Beygir Nasıl Bir Hayvandır?

Beygir, toynaklıların tek parmaklılar alt takımından olan memeli bir hayvan türüdür Atın erkeğine aygır, dişisine kısrak ve yavrusuna tay denilir Atların yerden yüksekliği cinslerine göre değişmekle birlikte, genelde omuz başında 1,3 metre ile 1,7 metre arasındadır Atın derisi kısa ve aydınlık kıllarla kaplıdır*Kılların rengine tarafından: Kırmızımsı renkte olanına doru, siyah renklisine yağız, gribeyaz renkte olanına kır, koyu kırmızı renkte olanına ise al denir Atın başı gövdesine oranla oldukça küçüktür ve altında dürüst uzuncadır Bundan dolayıdır ama uzun surat hattına sahip olan insanlara at suratlı denilmektedir
Atın burun delikleri geniş, gözleri büyük ve canlıdır Külah biçimindeki kulakları küçüktür ama mükemmel işitir Uzun ve fazla adaleli olan boynunun üzerinde gür kıllardan oluşan bir yele mevcuttur Kimi at cinslerinin alnında görülen beyaz lekeye akıtma, ayaklarındaki beyaz lekeye de seki denilir Kuyruğu uzun ve püsküllüdür Atın uzun ve püsküllü kuyruğundan esinlenerek kadınların saçlarını arkadan toplamalarına atkuyruğu denilmiştir Atın etap kasları fazla kuvvetlidir Ayakları tek parmaklıdır, parmağının ucu toynakla(at, eşek vb tek tırnaklı hayvanların tırnağı) çevrilidir Atın dudakları yumuşak ve etlidir Ağzında 40 diş vardır Körelmiş köpek dişleriyle( erkek atlarda körelmemiştir ) azı dişleri arasında, daha alçak ve üstteki çenede her iki yanda boşluklar vardır, buraya gem(atı yol göstermek için ağzına takılan demir vasıta) takılır Dişleri zamanla aşınır ve aşınma derecesine göre atın yaşı saptanır Midesi bir gözlü, bağırsakları ise epeyce uzun takriben 2530 metredir Atın gebelik süresi 11 aydır Yılda bir kere doğurur; yavru doğar doğmaz ayağa kalkar, bir süre esas sütü ile beslenir Atların ömrü 3050 yıl arasındadır Atların yürüyüşü; yaklaşık olarak, tırıs, rahvan ve dörtnal elde etmek üzere dört türlüdür Sıradan yürüyüşüne hemen hemen, hafif koşmasına tırıs, süratli koşmasına dörtnal denilir Rahvan ender bir koşma biçimidir ve özel bir eğitimle öğretilir

Atların evrimi incelendiğinde fiilen çok ilginç veriler(bilgiler) ortaya çıkmaktadır Bu hayvanların Eosen devrinde( 60 milyon sene önce ) ortaya çıktığı, başlangıçta kedi değin küçük oldukları, ayakları beşer parmaklı iken; daha sonra boyca büyüdükleri, parmak sayılarının azaldığı ve parmak kemiklerinin uzadığı görülmektedir Atların geçmişte kedi dek ufak oldukları düşünülürse şuan oysa görünüşlerine gelene değin baya büyük bir evrimden geçtikleri görülmektedir Bugünkü atların ayağı, zamanla uzamış ve gelişmiş olan orta parmaklarıdır Hayvanın dizi dediğimiz yerde ise bilek kemikleri yer almıştır(ama bunları savunanlar evrimcilerdir Aslında atın böyle bir evrimden geçmediği savunulmaktadır Alışılagelmiş şartlar altında atların evrimleri içten olsaydı, insanların evriminide dürüst kabul etmemiz gerekirdi)
Atın Orta Asyada evcilleştirildiği sanılmaktadır Atlar yeşil ve kuru ot, saman ve tahıl taneleri ile beslenirler At bu gıda maddelerinin yanı sıra şekeri fazla sever Atlar vücut yapılarına, ivedi ve uzun koşma yeteneklerine, yük nakliye güçlerine göre sıcakkanlı atlar( binek atları ) sakin atlar( koşum atları ) diye iki gruba ayrılır Sıcakkanlı atlar narin ve küçük yapılıdırlar Fazla süratli ve uzun süre koşabilirler Bunların en ünlüleri uzun koşularda başarılı olan Arap atları ile kısa koşularda başarılı olan İngiliz atlarıdır Her iki ırkın da melezleri vardır Soğukkanlı atlar daha kocaman, adaleli, hantal ve kalın bacaklıdırlar Hareketleri de vücutları gibi epeyce ağırdır Soğukkanlı atlar tartma taşımak için koşum hayvanı olarak kullanılırlar Perşöron, Arden Nonyüs ve Belçika atları soğukkanlı atlar gruba girer Yarım kan at ırklarına gelince, bu grup da saf binek atından ağır koşum atına dek değişen farklı alanlara yönlendirilmiş tipteki atlar yer almaktadır En önemlileri Prusya, Hannover, Holstein, Oldenburg, Hackney, Gleveland Brown ve Yorkshire atlarıdır Tırısçı insanlar olarak, Amerikan tırısçıları ve Rusların Orloffları en meşhur yarım kan beygir ırklarıdır

At, binek ve spor hayvanı olarak eksiden beri Türkiyede yetiştirilmektedir Türkiye coğrafi ve tarihi durumunun sonucu olarak buradan gelip geçmiş veya belirlenmiş çoğu kavimlerin beraberinde getirdikleri dağıtılmış at tiplerinin birbirine karıştıkları bir yerdir Anadolu atları arasında, karakteristik özelliği ile kendini belirlenmiş eden eski bir yerli at tipi vardır Yüksekliği 1,34 metre olan bu at, minik ve tıknaz yapılıdır bir de Adana bölgesinde( Osmaniye ve Kozanda) biri koşum, diğeri binek atı edinmek üzere, yerli tipten daha uzun olan Çukurova atları vardır Hem Kayseri ve Sivas aralarında, Uzun yayla yöresinde, 1873 yılında Kafkasyadan gelen göçmenlerin getirdikleri Çerkez atlarından türemiş Uzun plato tipleri vardır Lüzum binek için, gerek çift işlerinde kullanışlı hayvanlar elde etmek için Uzun plato atları Nonyüs ırklarıyla melezleştirilmektedir*Beygir, binek hayvanı olarak kullanıldığı gibi koşum hayvanı olarak da kullanılmaktadır Artık günümüzde tarım işlerinde kullanılan at oranı azalmıştır Birçok yerde atların yerini tarım araçları almıştır
Türk tarihi üzerine yapılan dil, edebiyat, tarih ve folklor araştırmalarının sonuçları, kazıbilimsel kazı ve buluntular Türklerin soy verdikleri büyük önemi yansıtır Eski Türk destanlarında, ırk hikâyelerinde, masallarda, İslamiyet sonrası dinsel hikâyelerde, atasözü ve deyimlerde, türkü ve deyişlerde efsanelerde beygir; kahramanların yoldaşı, dert ortağı ve arkadaşı halkın layık verdiği bir varlık olarak karşımıza çıkar Adları ve sahipleriyle olan ilişkileri simgelemiş atlar vardır: Benli Boz(Hızır ), Burak( Hz Muhammet ), Düldül( Hz Ali ), Aşkar(Battal Gazi ), Kırat( Köroğlu ) vb atlar yer almaktadır Efsanevi atlarla ilgili özellikler aralarında gökten inme, kanatlı beygir, bir deniz( veya göl) aygırının soyundan gelmiş olma, sahibinin ölümünden daha sonra da; ya uçarak göğe çıkma, veya bir mağaraya girerek kaybolma gibi motifler manâlı bir yer tutar

Eski Anadolu Türkleri beygir kurban ederler, beygir eti yerler ve kısrak sütünden yapılan kımız içerlerdi Halen Anadoluda çok yük bahşedilen ve başkasına itimat edilemeyeceğine inanılan üç bedel vardır: Bu üç değerinde at, avrat ve silahtır Eski Türklerde savaşlarda ölen yiğitler atlarıyla birlikte gömülürdü
Cet fazla düşkün olan Osmanlı padişahlarının atları için kasideler yazılması ve özel mezarlar yapılması, atla ve atçılıkla ilgili her türlü data ve uygulamayı içeren kitaplar yazılması, minyatürler yapılması; kazılarda fazla sayıda koşum takımları ele geçmesi, atın Türk hayatındaki önemini göstermesi bakımından layık taşır

Kaynakça:
Hayvanlar Alemi Ansiklopedisi