beş duyu organımız beş duyu organı

Beş duyu organımız hangisidir?

Canlıların yaşadığı doğada ışık, ısı, nem, yağış, basınc gibi cevre şartları zamanla değişir Bu değişmeleri algılayarak yaşamını duzenleyen canlılar ortama uyum sağlarlar Cevredeki değişmelerin canlılara ulaşmasına uyarı denir Uyarıları alarak sinirlere aktaran organlara duyu organları denir Vucuttaki duyu organları kendilerine yapılan ışık, basınc, ses, koku, tat gibi uyarıları alarak sinirleri etkiler İnsan vucudunda 5 ceşit duyu organı kullanılır



A GOZ

Cisimleri gormeyi sağlayan duyu organıdır Cisimlerden gelen ışığı algılayarak beyne iletir Boylece cisimlerin uzaklığı, şekli, rengi, buyukluğu algılanır Goz evinde bulunan gozun cevresinde koruyucu organlar bulunur Kaşlar terin goze ulaşmasını onler, kirpikler tozların goze ulaşmasını onler, goz kapakları gozun dış kısmını temizler, goz yaşı gozun dış kısmını yıkar

Goz yuvarlağı ortadan kesildiğinde, uc tabakadan oluştuğu ve gorme yapılarını taşıdığı gorulur



1 Sert Tabaka

Bağ dokudan oluşur ve beyazdır Sık dizilimde hucrelerden oluşur Goze yuvarlak şeklini ve direnc kazandırır Boylece gozdeki ic ve dış basıncı dengeler Gozun on tarafındaki saydam tabakayı oluşturur

Saydam tabaka (kornea) : İnce ve esnek olup ışığın kırılarak goze girmesini sağlar ince kenarlı mercek gibi davranır ve goze gelen ışığı goz bebeğinde toplar



2 Damar Tabaka

Orta tabakadır Bol miktarda kan damarı taşır goz yapılarının beslenmesini sağlar Goz boşluğuna bakan yuzeyi siyah maddelerle kaplıdır Boylece goz icinin karanlık odaya donuşmesini sağlar Karanlık oda goze giren ışığın yansımasını onler Bu tabaka farklılaşarak iris, goz bebeği, mercek ve mercek kaslarını oluşturur

İris : Duz kaslardan oluşan renkli yapıdır Goze siyah, kahverengi, yeşil, mavi gibi ozel renkleri kazandırır Işık miktarına gore kasılır Goze girecek ışığı ayarlar

Goz bebeği : İrisin ortasındaki acıklıktır Işığın merceğe ulaşmasını sağlar

Mercek : Canlı, esnek ve ince kenarlıdır İncelip kalınlaşarak gozun uzak ve yakına uyumunu sağlar

Mercek kasları : Bakılan mesafelere gore merceğin şeklini değiştirir



3 Ağ Tabaka (Retina)

En icte bulunan tabakadır Ağ şeklinde goz icini astarlamıştır Uzerinde ışığı alan duyu almacları bulunur Işığın kırılmaları sonucu oluşan goruntuyu alarak goz sinirine aktarır Farklılaşmasıyla sarı benek ve kor nokta oluşur

Sarı benek : Gorme duzleminin tam karşısında bulunur Uzerinde yoğun olarak da duyu almacı taşır Goruntunun en net olarak algılandığı yerdir

Kor nokta : Uzerinde almac taşımadığı icin goruntu alınmasında etkili değildir


B KULAK

Sesleri algılayan işitme duyu organıdır ses, maddelerin titreşmesi sonucu oluşur Hava molekullerinin uzerinde cevreye yayılır Kulak, ses titreşmelerinin yonunu, derecesini ve ozelliğini algılayarak sinirlere aktarır Kulak dıştan ice doğru 3 farklı kısımdan oluşur



1 Dış kulak

Ses titreşmelerini alarak kulak zarına taşır Kulak kepcesi ve kulak yolundan oluşur

Kulak kepcesi : Sesi toplar ve kulak yoluna verir

Kulak yolu : Havadaki toz ve mikropların kulak icine girmesini onler



2 Orta Kulak

Ses titreşmelerini duzenleyerek oval pencere zarına aktarır kulak zarı, kulak kemikleri ve ostaki borusundan oluşur

Kulak zarı : İnce ve esnektir Ses dalgaları etkisiyle titreşerek uyarıları cekic kemiğine aktarır

Cekic ors uzengi kemikleri : Cevresinde kaslar bulunan ozel kemiklerdir Ses titreşimlerinin derecesini ayarlar Fazlaysa azaltır, azsa yukseltirler

Ostaki borusu : İşitmeyle ilgisi yoktur Orta kulağı ağız boşluğuna bağlar Cok gurultulu ses ve basınclarda kulak zarının ic ve dış kısmındaki hava basıncını dengeler



3 İc Kulak

Uyarıların sinirlere aktarıldığı yerdir salyangoz, dalız, oval pencere ve yarım daire kanallarından oluşur

Dalız : İci sıvı dolu yoldur Ses titreşimlerini sıvı dalgası şeklinde salyangoza iletir

Salyangoz : İki bucuk kez kıvrımlı olup, kıvrımların sonundaki almac ve sinirler titreşimleri algılarlar Son kısmında esnek zar ve duyu almaclarının bulunduğu yere korti organı denir Korti organı ses titreşimlerini alarak duyu sinirlerine aktarır

Yarım daire kanalları : İşitmeyle ilgisi yoktur Birbirine dik olan 3 yarım kanaldan oluşur Kanalları yardımıyla vucudun duruşunu beyinciğe bildirir Boylece dengeye yardımcı olur



C DİL

Yenilen besinlerin tadını algılar Yapısında cizgili kaslar bulunur İstemsiz ve istemli olarak calışabilir Uzerinde kabartılar şeklinde tat tomurcukları bulunur Bu tomurcukların uzerinde cok sayıda duyu almacı ve sinir bulunur Dil uzerinde 4 ceşit almac bulunur Bu almaclar tatlı, tuzlu, ekşi ve acıyı algılar

Bu almaclar dilin her tarafında bulunmakla beraber bazı kısımlarda yoğunlaşmıştır Bu nedenle dilin ucu tatlıyı, arkası acıyı, on yan tuzluyu ve arka yan kısımlar ekşiyi daha iyi algılar Almacların calışabilmesi icin tat molekullerinin tukurukte erimesi gereklidir



D BURUN

Koku alma duyu organıdır Nefesle alınan havadaki koku taneciklerini algılar İcerisinde kıllar, mukus tabakası, kemik kıvrımlar ve kılcal damar tabakası bulunurBurun alınan havanın temizlenmesini, ısıtılmasını, nemlendirilmesini ve kokusunun alınmasını sağlar

Ucucu olan koku maddeleri burun icindeki mukus sıvısında eriyerek almac ve sinirleri uyarır Buradaki almaclar aşırı ve uzun sureli uyarımlardan dolayı koruyucu olarak yorulma ozelliğine sahiptir



E DERİ

Vucut cevresini orten ince, esnek ve canlı bir dokudur Hucreleri sık dizilimli olup cok farklı gorevleri yapabilir İki tabakadan oluşur

Ust deri : Derinin en dış kısmıdır Dış ortamla etkileşim halindedir İki kısımdan oluşur

Olu kısım (Korun) : Protein tabakasından oluşur Yabancı maddelerin vucuda girmesini onler

Canlı kısım (Malpigi) : Deriye ozel renk kazandırır Olu tabakanın surekli olarak yenilenmesini sağlar

Alt deri : Derinin beslenmesini, uyarıları almasını, kılların oluşmasını sağlayan kısımdır