Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
Dimağ tümörü, beyindeki hücrelerin anormal yahut denetimsiz büyümesi olarak tanımlanır. Tümörler, uygun huylu (kanser yapıcı olmayan) yahut beğenilmeyen huylu (kanser yapıcı) olabilirler. Dimağda yerleştiklerinden, yeterli huylu bir tümör bile tehlikeli olabilir. Dimağ, kafatası ile çevrilidir. Bu, tümörün büyürken alışılagelmiş dimağ dokularına basınç tatbike başlaması demektir. Bu durum da iltihaba ve dimağ şişmesine neden olabilir. Bu nedenle her iki tip tümörün de mümkün olduğunca çabuk tedavi edilmesi çok değerlidir.
Bir tümör, dimağın kendisinden kaynaklanmışsa birincil dimağ tümörü olarak isimlendirilir. Bazen kanser dimağa akciğer yahut göğüs üzere gayrı sahalardan yayılabilir. O hengam bu tip tümörler, ikincil (veya metastatik) dimağ tümörü olarak isimlendirilir. Öbür kanserlerle karşılaştırıldığında dimağ tümörleri nispeten az görülmektedir; ama yerleşimleri ve bazen agresif yapılarından dolayı tehlikeli oldukları düşünülmektedir.
Dimağ Tümörlerinin Mümkün Belirtileri
Dimağ tümörleri sıklıkla olağan dimağ dokusuna atak eder yahut basınç yaparlar ve belirtiler de o basınç nedeniyle ortaya çıkar. Dimağ tümörünün yerleşim bölgesine nazaran bireyde farklı tipte belirtiler oluşabilir. Fakat, zihinsel marazlar dâhil öbür marazlar da bu belirtilere neden olmaktadır. Rastgele bir durumda bu belirtilerden birini yahut daha fazlasını yaşarsanız, vakit kaybetmeden hekiminizi aramalısınız.
Baş ağrısı, münhasıran:
-yakın vakitte başlayan yeni bir ağrı
-devamlı bir ağrı
-uyanınca daha istenilmeyen olan bir ağrı
•Kusma, bilhassa sabahları daha şiddetliyse
•Kişilikte yahut davranışta değişiklikler
•Zihinsel becerilerde düşüş:
-hafıza kaybı
-hesap yapma becerisinde bozulma
-yargılamada bozulma
•Yeni başlayan nöbetler
•Nörolojik değişiklikler:
-görme sorunları (çift görüş, azalmış görüş)
-duyma kaybı
-bir vücut meydanında his azalması yahut güçsüzlük
-konuşma zorlukları
-koordinasyonda azalma, sarsaklık
•Güçsüzlük, uyuşukluk/rehavet, uyanıklığın azalması
•Dil sorunları, yutma güçlüğü, hıçkırıklar
•Bozulmuş koku duyusu
•Kontrolsüz yahut işlev bozukluğu olan hareketler, el titremesi
•Menopozdan evvel adet kanamalarının kesilmesi
•Yüz felci
•Gözde anormallikler:
-farklı büyüklüklerde göz bebekleri
-kontrolsüz hareket
-gözkapağı düşmesi
•Sersemlik/kafa karışıklığı, alışılmadık yahut garip davranış
•Solunumda süreksiz durma
Op.Dr. Kerem Bıkmaz Laboratuvar Çalışmaları
Arkansas Üniversitesi Yaşargil Laboratuvarı , Amerika
Dimağın Fonksiyonel Coğrafyası
Dimağın farklı yerleri, farklı fonksiyonları denetim eder. Dimağ tümörünün belirtileri, etkilenen dimağ meydanına bağlı olarak değişiklik gösterebilir.
Sol temporal lob: İşitme, görme, koku alma, anlayış, gördüğünü yahut duyduğunu hatırlama, sözleri tanıma, kişilik, davranış ve cinsî davranış.
Dimağ sapı: Nefes alıp verme, kalp suratı, sindirim, uyanıklık seviyesi, uyku, terleme, kan basıncı, vücut sıcaklığı ve istikrar.
Beyincik: Istikrar, duruş, kol ve bacakları kapsayan uyum ve refleks hareketler için hafıza.
Sağ temporal lob: İşitme, koku alma, organize olma, görülen yahut işitilene ağırlaşma, müzikal tonların tanınması, müzik sesleri ve konuşma içermeyen haber (örneğin, çizimler). Uzun devirli hafıza, kişilik, davranış ve cinsî davranış.
Oksipital lob: Görüleni ve görsel imgeleri net olarak yorumlama. Okuma ve yazma, cisimleri bulma, renkleri tanıma, sözleri tanıma, nesneleri çizme ve bir cismin hareket edip etmediğini meale.
Parietal lob: Görme ve dokunma duyusu. Anlayış için farklı duyulardan giren olguların düzenlenmesi, vücudun duysal denetimi, yazı yazma, matematik ve lisan. Vücudun pozisyonlanması, nesnelerin tutulması ve işitsel ve işitsel olmayan hafıza.
Frontal lob: Bilinçlilik ve dış uyaranlara yanıtlar üzere yüksek zihinsel işlevler, kişilik. Yutma, salya, ses çıkarma, çiğneme, yüz sözleri ve eller, kollar, gövde, kalça, bacaklar ve ayaklar için motor uyum.
Dimağ Tümörlerinin Özellikleri
Dimağ tümörleri, iki ana sınıfta toplanır: gliomlar ve gliom olmayanlar. Aşağıda, çok çeşitli dimağ tümörü tipleri anlatılmaktadır ve tümörünüz hakkında size verilen bilgiyi netleştirmeye yardımcı olabilir.
Gliomlar
Birincil dimağ tümörlerinin yaklaşık %46’sı ve birincil omurilik tümörlerinin %23’ü gliomlardır; sair bir deyişle, glial hücrelerden büyürler. Dimağ içinde gliomlar çoklukla serebrumun yarım kürelerinde meydana gelirler fakat sair ortamları da, mahsusen optik hudut, dimağ sapı ve bilhassa çocuklarda beyinciği etkilerler. Glial hücreler farklı çeşitte olduklarından, gliomlar da birkaç öbeğe ayrılırlar.
Astrositomlar
•Tüm birincil dimağ tümörlerinin %17sini oluşturan, en sık görülen gliom tipidir.
•Merkezi hudut sisteminde rastgele bir bölgede meydana gelebilir. Tedavi çoklukla cerrahi ve ışın tedavisi ve bazen de kemoterapiyi içerir.
•Düşük kademeli astrositomlar nispeten yavaş büyür ve cerrahi ile tümör büsbütün çıkarılabilir.
•Yüksek noktalı asrositomlar, düşük noktalı olanlardan daha süratli büyürler ve umumiyetle, cerrahi, ışın ve kemoterapinin bir kombinasyonu ile tedavi edilirler.
Çok Biçimli Glioblastomlar
Yüksek noktalı astrositomların bir gayri ismi da glioblastomlardır. Yakındaki dokulara süratle atak ederler ve çok agresif hücreler içerirler.
Erişkinleri etkileyen en yaygın birincil dimağ tümörlerindendirler ve bazen evlatları da etkilerler.
Tipik olarak, cerrahi akabinde, tek başına yahut kemoterapi ile kombine edilmiş ışın tedavisi ile tedavi edilirler.
Dimağ Sapı Gliomları
•Beyin sapında yerleşmiş olan bu tümörler, çocukluk tümörlerinin %20’sini, erişkin tümörlerinin de yaklaşık %5’ini oluşturur.
•En çok, 3-10 yaş arasındaki evlatları tesirler ve çok düşük aşamalı astrositomlardan daha süratli büyüyen çok biçimli glioblastomlara dek değişiklik gösterir.
•Beyin sapı gliomları için ekseriyetle cerrahi kullanılmaz; zira dimağ sapı çok hassastır. Işın tedavisi bazen belirtileri azaltmada yardımcı olur ve tümör büyümesini yavaşlatarak hastanın ömrünü uzatır.
•Beyin sapı gliomları eşit orantıda tehlikelidir; ama düşük aşamalı tümörlerin azalma/hafifleme periyotları çok uzun olabilir.
Oligodendrogliomlar
•Nispeten nadirdirler; tüm gliomların %5ini temsil ederler ve en çok genç erişkinlerde dimağın serebral yarımkürelerinde meydana gelirler.
•Düşük kademeli tümörler, cerrahi ile tedavi edilir. Yüksek noktalı tümörlere, cerrahinin akabinde ışın tedavisi uygulanır; buna bazen kemoterapi de eklenir. Işın tedavisine orta seviyede hassastırlar.
Ependimomlar
•Erişkin intrakranyal gliomların yaklaşık %5ini, merkezi hudut sistemindeki çocukluk tümörlerinin de %10unu oluştururlar.
•Oluşum orantıları 5 yaşında ve 34 yaşında en yüksek seviyededir.
•%85 civarı kanser yapmaz; birden fazla sonlandırılmıştır, yavaş büyüyen düşük noktalı tümörlerdir.
•Genellikle yalnızca ışın tedavisi uygulanır; kimilerinin cerrahi olarak külliyen çıkarılması gerektiği halde, büsbütün çıkarılamayanlara ışın tedavisi uygulanır.
•
Gliom Olmayanlar
Medullablastomlar yahut Primitif Nöroektodermal Tümörler
•Çocukluktaki tüm dimağ tümörlerinin %25ten fazlasını temsil ederler. Erişkinlere nazaran, çocuklarda daha çok meydana gelirler.
•Beynin alt kısmında (beyincik) başlarlar ve omurga yahut vücudun öteki kısımlarına yayılırlar.
•Genellikle cerrahi ve ışın tedavisi ile temizlenirler.
•Hızlı büyüyen tümörlerdir; lakin ışın tedavisine ve kemoterapiye çok hassastırlar.
Meningiomlar
•Tüm birincil dimağ tümörlerinin %27sidir ve erkeklere orantıyla hatunları daha çok etkileme eğilimindedir.
•Büyürken komşu dimağ dokularını sıkıştırır; umumiyetle düzgün huyludur lakin hayatı tehdit edebilir.
•Bazıları yavaş yavaş büyür; ama kimileri da daha süratli büyürler yahut ani büyüme atakları yaparlar.
•Tekrarlayıp tekrarlamayacağı iddia edilemez, sistemli takip ve taramalar değerlidir.
Schwannomlar
•Genellikle güzel huyludurlar ve mümkünse cerrahi olarak çıkarılırlar.
•Sıkça rastlanan bir tipi (vestibular schwannom yahut akustik nöroma olarak bilinir), sekizinci baş haddini tesirler. Bu had, istikrar ve işitme için kıymetli hudut hücreleri içermektedir. Bu tip, dimağın bir yahut iki tarafında büyüyebilir.
Metastatik Dimağ Tümörleri
Akciğerler yahut göğüs üzere, vücudun gayrı kısımlarından gelen kanser hücreleri, kan yoluyla dimağa ulaşabilir ve ikincil yahut metastatik bir tümör oluşturmaya başlar. Metastatik dimağ tümörleri gerçekte, birincil dimağ tümörlerinden daha yaygındır. Tedavide umumiyetle cerrahi ve/veya ışın tedavisi kullanılır.
Dimağ Tümörlerinin Teşhisi
Sizde dimağ tümörü belirtileri varsa, tabip kimi testler yapmak isteyecektir. Dimağ içindeki anormalliklerin tipini ve yerleşimini saptamak için kullanılan gelişmiş birkaç diyagnostik süreç bulunmaktadır.
Merkezi Had Sistemi Tümörlerini Etkileyen Varsayımı Etmenler
Histoloji (hücre tipi)
Hastanın yaşı
Tümörün yerleşimi
Fonksiyonel nörolojik durum
Daha az değerli etmenler:
Metastatik yayılım
Tümör rezeksiyonunun büyüklüğü (cerrahi uygulanan hastalarda)
Nörolojik Kıymetlendirme
•Hastaların birinci nörolojik değerlendirmeleri ekseriyetle bir nörolog yahut had cerrahı tarafından yapılır.
•Değerlendirmeyi yapan kişi, azalmış zihinsel işlev (örn. konsantre olamama, hatırlamada zayıflık, aritmetik süreçleri yahut kolay işleri gerçekleştirememe), güçsüzlük, hissizlik, kas tonusunda zayıflık, reflekslerde değişiklik ve görmede değişikliklerin işaretlerini arayacaktır.
Görüntüleme
•Beynin anatomisini incelemek için, hastalara manyetik rezonans görüntüleme (MRI) yahut bilgisayarlı tomografi (BT) uygulanacaktır.
•Tümörün özelliklerini daha âlâ anlayabilmek için(Hızlı mı büyüyor? Sabit mi duruyor? Olağan dokuya atak etti mi? vb.), manyetik rezonans spektrometresi (MRS) ve pozitron emisyon tomografi (PET) üzere ek taramalar da yapılabilir.
•Bu taramalar daha sonra her bir hasta için en iyi tedaviyi belirlemek gayesiyle kullanılır.
Biyopsi
Şayet taramalardan net bir teşhis yapılamıyorsa, tümörün tipini tam olarak belirlemek için bir biyopsi yapılabilir.
Lokal anestezi uygulandıktan sonra, tümörün küçük bir modülünü almak için kafatasındaki küçük bir delikten uzun bir iğne sokulur.
Tümör örneği, tümörün tipini ve ne kadar agresif olabileceğini belirlemek için kıymetlendirilir.
Biyopsiden elde edilen haber daha sonra, hasta için en tutarlı tedavinin ne olduğunu tespit etmek için kullanılır.
Dimağ tümörlerinin kademelendirilmesinde iki temel etken dikkate alınır: tümörü yapan hücrelerin tipleri ve tümörün büyüme suratı. Başkaca, hastanın yaşı da değerlidir; hasta ne kadar genç ise, illetin seyri o kadar uygundur. Daha az olarak, kanserli hücre tipinin, büyüme suratının ya da hastanın yaşı kadar değerli olmasa da, çıkarılan dokunun ölçüsü da bir etkendir.
Cerrahi düşünülüyorken, tümörün yerleşimi kıymetlidir; zira kimi ortamların, ömür kalitesi, ömür beklentisi ve tedavi tipi üzerinde büyük bir tesiri vardır. Umum sıhhatin ve fizikî durumun âlâ oluşu, sonuçları öngörmede büyük rol oynar; daha genç hastalar daha güzel seyre sahiptirler.
Dimağ Tümörlerinin Tedavisi
Şayet dimağ tümörü makûs huylu ise, tedavi gereklidir. Burada, kimi tedavi seçenekleri sıralanmaktadır. Başkaca, birçok klinik çalışma, hastaların yeni deneysel tedavilere ulaşmalarını sağlar.
Cerrahi
•Tümör kütlesini ortadan kaldırmanın en direkt yolu, birincil tümörün cerrahi olarak çıkarılmasıdır.
•Cerrah, çoklukla bir kranyotomi yapacaktır. Bu operasyonda, dimağa ulaşmak için bir kesim baş kemiğinin çıkarılmasıyla kafatası boşluğuna girilir. Çıkarılan kemik, cerrahi sürecin ahir tekrar noktasına takılır.
Işın Tedavisi
•Işın tedavisi, kanserli birden fazla dimağ tümöründe başrol oynar.
•İyi huylu tümörler de büyümelerinin denetim edilmesi için ışın gerektirebilirler.
Cerrahi sonrası ışın
•Tümörün bütünü cerrahi olarak çıkarılmış gözükse de, etrafındaki dimağ dokusunda mikroskopik tümör hücreleri kalır ve bunlar öteki bir konuma yayılabilir yahut yeni bir dimağ tümörü oluşturabilirler.
•Cerrahi kazıma sonrası uygulanan ışının emeli, kalan tümörün büyüklüğünü azaltmak, büyümesini durdurmak yahut her ikisidir.
•Eğer tümörün tamamı inançlı bir formda çıkarılamazsa, çoğunlukla cerrahi sonrası ışın önerilir.
Cerrahi münasebetli olmadığında ışın
•Cerrahi ile ulaşılamayan yahut ışına mahsusen karşılık verdiği düşünülen niteliklere sahip tümörler için cerrahi noktasına ışın kullanılabilir.
Brakiterapi
•Tümörlere seçici olarak yüksek dozda ışın verme sistemidir.
•Çoğunlukla metal taneler yahut çubuklar formunda olan bağımsız radyoaktif kaynaklar, tümör yahut tümör çukuru içine ya da yakınına yerleştirilir.
•Çoğunlukla bilgisayar yardımıyla radyoaktif kaynağı tam olarak yerleştirmek, sağlıklı dokunun ışına daha az maruz kalmasını ve tümörün aldığı ışının dozunun en yüksek seviyede olmasını sağlar.
•Brakiterapi, cerrahi ve/veya kemoterapi ile bir arada kullanılabilir.
Işın ve Kemoterapi
•Kemoterapiyi ışın tedavisi ile bir arada kullanmak, yüksek seviyeli tümörü olan birtakım hastalar için yararlıdır.
•Kemoterapi, bir yahut daha çokça ilacı içerebilir ve döngüsel olarak verilmektedir (örneğin, 3 hafta boyunca günde bir kere, akabinde, yeni hücreler yapmak için 1 haftalık dinlenme devri ).
•Kemoterapi, ağızdan, damardan, öbür bir infüzyon usulüyle yahut direkt dimağa yerleştirilmiş bir tabaka halinde uygulanabilir.
Gamma Bıçağı (Sterotaktik ışın tedavisi)
•Gamma bıçağı gerçekte, yüksek noktada odaklanmış, eni dar olan kobalt gamma ışını demetleridir.
•Cerrahiye karşı bir seçenek olan bu tatbik, bir kesiye gerek kalmadan, direkt dimağ anormalliklerini tahrip eder.
•İyi ve istenilmeyen huylu tümörleri, metastatik tümörleri ve gayrı vasküler yapı bozukluklarını tedavi etmek için kullanılmaktadır.
•Hastalarda yan tesirler daha azdır ve konvansiyonel cerrahiye nazaran düzgünleşme mühleti daha kısadır.
•Cerrahi tipik olarak 30 dakika ve 3 saat arasında sürer ve hastaların birden fazla birebir gün meskene dönebilir.
Tedavinin Yan Tesirleri
Dimağ tümörü tedavisinin yan tesirleri olabilir. Bazen yan tesirler ani olur yahut birkaç gün içinde gelişebilir. Yan tesirlerin ciddiyeti ilacın dozu yahut tedavinin uzunluğu ile ilgili olabilir.
Kemoterapi
Kemoterapi ilaçları, süratli büyüyen hücreleri öldürmek için yapılmıştır. Lakin, bu ilaçlar tüm vücutta dolaştıklarından, sıradan, sağlıklı hücreleri de etkileyebilirler. Sağlıklı dokunun hasarı, yan tesirlere neden olur.
Kemoterapiye yaşlı hastaların daha az uygun tahammül edip edemeyebilecekleri müphemdir. Yaşlı hastaların kullandığı birçok ilaç ve farklı tıbbi problemler üzere birtakım durumlar, kanser tedavisini zorlaştırabilir. Ama, bir çalışmaya nazaran, tıbbi komplikasyonları olmayan yaşlı kanser hastaları, genç hastalarla tıpkı seviyede toksisite ve yarar sağlayabilirler.
•Kemoterapi süratli büyüyen hücreleri hedeflediğinden, saç kökleri, kemik iliği ve mide hücreleri üzere süratli bölünen alışılagelmiş hücreler de etkilenir. Yan tesir olarak, kellik, mide bulantısı, kusma ve ishal ortaya çıkar.
•Kemoterapi başkaca, anemiye bağlı güçsüzlük, ateş ve enfeksiyona neden olur; zira bağışıklık sistemi ilaçlar nedeniyle zayıflamıştır.
Işın Tedavisi
Dimağ tümörü için ışın tedavisinin yan tesirleri, tümörün etrafındaki olağan dimağ dokusuna ışınımın yaptığı tesirle ortaya çıkar.
•Işın tedavisinin birinci tatbikinden kısa bir vade sonra hastalarda baş ağrısı, mide bulantısı, kusma, uyku hali, ateş ortaya çıkabilir ve tümörle bağlantılı nörolojik belirtiler berbatlaşabilir. Bu belirtiler, tedavi ilerlerken gitgide daha hafif hale gelmelidir.
•Işın tedavisine başladıktan sonraki birkaç hafta ile birkaç ay içinde belirtiler berbatlaşabilir. Bu belirtiler, tümörün ilerlediğini gösterebilir. Nedenin tümör mü yoksa tedavi mi olduğunu saptamak için bu belirtileri bir mühlet boyunca gözlemlemek gereklidir.
•Işın tedavisinin özelliğine bağlı olarak, tedaviden aylar yahut yıllar sonra geç devir ışın tesirleri gelişebilir. Yaşadığınız rastgele bir belirtinin bir kaydını almak yahut bir günlük tutmak güzel olur; böylelikle belirtileri hekimle konuşabilirsiniz.
Cerrrahi ve Gayri Tedaviler
•Cerrahi ve ışın, tümör muhitindeki dimağın ödemine (şişlik) neden olabilir.
•Şişlik, çevreleyen dimağ dokularında basınca yol açar ve baş ağrısı, uykusuzluk ve öbür önemli dertler yaratır.
•Bu dertleri önlemek için hekiminiz steroidler yazabilir.
•Kortikosteroid ismiyle da bilinen bu steroidler, vücutta doğal olarak oluşan hormonlardır ve vücut geliştiricilerin kullandıkları “anabolik steroidler” den farklıdırlar.
•Steroidler, birden fazla tümör tipinin hücrelerini öldürmek için pek az çalışır; ama, baş ağrısı üzere birtakım belirtileri hafifletebilir ve cerrahi yahut ışın tedavisiyle ortaya çıkabilen daha çokça şişliği önler.
Yan Tesirlere Karşı Yapılabilecekler
Yan Tesir
Destekleyici Bakım
Kansızlık
Al kan hücreleri oluşturan ajanlar
Kellik (kalıcı yahut geçici)
Peruklar, türban, başlıklar, şapkalar
Kan pıhtıları
Kan incelticiler
Kabızlık
Ağır lifli azıklar, likit alımını arttırmak, laksatifler, gaita yumuşatıcılar
İshal
Düşük lifli besinler, yüksek proteinli besinler, likit alımını arttırmak, baharatlı yahut bağırsakları rahatsız eden besinlerden kaçınmak, antidiyare ilaçları
Ağız kuruluğu
Şekersiz sakız, buz cipsleri
Yorgunluk
Enerjiyi korumak, işleri devretmek, sık sık kısa dinlenme aralıkları vermek, aktiflikleri öncelik sırasına koymak, düzgün bir beslenme, ehliyetli kalori almak (Her gün, 450gr başına ortalama 15 kalori. Kilo kaybediyorsanız buna 500 daha ekleyin), günde en az 8 bardak su içmek, ek vitamin gerekli olabilir.
Ateş/enfeksiyon
Ateş için asetaminofen yahut ibuprofen; enfeksiyon için antibiyotikler.
İştah kaybı
Daha küçük öğünler, beslenme ekleri, iştah arttırıcılar
Ağız yaraları
Alkolden (alkol içeren ağız temizleme suları dâhil), tütünden, tuzlu, şekerli, çok sıcak ve çok soğuk besinlerden uzak durmak
Mide bulantısı yahut kusma
Antiemetikler
Bir tümör, dimağın kendisinden kaynaklanmışsa birincil dimağ tümörü olarak isimlendirilir. Bazen kanser dimağa akciğer yahut göğüs üzere gayrı sahalardan yayılabilir. O hengam bu tip tümörler, ikincil (veya metastatik) dimağ tümörü olarak isimlendirilir. Öbür kanserlerle karşılaştırıldığında dimağ tümörleri nispeten az görülmektedir; ama yerleşimleri ve bazen agresif yapılarından dolayı tehlikeli oldukları düşünülmektedir.
Dimağ Tümörlerinin Mümkün Belirtileri
Dimağ tümörleri sıklıkla olağan dimağ dokusuna atak eder yahut basınç yaparlar ve belirtiler de o basınç nedeniyle ortaya çıkar. Dimağ tümörünün yerleşim bölgesine nazaran bireyde farklı tipte belirtiler oluşabilir. Fakat, zihinsel marazlar dâhil öbür marazlar da bu belirtilere neden olmaktadır. Rastgele bir durumda bu belirtilerden birini yahut daha fazlasını yaşarsanız, vakit kaybetmeden hekiminizi aramalısınız.
Baş ağrısı, münhasıran:
-yakın vakitte başlayan yeni bir ağrı
-devamlı bir ağrı
-uyanınca daha istenilmeyen olan bir ağrı
•Kusma, bilhassa sabahları daha şiddetliyse
•Kişilikte yahut davranışta değişiklikler
•Zihinsel becerilerde düşüş:
-hafıza kaybı
-hesap yapma becerisinde bozulma
-yargılamada bozulma
•Yeni başlayan nöbetler
•Nörolojik değişiklikler:
-görme sorunları (çift görüş, azalmış görüş)
-duyma kaybı
-bir vücut meydanında his azalması yahut güçsüzlük
-konuşma zorlukları
-koordinasyonda azalma, sarsaklık
•Güçsüzlük, uyuşukluk/rehavet, uyanıklığın azalması
•Dil sorunları, yutma güçlüğü, hıçkırıklar
•Bozulmuş koku duyusu
•Kontrolsüz yahut işlev bozukluğu olan hareketler, el titremesi
•Menopozdan evvel adet kanamalarının kesilmesi
•Yüz felci
•Gözde anormallikler:
-farklı büyüklüklerde göz bebekleri
-kontrolsüz hareket
-gözkapağı düşmesi
•Sersemlik/kafa karışıklığı, alışılmadık yahut garip davranış
•Solunumda süreksiz durma
Op.Dr. Kerem Bıkmaz Laboratuvar Çalışmaları
Arkansas Üniversitesi Yaşargil Laboratuvarı , Amerika
Dimağın Fonksiyonel Coğrafyası
Dimağın farklı yerleri, farklı fonksiyonları denetim eder. Dimağ tümörünün belirtileri, etkilenen dimağ meydanına bağlı olarak değişiklik gösterebilir.
Sol temporal lob: İşitme, görme, koku alma, anlayış, gördüğünü yahut duyduğunu hatırlama, sözleri tanıma, kişilik, davranış ve cinsî davranış.
Dimağ sapı: Nefes alıp verme, kalp suratı, sindirim, uyanıklık seviyesi, uyku, terleme, kan basıncı, vücut sıcaklığı ve istikrar.
Beyincik: Istikrar, duruş, kol ve bacakları kapsayan uyum ve refleks hareketler için hafıza.
Sağ temporal lob: İşitme, koku alma, organize olma, görülen yahut işitilene ağırlaşma, müzikal tonların tanınması, müzik sesleri ve konuşma içermeyen haber (örneğin, çizimler). Uzun devirli hafıza, kişilik, davranış ve cinsî davranış.
Oksipital lob: Görüleni ve görsel imgeleri net olarak yorumlama. Okuma ve yazma, cisimleri bulma, renkleri tanıma, sözleri tanıma, nesneleri çizme ve bir cismin hareket edip etmediğini meale.
Parietal lob: Görme ve dokunma duyusu. Anlayış için farklı duyulardan giren olguların düzenlenmesi, vücudun duysal denetimi, yazı yazma, matematik ve lisan. Vücudun pozisyonlanması, nesnelerin tutulması ve işitsel ve işitsel olmayan hafıza.
Frontal lob: Bilinçlilik ve dış uyaranlara yanıtlar üzere yüksek zihinsel işlevler, kişilik. Yutma, salya, ses çıkarma, çiğneme, yüz sözleri ve eller, kollar, gövde, kalça, bacaklar ve ayaklar için motor uyum.
Dimağ Tümörlerinin Özellikleri
Dimağ tümörleri, iki ana sınıfta toplanır: gliomlar ve gliom olmayanlar. Aşağıda, çok çeşitli dimağ tümörü tipleri anlatılmaktadır ve tümörünüz hakkında size verilen bilgiyi netleştirmeye yardımcı olabilir.
Gliomlar
Birincil dimağ tümörlerinin yaklaşık %46’sı ve birincil omurilik tümörlerinin %23’ü gliomlardır; sair bir deyişle, glial hücrelerden büyürler. Dimağ içinde gliomlar çoklukla serebrumun yarım kürelerinde meydana gelirler fakat sair ortamları da, mahsusen optik hudut, dimağ sapı ve bilhassa çocuklarda beyinciği etkilerler. Glial hücreler farklı çeşitte olduklarından, gliomlar da birkaç öbeğe ayrılırlar.
Astrositomlar
•Tüm birincil dimağ tümörlerinin %17sini oluşturan, en sık görülen gliom tipidir.
•Merkezi hudut sisteminde rastgele bir bölgede meydana gelebilir. Tedavi çoklukla cerrahi ve ışın tedavisi ve bazen de kemoterapiyi içerir.
•Düşük kademeli astrositomlar nispeten yavaş büyür ve cerrahi ile tümör büsbütün çıkarılabilir.
•Yüksek noktalı asrositomlar, düşük noktalı olanlardan daha süratli büyürler ve umumiyetle, cerrahi, ışın ve kemoterapinin bir kombinasyonu ile tedavi edilirler.
Çok Biçimli Glioblastomlar
Yüksek noktalı astrositomların bir gayri ismi da glioblastomlardır. Yakındaki dokulara süratle atak ederler ve çok agresif hücreler içerirler.
Erişkinleri etkileyen en yaygın birincil dimağ tümörlerindendirler ve bazen evlatları da etkilerler.
Tipik olarak, cerrahi akabinde, tek başına yahut kemoterapi ile kombine edilmiş ışın tedavisi ile tedavi edilirler.
Dimağ Sapı Gliomları
•Beyin sapında yerleşmiş olan bu tümörler, çocukluk tümörlerinin %20’sini, erişkin tümörlerinin de yaklaşık %5’ini oluşturur.
•En çok, 3-10 yaş arasındaki evlatları tesirler ve çok düşük aşamalı astrositomlardan daha süratli büyüyen çok biçimli glioblastomlara dek değişiklik gösterir.
•Beyin sapı gliomları için ekseriyetle cerrahi kullanılmaz; zira dimağ sapı çok hassastır. Işın tedavisi bazen belirtileri azaltmada yardımcı olur ve tümör büyümesini yavaşlatarak hastanın ömrünü uzatır.
•Beyin sapı gliomları eşit orantıda tehlikelidir; ama düşük aşamalı tümörlerin azalma/hafifleme periyotları çok uzun olabilir.
Oligodendrogliomlar
•Nispeten nadirdirler; tüm gliomların %5ini temsil ederler ve en çok genç erişkinlerde dimağın serebral yarımkürelerinde meydana gelirler.
•Düşük kademeli tümörler, cerrahi ile tedavi edilir. Yüksek noktalı tümörlere, cerrahinin akabinde ışın tedavisi uygulanır; buna bazen kemoterapi de eklenir. Işın tedavisine orta seviyede hassastırlar.
Ependimomlar
•Erişkin intrakranyal gliomların yaklaşık %5ini, merkezi hudut sistemindeki çocukluk tümörlerinin de %10unu oluştururlar.
•Oluşum orantıları 5 yaşında ve 34 yaşında en yüksek seviyededir.
•%85 civarı kanser yapmaz; birden fazla sonlandırılmıştır, yavaş büyüyen düşük noktalı tümörlerdir.
•Genellikle yalnızca ışın tedavisi uygulanır; kimilerinin cerrahi olarak külliyen çıkarılması gerektiği halde, büsbütün çıkarılamayanlara ışın tedavisi uygulanır.
•
Gliom Olmayanlar
Medullablastomlar yahut Primitif Nöroektodermal Tümörler
•Çocukluktaki tüm dimağ tümörlerinin %25ten fazlasını temsil ederler. Erişkinlere nazaran, çocuklarda daha çok meydana gelirler.
•Beynin alt kısmında (beyincik) başlarlar ve omurga yahut vücudun öteki kısımlarına yayılırlar.
•Genellikle cerrahi ve ışın tedavisi ile temizlenirler.
•Hızlı büyüyen tümörlerdir; lakin ışın tedavisine ve kemoterapiye çok hassastırlar.
Meningiomlar
•Tüm birincil dimağ tümörlerinin %27sidir ve erkeklere orantıyla hatunları daha çok etkileme eğilimindedir.
•Büyürken komşu dimağ dokularını sıkıştırır; umumiyetle düzgün huyludur lakin hayatı tehdit edebilir.
•Bazıları yavaş yavaş büyür; ama kimileri da daha süratli büyürler yahut ani büyüme atakları yaparlar.
•Tekrarlayıp tekrarlamayacağı iddia edilemez, sistemli takip ve taramalar değerlidir.
Schwannomlar
•Genellikle güzel huyludurlar ve mümkünse cerrahi olarak çıkarılırlar.
•Sıkça rastlanan bir tipi (vestibular schwannom yahut akustik nöroma olarak bilinir), sekizinci baş haddini tesirler. Bu had, istikrar ve işitme için kıymetli hudut hücreleri içermektedir. Bu tip, dimağın bir yahut iki tarafında büyüyebilir.
Metastatik Dimağ Tümörleri
Akciğerler yahut göğüs üzere, vücudun gayrı kısımlarından gelen kanser hücreleri, kan yoluyla dimağa ulaşabilir ve ikincil yahut metastatik bir tümör oluşturmaya başlar. Metastatik dimağ tümörleri gerçekte, birincil dimağ tümörlerinden daha yaygındır. Tedavide umumiyetle cerrahi ve/veya ışın tedavisi kullanılır.
Dimağ Tümörlerinin Teşhisi
Sizde dimağ tümörü belirtileri varsa, tabip kimi testler yapmak isteyecektir. Dimağ içindeki anormalliklerin tipini ve yerleşimini saptamak için kullanılan gelişmiş birkaç diyagnostik süreç bulunmaktadır.
Merkezi Had Sistemi Tümörlerini Etkileyen Varsayımı Etmenler
Histoloji (hücre tipi)
Hastanın yaşı
Tümörün yerleşimi
Fonksiyonel nörolojik durum
Daha az değerli etmenler:
Metastatik yayılım
Tümör rezeksiyonunun büyüklüğü (cerrahi uygulanan hastalarda)
Nörolojik Kıymetlendirme
•Hastaların birinci nörolojik değerlendirmeleri ekseriyetle bir nörolog yahut had cerrahı tarafından yapılır.
•Değerlendirmeyi yapan kişi, azalmış zihinsel işlev (örn. konsantre olamama, hatırlamada zayıflık, aritmetik süreçleri yahut kolay işleri gerçekleştirememe), güçsüzlük, hissizlik, kas tonusunda zayıflık, reflekslerde değişiklik ve görmede değişikliklerin işaretlerini arayacaktır.
Görüntüleme
•Beynin anatomisini incelemek için, hastalara manyetik rezonans görüntüleme (MRI) yahut bilgisayarlı tomografi (BT) uygulanacaktır.
•Tümörün özelliklerini daha âlâ anlayabilmek için(Hızlı mı büyüyor? Sabit mi duruyor? Olağan dokuya atak etti mi? vb.), manyetik rezonans spektrometresi (MRS) ve pozitron emisyon tomografi (PET) üzere ek taramalar da yapılabilir.
•Bu taramalar daha sonra her bir hasta için en iyi tedaviyi belirlemek gayesiyle kullanılır.
Biyopsi
Şayet taramalardan net bir teşhis yapılamıyorsa, tümörün tipini tam olarak belirlemek için bir biyopsi yapılabilir.
Lokal anestezi uygulandıktan sonra, tümörün küçük bir modülünü almak için kafatasındaki küçük bir delikten uzun bir iğne sokulur.
Tümör örneği, tümörün tipini ve ne kadar agresif olabileceğini belirlemek için kıymetlendirilir.
Biyopsiden elde edilen haber daha sonra, hasta için en tutarlı tedavinin ne olduğunu tespit etmek için kullanılır.
Dimağ tümörlerinin kademelendirilmesinde iki temel etken dikkate alınır: tümörü yapan hücrelerin tipleri ve tümörün büyüme suratı. Başkaca, hastanın yaşı da değerlidir; hasta ne kadar genç ise, illetin seyri o kadar uygundur. Daha az olarak, kanserli hücre tipinin, büyüme suratının ya da hastanın yaşı kadar değerli olmasa da, çıkarılan dokunun ölçüsü da bir etkendir.
Cerrahi düşünülüyorken, tümörün yerleşimi kıymetlidir; zira kimi ortamların, ömür kalitesi, ömür beklentisi ve tedavi tipi üzerinde büyük bir tesiri vardır. Umum sıhhatin ve fizikî durumun âlâ oluşu, sonuçları öngörmede büyük rol oynar; daha genç hastalar daha güzel seyre sahiptirler.
Dimağ Tümörlerinin Tedavisi
Şayet dimağ tümörü makûs huylu ise, tedavi gereklidir. Burada, kimi tedavi seçenekleri sıralanmaktadır. Başkaca, birçok klinik çalışma, hastaların yeni deneysel tedavilere ulaşmalarını sağlar.
Cerrahi
•Tümör kütlesini ortadan kaldırmanın en direkt yolu, birincil tümörün cerrahi olarak çıkarılmasıdır.
•Cerrah, çoklukla bir kranyotomi yapacaktır. Bu operasyonda, dimağa ulaşmak için bir kesim baş kemiğinin çıkarılmasıyla kafatası boşluğuna girilir. Çıkarılan kemik, cerrahi sürecin ahir tekrar noktasına takılır.
Işın Tedavisi
•Işın tedavisi, kanserli birden fazla dimağ tümöründe başrol oynar.
•İyi huylu tümörler de büyümelerinin denetim edilmesi için ışın gerektirebilirler.
Cerrahi sonrası ışın
•Tümörün bütünü cerrahi olarak çıkarılmış gözükse de, etrafındaki dimağ dokusunda mikroskopik tümör hücreleri kalır ve bunlar öteki bir konuma yayılabilir yahut yeni bir dimağ tümörü oluşturabilirler.
•Cerrahi kazıma sonrası uygulanan ışının emeli, kalan tümörün büyüklüğünü azaltmak, büyümesini durdurmak yahut her ikisidir.
•Eğer tümörün tamamı inançlı bir formda çıkarılamazsa, çoğunlukla cerrahi sonrası ışın önerilir.
Cerrahi münasebetli olmadığında ışın
•Cerrahi ile ulaşılamayan yahut ışına mahsusen karşılık verdiği düşünülen niteliklere sahip tümörler için cerrahi noktasına ışın kullanılabilir.
Brakiterapi
•Tümörlere seçici olarak yüksek dozda ışın verme sistemidir.
•Çoğunlukla metal taneler yahut çubuklar formunda olan bağımsız radyoaktif kaynaklar, tümör yahut tümör çukuru içine ya da yakınına yerleştirilir.
•Çoğunlukla bilgisayar yardımıyla radyoaktif kaynağı tam olarak yerleştirmek, sağlıklı dokunun ışına daha az maruz kalmasını ve tümörün aldığı ışının dozunun en yüksek seviyede olmasını sağlar.
•Brakiterapi, cerrahi ve/veya kemoterapi ile bir arada kullanılabilir.
Işın ve Kemoterapi
•Kemoterapiyi ışın tedavisi ile bir arada kullanmak, yüksek seviyeli tümörü olan birtakım hastalar için yararlıdır.
•Kemoterapi, bir yahut daha çokça ilacı içerebilir ve döngüsel olarak verilmektedir (örneğin, 3 hafta boyunca günde bir kere, akabinde, yeni hücreler yapmak için 1 haftalık dinlenme devri ).
•Kemoterapi, ağızdan, damardan, öbür bir infüzyon usulüyle yahut direkt dimağa yerleştirilmiş bir tabaka halinde uygulanabilir.
Gamma Bıçağı (Sterotaktik ışın tedavisi)
•Gamma bıçağı gerçekte, yüksek noktada odaklanmış, eni dar olan kobalt gamma ışını demetleridir.
•Cerrahiye karşı bir seçenek olan bu tatbik, bir kesiye gerek kalmadan, direkt dimağ anormalliklerini tahrip eder.
•İyi ve istenilmeyen huylu tümörleri, metastatik tümörleri ve gayrı vasküler yapı bozukluklarını tedavi etmek için kullanılmaktadır.
•Hastalarda yan tesirler daha azdır ve konvansiyonel cerrahiye nazaran düzgünleşme mühleti daha kısadır.
•Cerrahi tipik olarak 30 dakika ve 3 saat arasında sürer ve hastaların birden fazla birebir gün meskene dönebilir.
Tedavinin Yan Tesirleri
Dimağ tümörü tedavisinin yan tesirleri olabilir. Bazen yan tesirler ani olur yahut birkaç gün içinde gelişebilir. Yan tesirlerin ciddiyeti ilacın dozu yahut tedavinin uzunluğu ile ilgili olabilir.
Kemoterapi
Kemoterapi ilaçları, süratli büyüyen hücreleri öldürmek için yapılmıştır. Lakin, bu ilaçlar tüm vücutta dolaştıklarından, sıradan, sağlıklı hücreleri de etkileyebilirler. Sağlıklı dokunun hasarı, yan tesirlere neden olur.
Kemoterapiye yaşlı hastaların daha az uygun tahammül edip edemeyebilecekleri müphemdir. Yaşlı hastaların kullandığı birçok ilaç ve farklı tıbbi problemler üzere birtakım durumlar, kanser tedavisini zorlaştırabilir. Ama, bir çalışmaya nazaran, tıbbi komplikasyonları olmayan yaşlı kanser hastaları, genç hastalarla tıpkı seviyede toksisite ve yarar sağlayabilirler.
•Kemoterapi süratli büyüyen hücreleri hedeflediğinden, saç kökleri, kemik iliği ve mide hücreleri üzere süratli bölünen alışılagelmiş hücreler de etkilenir. Yan tesir olarak, kellik, mide bulantısı, kusma ve ishal ortaya çıkar.
•Kemoterapi başkaca, anemiye bağlı güçsüzlük, ateş ve enfeksiyona neden olur; zira bağışıklık sistemi ilaçlar nedeniyle zayıflamıştır.
Işın Tedavisi
Dimağ tümörü için ışın tedavisinin yan tesirleri, tümörün etrafındaki olağan dimağ dokusuna ışınımın yaptığı tesirle ortaya çıkar.
•Işın tedavisinin birinci tatbikinden kısa bir vade sonra hastalarda baş ağrısı, mide bulantısı, kusma, uyku hali, ateş ortaya çıkabilir ve tümörle bağlantılı nörolojik belirtiler berbatlaşabilir. Bu belirtiler, tedavi ilerlerken gitgide daha hafif hale gelmelidir.
•Işın tedavisine başladıktan sonraki birkaç hafta ile birkaç ay içinde belirtiler berbatlaşabilir. Bu belirtiler, tümörün ilerlediğini gösterebilir. Nedenin tümör mü yoksa tedavi mi olduğunu saptamak için bu belirtileri bir mühlet boyunca gözlemlemek gereklidir.
•Işın tedavisinin özelliğine bağlı olarak, tedaviden aylar yahut yıllar sonra geç devir ışın tesirleri gelişebilir. Yaşadığınız rastgele bir belirtinin bir kaydını almak yahut bir günlük tutmak güzel olur; böylelikle belirtileri hekimle konuşabilirsiniz.
Cerrrahi ve Gayri Tedaviler
•Cerrahi ve ışın, tümör muhitindeki dimağın ödemine (şişlik) neden olabilir.
•Şişlik, çevreleyen dimağ dokularında basınca yol açar ve baş ağrısı, uykusuzluk ve öbür önemli dertler yaratır.
•Bu dertleri önlemek için hekiminiz steroidler yazabilir.
•Kortikosteroid ismiyle da bilinen bu steroidler, vücutta doğal olarak oluşan hormonlardır ve vücut geliştiricilerin kullandıkları “anabolik steroidler” den farklıdırlar.
•Steroidler, birden fazla tümör tipinin hücrelerini öldürmek için pek az çalışır; ama, baş ağrısı üzere birtakım belirtileri hafifletebilir ve cerrahi yahut ışın tedavisiyle ortaya çıkabilen daha çokça şişliği önler.
Yan Tesirlere Karşı Yapılabilecekler
Yan Tesir
Destekleyici Bakım
Kansızlık
Al kan hücreleri oluşturan ajanlar
Kellik (kalıcı yahut geçici)
Peruklar, türban, başlıklar, şapkalar
Kan pıhtıları
Kan incelticiler
Kabızlık
Ağır lifli azıklar, likit alımını arttırmak, laksatifler, gaita yumuşatıcılar
İshal
Düşük lifli besinler, yüksek proteinli besinler, likit alımını arttırmak, baharatlı yahut bağırsakları rahatsız eden besinlerden kaçınmak, antidiyare ilaçları
Ağız kuruluğu
Şekersiz sakız, buz cipsleri
Yorgunluk
Enerjiyi korumak, işleri devretmek, sık sık kısa dinlenme aralıkları vermek, aktiflikleri öncelik sırasına koymak, düzgün bir beslenme, ehliyetli kalori almak (Her gün, 450gr başına ortalama 15 kalori. Kilo kaybediyorsanız buna 500 daha ekleyin), günde en az 8 bardak su içmek, ek vitamin gerekli olabilir.
Ateş/enfeksiyon
Ateş için asetaminofen yahut ibuprofen; enfeksiyon için antibiyotikler.
İştah kaybı
Daha küçük öğünler, beslenme ekleri, iştah arttırıcılar
Ağız yaraları
Alkolden (alkol içeren ağız temizleme suları dâhil), tütünden, tuzlu, şekerli, çok sıcak ve çok soğuk besinlerden uzak durmak
Mide bulantısı yahut kusma
Antiemetikler
