafından imzalanan son çıkarlı antlaşma olduğu konusunda hemfikirler. Daha sonra yapılacak tüm antlaşmalarda Osmanlı ya toprak kaybetmiş ya da imtiyazlar vermiştir.


Belgrad Antlaşması’nın nedenleri:

İnsan düşünmeden edemiyor, Osmanlı madem o kadar toprak kaybetmiş ve gerileme dönemindeymiş de nasıl yararlı bir antlaşma imzalamış? Bu durumun, Osmanlı İmparatorluğu’nun son bir çırpınışı olduğunu söyleyebiliriz. Bu kadarına da katlanamayan Osmanlı, son gücüyle kaybettiği topraklara girmiş ve Avusturya ordusunu bozguna uğratmıştır.

Bozguna uğrayan Avusturya ile antlaşma sağlansa da Rusya çabucak barışa yanaşmamıştır. Bu noktada Fransa devreye girmiş ve Avusturya da telkinlerde bulunmuştur. Sonunda Rusya da barış baskınlarına dayanamayarak durumu kabul etmiş ve Belgrad Antlaşması’nı imzalamıştır. Yani Belgrad Antlaşması biraz Osmanlı’nın gücü biraz da Fransa’nın arabuluculuğu sayesinde imzalanmıştır.

Belgrad Antlaşması’nın özellikleri ve hususları:

• Birinci hususta dostluktan ve intikam alınmaması gerektiğinden bahsedilmiştir.
• İkinci unsurda hudutlarından bahsedilmiştir.
• Üçüncü husus, Azak Kalesi hakkındadır.
• Dördüncü unsurda karşılıklı vatandaş haklarına yer verilmiştir.
• Beşinci unsurda iki tarafın halklarından bahsedilmiştir.
• Altıncı unsurda Kabarte’ye yer verilmiştir.
• Yedinci hususta esirlerden bahsedilmiştir.
• Sekizinci hususta sığınma taleplerine yer verilmiştir.
• Dokuzuncu unsurda ticaret kuralları belirlenmiştir.
• Onuncu unsurda lokal halklardan bahsedilmiştir.
• On birinci hususta din adamlarından ve kutsal yerlerden bahsedilmiştir.
• On ikinci unsurda imparatorluk unvanlarına yer verilmiştir.
• On üçüncü hususta imza heyetinden bahsedilmiştir.
• On dördüncü unsurda elçi kabullerinden bahsedilmiştir.
• On beşinci hususta tasdik hususu ele alınmıştır.
• Sonuçta, antlaşmanın özeti yer almaktadır.

Osmanlı İmparatorluğu, Avusturya Arşidüklüğü ve Rusya İmparatorluğu ortasında 1739 yılında imzalanan Belgrad Antlaşması 15 husustan ve bir sonuçtan oluşuyordu. Genel olarak özetlemek gerekirse Belgrad Antlaşması’nın hususları ve özellikleri üstteki üzere diyebiliriz.


Belgrad Antlaşması’nın sonuçları:

• Rusya, işgal ettiği Eflak ve Kırım’dan çıktı.
• Azak Kalesi, yıkılmak koşuluyla Ruslara bırakıldı.
• Ruslar, Karadeniz’de ticaret ve savaş gemisi bulundurmamayı kabul etti.
• Rus Çarı, protokol sırasına nazaran Avusturya ve Fransa hükümdarına denk sayıldı.
• Kabartay, tarafsız bölge olarak kabul edildi.
• Azak Kalesi, Rusya ve Osmanlı İmparatorluğu ortasındaki hudut olarak kabul edildi.
• Avusturya; Sırbistan, Belgrad, Eflak ve Bosna’yı geri verdi.
• Fransa’ya verilen kapitülasyonlar sınırsız olarak uzatıldı.

Belgrad Antlaşması sonucu Karadeniz son kere bir Türk gölü olarak kabul edilmiştir. Rusya ve Osmanlı ortasında tarihteki en uzun barış sağlanmıştır. Rusların sıcak denizlere inme hayali yine suya düşmüştür. Osmanlı, batılı devletlerin gözündeki pozisyonunu güçlendirmiştir. Antlaşmanın tahminen de tek berbat yanı, Fransa’ya verilen kapitülasyonların süresiz uzatılması ve Kudüs’teki kutsal toprakların Fransız kontrolüne bırakılmasıdır. Kapitülasyonlar, Osmanlı’nın dışa bağımlılığının önünü açmıştır.

Osmanlı İmparatorluğu’nun son çıkarlı antlaşması olarak kabul edilen Belgrad Antlaşması nedir, ne vakit yapıldı gibi sorular üzerinden nedenlerini ve sonuçlarını inceledik. Sonrasında yaşanan dağılma periyoduna karşın Osmanlı’nın imzaladığı bu antlaşma, son derece değerli bir muvaffakiyet olarak kabul edilmektedir. Fikirlerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.