Beynimiz hakkında 10 şaşırtıcı gerçek

Beynimiz hakkında 10 hayret verici gerçek İngiliz bilim insanları Sandra Aamodt ve Sam Wang, yeni çıkan Welcome to Your Brain (Beyninize Hoşgeldiniz)adlı kitapta beyin ve asap sistemine yönelik gözden kaçırdığınız, bilmediğiniz ayrıntıları sıraladı İşte bu ayrıntılardan bazıları 1 Beyniniz, buzdolabınızın ampulünden daha eksik enerji tüketir Beyin 12 watt gücünde enerji kullanır ki büyük zirve iki muzdan elde edilecek enerjiye eşittir Ceset ağırlığının sadece %3'ünü oluşturmasına karşın beyin tüm enerjisinin yüzde17'sini tüketir Bu enerjinin büyük kısmı ise beynin bakım ve takviye faaliyetlerine gider Dikkatli ve yoğun düşünme esnasında harcadığınız enerji böylece küçüktür oysa fark edilmez bile 2 Sık yaşanan jetlag hafızaya hasar verebilir Jetlag yalnızca asap bozucu olmakla kalmaz, eğer sık aralıklarla tekrarlanırsa beyin sağlığınıza zararlıdır Sıklıkla kıtalararası uçuş yapan ırk beyin hasarı veya zihin zayıflığı yaşayabilirler Olasılıkla bunun sebebi jetlag sırasında çok pozitif gerginlik hormonu salgılanması ve bu hormonların beyin lobuna ve hafızaya zarar vermesidir Vardiya usulü çalışan insanlarda da aynı bir risk söz konusu olabilir Egzersiz saatlerinde çoğunlukla meydana gelen şansın dönmesi, tıpkı sık yapılan uçak yolculukları gibi, strese neden olmakta bu da ceset ve beyin üzerinde zarar yaratmaktadır 3 Gürültülü bir odada niçin telefon konuşması yapmak zordur? Curcunalı yerlerde cep telefonuyla konuşmak zordur Cep telefonunuz içinde bulunduğunuz odanın sesleriyle hattın diğer ucundan gelen sesleri karıştırmak suretiyle beyninizin işini zorlaştırmaktadır Bu durumda beyniniz telefondaki arkadaşınızın sesiyle odadaki diğer sesleri ayırt etmekte zorlanmaktadır Telefonunuzun mikrofonunu elinizle kapattığınız anda gerçekten içinde bulunduğunuz odadaki seslerin telefona girmesine engel olduğunuz için ses karışımına engel olmakta ve beyninizin işini kolaylaştırmaktasınız 4 Video oyunları, aynı anda ansızın fazla işi yapabilmenize tezgâhtar olabilir Dikkatinizi benzer anda ansızın artı şeye yöneltebilme yeteneği pratik yaparak artırılabilmektedir Bu konuda yapabileceğiniz pratik ise, böylece fazla hedefe ateş etmek zorunda kaldığınız bir video oyunu olabilir Bu nesil oyunlar dikkatinizi ekrandaki her alana yaymanızı gerektireceği için olayları çabuk seziş ve ivedi reaksiyon verme konusunda alıştırma yerine geçebilir Tetris oynamak benzer etkiyi yapmaz çünkü tetris oynarken ansızın fazla noktaya benzer anda dikkatini yöneltmek yerine sadece bir tek parçaya odaklanmış oluyorsunuz Lakin bu şekilde bir us tarzıyla çocuklara iyi bir misal olmadığınızı da bilmelisiniz 5 Beynin bir şaka merkezi vardır Espri denen şeyi tanımlamak zordur lakin onu gördüğümüzde anında tanırız Mizahın tarifini yapmaya çalışan bir teoriye göre, mizah kendi içinde bir sürpriz unsuru içermelidir –bir sonraki cümlede ne olacağını bildiğimizi sandığımız halde esprinin kendisi bizi başka bir noktaya götürmelidir daha sonra da vardığımız bu yeni noktayı önceden tahmin ettiğimiz noktayla karşılaştırarak yeni bir perspektif elde ederiz Mizahın beynimizde algılanma şekli aşağı yukarı böyledir Fıkra anlatmanın ya da mizah yapmanın bulmaca çözmekten farkı ise, günlük yaşamda her gün rastlamayacağımız türden ama kendi içinde istikrarlı bir hikâyenin bulunmasıdır Beyinlerinin ön lobu (bilhassa sağ lobu) hasar görmüş bir takım hastalar, yapılan esprileri anlayamamaktadır Başlıca bunun nedeni, fıkra ya da espriye konu olan imajları yeni bir perspektifle değerlendirme aşamasında beynin sıradan fonksiyonlarını yerine getirememesidir Bu türden insanlar, anlatılan bir fıkradaki hikâyeyi takip edebilir fakat fıkranın sonunu nasıl bağlarsanız bağlayın katiyen komik bulmazlar 6 O şarkıyı bir türü hatırlayamıyorsanız sebebi var Ara Sıra bir şarkı ya da şarkının bir bölümü aklınıza takılır kalır, bir türlü hangi şarkı olduğunu hatırlayamazsınız Fazla asap bozucudur aslında Lakin beynin 'sıralı hatırlama' ilkesi, hafızamızın işleyişi açısından özel ve elverişli bir göreve sahiptir Her şeyi olay akışının sırası içinde hatırlamamız gerekir Herhangi bir kâğıda adınızı yazarken, sabahları akarsu demlerken veya akşam evinize dönerken hangi sokaklardan ve kapılardan geçeceğinize karar verirken bile beyniniz bu kurala kadar çalışmaktadır Bu 'sıralı hatırlama' fonksiyonu bir uçtan bir uca günlük işlerimizi sürdürebiliyoruz Bir şarkının ya da bir film repliğinin sadece bir parçasını düşündüğünüzde, beyniniz –anılarınızın aralarında bu data parçacığını eşleştireceği bir olay dizini aramaktadır Büyük ihtimalle beyniniz en sonunda bu parçacığı bulacak ve siz aklınıza takılan o şarkıyı hatırlayacaksınız Ama eğer 'aklınıza takılıp kalmış olması' sizi rahatsız ediyorsa ve o anlık takıntıdan kurtulmak istiyorsanız, beyninize uğraşması için diğer bir 'sıra' verin Söz gelişi başka bir şarkıyı düşünün veya söylemeye çalışın Muhtemelen beyniniz 'dağınık us kalabalığı' içinde sizin yönlendirmenizle biraz daha kısa sürede sonuca ulaşacaktır Umarız bu yöntemi denerken diğer bir bıktırıcı şarkıya takılıp kalmazsınız 7 Güneş ışığı hapşırmanıza niçin olur Parlak güneş ışığına bakan o kadar fazla kişi hapşırır Niçin böyle bir istemsiz hareket vardır ve nasıl çalışır? Hapşırmanın temel fonksiyonu bellidir: sizin nefes yollarınızı rahatsız eden madde ya da parçacıkların dışarı atılması Hapşırmayı kontrol eden merkez beynin lateral medulla denilen bölgesindedir Bu bölgenin zarar görmesi halinde hapşırabilme yeteneğimizi kaybederiz Aksırık genel olarak 'rahatsız edici' bir unsurun uyarısıyla tetiklenir Bu uyarının beyinde ulaşacağı nokta 'lateral medulla'dır Bu bilgi beyne burnumuzdaki farklı alanlara yönlendirilmiş sinirler vasıtasıyla iletilir Bu sinirlerden biri de trigeminal sinirdir ve fazla yoğun çalışan bir trafiğe aracılık etmektedir Normalde aydınlık güneş ışığının sadece göz bebeklerinin küçülmesini tetiklemesi gerekirken burun kaşındırıcı impulsları ileten komşu bölgelerdeki nöronlar da aynı şekilde etkilenebilmekte Gözbebeklerinin küçültülmesi sinyali bu nedenle ara sıra hapşırmaya niçin oluyor 8 Kendinizi gıdıklayamazsınız Gıdıklanma konusunda aklıselim hastaları tetkik ederken doktorlar hastanın elini kendi elleri üstüne yerleştirerek gıdıklanma hissine engel olurlar Bu nasıl olmaktadır? Çünkü gıdıklanmaya ne kadar aklıselim olursanız olun, kendinizi gıdıklayamazsınız Bunun nedeni beynimizin etrafımızda olan bitenleri peşine düşüp takip ederken öyle çok hissimiz aralarında en kayda değer olanları hissetmeye programlanmış olmasıdır Örneğin oturduğunuz sandalyeyi veya ayağımıza giydiğimiz çorabı –özellikle onları düşünmediğimiz sürece hissetmeyiz lakin omzumuza dokunan bir el anında bizi irkiltecektir Beynin bu 'hisleri ayırt etme' fonksiyonunu sürdürebilmesi için bizim temasımızı başkalarının temasından ayırt etmeye yarayan bir sinyal üretmesi gerekmektedir Bu fonksiyonu gerçekleştiren ise beyinciktir Yaklaşık 110 gram ağırlığındaki bu organ, kendi eylemlerimizin yaratacağı hisleri ödev eden yerdir Beklenen ya da beklenmeyen reaksiyonları ayırt etme işi beyinciğe aittir Beyincikten gelen sinyallere kadar, beyin bu hissin önemli olup olmadığına karar verir Gıdıklanma şehvetli abartılmış bir refleks olmakla birlikte, eğer size dokunan yine size ait bir organsa, beyin bu gıdıklanmanıza yok, dokunduğunuz organdan (örneğin elinizden) gelen hislere öncelik verecektir 9 Esnemek beyni uyandırır Esneme aktivitesini uyku hali ya da bunalmış olmakla ilişkilendirmemize rağmen esnemenin fonksiyonu uyandırmaktır Esneme, daha artı miktarda havanın ciğerlerimize dolmasına neden olacak şekilde adale gruplarını çalıştırır ve kanımızdaki oksijen oranını şipşak yükselterek bizi uyandırır Memeli hayvanlar ve kuşlarda da esneme vardır 12 haftalık olmuş fetuslarda esneme olduğu gözlenmiştir Esnemenin, karoser tarafından bütün uyanıklığa erişmek amacıyla başlatılan bir hareket olduğunu düşünün Ve esnemek bulaşıcıdır Odada bir birey esnerse diğerleri de esnemeye başlar Bunun nedeni bütünüyle bilinmemekle birlikte, kalabalık içinde birisi 'uyanıklığa gereksinim duymuşsa' herkesin 'uyanık olması' gerektiği biçiminde toplumsal bir içgüdüden kaynaklanıyor olabilir Köpeklerin esnemesi, stresli bir durumda 'rahatlatıcı' etki yaratmaktadır Köpekler esneyerek etrafındakileri 'sakinleştir' Tedirginlik eden köpeğinizin aleyhinde esneyerek onu sakinleştirebilirsiniz 10 Tepe arttıkça beyin garip resimler görür Böylece fazla dinin hikâyelerinde yüksek yerlerde görülen özel görüntüler anlatılır Mesela HzMusa Sina Dağı'nda 'yanan bir çalı' görmüştü Hz Muhammed ise Hira Dağı'nda Cebrail'i fark etti Genelde anlatılan ruhsal deneyimlerde tanıdık olmayan bir varlığın hissedilmesi (sesinin duyulması) bir şekil görme ya da çeşitli ışık demetleri ve huzmeleri görüldüğü ve dehşet duyulduğu karşılıklı olarak belirtilmiştir Buna benzer olgulara dağcılarda da rastlanır ki bunların o kadar çoğunun mistik kişiler olmadığını biliyoruz Bunun nedeni başlıca yerden yükseldikçe havadaki oksijen oranının düşmesi ve beyne daha eksik oksijen gitmesidir 2 bin 400 metre zirve bu durumda bir hudut değerinde olarak kabul edilmektedir Bu yükseklikten daha yukarı tırmanan dağcılar görünmeyen bir takım varlıkları hissettiklerini, kimisi ise yanlarındaki arkadaşlarının vücudundan ışık yayıldığını ve ara sıra sebepsiz yere korkuya kapıldıklarını bildirmişlerdir Oksijen seviyesindeki düşmenin, beynin görsel ve duygusal sinyalleri denetçi bölümlerinde yavaşlama veya bozulmaya niçin olduğu düşünülmektedir