Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
Şişmanlık Nedir?
Yerküre Sıhhat Örgütü’nün sıhhat raporunda şişmanlık, “vücutta çokça ölçüde yağ birikmesi sonucu ortaya çıkan ve kesinlikle tedavi edilmesi gereken bir sıhhat sorunu” olarak tanımlanmaktadır. Tek başına olduğu üzere komplikasyonları ile de hayat mühletini kısaltan ve hayat kalitesini düşüren kronik bir hastalıktır. Komplikasyonları arasında birinci akla gelenler: Kalp - damar marazları, hipertansiyon, şeker illeti, teneffüs rahatsızlıkları, birtakım kanser cinsleri, safra kesesi illetleri, karaciğer yağlanması, eklem illetleri, adet düzensizlikleri, kısırlık... formunda sıralanabilir.
Çağımızın bu değerli sıhhat derdini çözmek için ne yapılmalıdır?
Her gün gazete, mecmua, televizyon üzere kitle muhabere araçlarında onlarca “şok diyetler” ile karşılaşılmaktadır. Umumî unsurları misal olmakla birlikte, diyet kesinlikle “insana şahsi” olarak hazırlanmalıdır. Zira herkesin metabolizması birbirinden farklıdır, tıpkı parmak izi üzere. Şahsa kişisel diyet listeleri diyetisyenler tarafından hazırlanmalıdır. Diyetisyenler aldıkları eğitimin gereği olarak beslenme programını şahsa nazaran ayarlayabilen, tıpkı vakitte zayıflama diyetlerini kâfi ve istikrarlı beslenme alışkanlığı sağlayabilecek formda düzenleyebilen şahıslardır.
Zayıflama diyetlerinde temel unsur, bir yandan alınan kuvvetin sonlandırılması ile besin gereksinimlerinin karşılanması, öbür yandan fizikî aktivite ile güç harcanmasının artırılmasıdır. Günlük kuvvet alımının kısıtlanması, obezitenin tedavisinde en mütenasip prosedürlerden birisidir. Gelgelelim bu emelle denetimsiz olarak kullanılan ve kısa müddette süratli yük kaybını hedefleyen çok düşük kalorili ve ilmî olmayan diyetler çeşitli komplikasyonlara neden olmaktadır.
Zayıflama programlarının, kişinin (yaş, cinsiyet, uzunluk uzunluğu, vücut yükü, fizikî aktivite, beslenme alışkanlıkları vb) özelliklerine nazaran hesaplanmış nispette kuvvet ve besin öğeleri içermesi; yerinde ve istikrarlı beslenme alışkanlığı kazandırabilmesi ve yavaş tartı kaybı (0,5 - 1 kg / hafta) ile bireyin yeni beslenme programını hayat üslubu haline getirmesini sağlayabilmesi gerekmektedir. Cerrahi müdahaleyi gerektiren durumlarda, çok kilolu bir hastanın anestezi riskini azaltmak emeliyle operasyon öncesi tabip ve diyetisyen işbirliği ile süratli bir kilo kaybı (haftada 1,5 kg) programı uygulanması mümkündür. Unutulmamalıdır ki; ayda 6 kg üzerinde yük kaybı metabolik olarak sair sıhhat meselelerine yer hazırlamaktadır. O nedenle kişi 20 senede aldığı kiloları 20 günde vermeye çalışmamalı, kendisini “heykeltraşlara” teslim etmemelidir. Danışanın, başvurduğu mütehassısın diplomasını görmek istemesi en doğal hakkıdır.
Tartı kaybının geçmişine bakıldığında; midede hacim oluşturan posa tabletlerinin sindirim sisteminde tıkanmalara, kafein ve amfetaminlerin bağımlılığa, çok düşük kalorili diyetlerin ve sindirim sistemine yapılan cerrahi müdahalelerin besin öğesi zayıflıklarına, protein diyetlerinin böbrek ve kalp meselelerine, kalp yetmezliği sonucu ölümlere neden olduğu görülmektedir.
“İsveç Diyeti, Bridget Jones Diyeti, Hollywood Diyeti, Beverly Hills Diyeti, Model Diyeti, Lahana Çorbası Diyeti, Burçlara Nazaran Diyet, Sarı Al Diyet, Kan Öbeği Diyeti, Amerikan Kalp Vakfı Diyeti, Atkins Diyeti, Acil Diyet, Son Baht Diyeti” ve daha yüzlerce garip isimli yahut isimsiz diyet. Pekala bu kadar çok diyet listesi ortalarda dolaşırken neden hala kişilerin kilo sorunu var? Zira bu tip diyetlerin birden fazla başlangıçta süratli kilo kaybı sağlasa da, kısa bir müddet sonra bu kilolar ziyadesiyle geri alınmaktadır. Bu tip diyetler sıhhate zarar vermenin ve metabolizmanın bozulmasını sağlayarak ömrü kısaltmanın yanı sıra, kişinin “ben bu işi başaramıyorum” diyerek umutsuzluğa kapılmasına neden olmaktadır.
ILMÎ OLMAYAN DİYETLERİN ÖZELLİKLERİ
Ayırma Diyetleri
Bu diyet protein ve karbonhidrat kaynağı besinlerin birebir öğünde yenilmemesi esasına dayanmaktadır. Lakin diyetin sonlandırılması ile eski beslenme alışkanlıklarına geri dönüldüğünde verilen kilolar süratle geri alınmaktadır. Zira, Türk mutfağındaki etli dolma, mantı üzere yemeklerde protein ve karbonhidrat kaynağı besinler bir arada kullanılmaktadır. İşin tuhaf tarafı; süt ve yoğurt hem karbonhidrat hem de protein içermektedir. O halde bu diyette hiç yan almamaları gerekir. Bu durumda kişi mi zayıflar, yoksa kemikleri mi?
Karbonhidrat Diyeti
Besinler içerdikleri karbonhidrat pahasına nazaran puanlandırılmaktadır. Günde 60 gram karbonhidrat önerilmektedir. Tıpkı hengamda ketojeniktir. Kuvvet, yüklü olarak proteinlerden sağlanmaktadır. Karbonhidratı çok sonlu ve proteini çok yüksek olan mönüler bilhassa karaciğer ve böbrek için çeşitli sıhhat risklerine neden olabilir. Ehil ve istikrarlı beslenme alışkanlığı kazandırmadığı için yük kaybı da kalıcı olmamaktadır. Sahih beslenme alışkanlığı kazanamayan ve diyet bittiğinde ne yapacağını bilemeyen insanlar verdikleri kiloları süratle geri alırlar.
Ketojenik Diyetler
Diyetle alınan karbonhidrat ölçüsünün (50 gr/gün’den daha az) çok kısıtlanması ile kanda keton cisimciklerinin artmasına neden olan diyetlerdir. Ketojenik diyetler besin öğeleri cihetinden istikrarsız olmaları ve değerli sıhhat meseleleri oluşturabilmeleri nedeniyle muhakkak önerilmemektedir. Başkaca süratli tartı kaybı nedeniyle mahsusen vücut suyunda azalmaya neden olur, vücudun asit - baz istikrarını bozarak dimağa zarar verirler. Ketojenik diyetlerin yol açtığı sıhhat meseleleri: Likit - elektrolit istikrarında bozukluk, hiperürisemi, hiperlipidemi (koroner kalp illeti riskini artırır), kardiyak aritmiler (ölüm riskini artırır), kalsiyum atımını artırması nedeniyle osteoporoz riski halinde sıralanabilir.
* Keton cisimcikleri dimağın muhtaçlık duyduğu glikozun gereğince alınamadığı durumlarda yağdan güç eldesi esnasında üretilen “masum!” öğelerdir. Bu cins diyetler “ketojenik diyet” olarak isimlendirilmektedir.
Kan Öbeği Diyetleri
Yapılan araştırmalar kan öbekleri ile zayıflama diyetlerinin aktifliği arasında rastgele bir bağlantı bulunmadığını göstermiştir. Bu diyette birtakım besinlerin kimi kan kümelerinde kullanılmaması gerektiği belirtilmektedir. Örneğin “A kan grubundakiler et ve türevlerini, 0 kan grubundakiler süt ve türevlerini tüketmemelidir” üzere... Halbuki bu besin kümelerinin eksikliği sıhhati olumsuz istikamette etkilemektedir. Süt ve türevlerini tüketmeyen bir bireyin ileride kemiklerinin sağlıklı olması beklenemez. Kişi, günahlı diyetlerin diyetini ödemek istemiyorsa “bilimle bağdaşmayan” böylesi diyetleri uygulamaktan kaçınmalıdır.
Çok Düşük Kalorili Diyetler
Vücut tartısının kilogramı başına 10 kkal/gün güç sağlayan diyetlerdir. Süratli tartı kaybına neden olurlar. Vücut yükünün süratli kaybı; yağsız vücut kitlesinin daha çok kaybına, bazal metabolizma suratının azalmasına, kaybedilen tartının korunmamasına, laktat, bağımsız yağ asitleri ve keton cisimlerinin artmasına, iyonize Ca, Na, K, Mg, Zn seviyelerinin düşmesine neden olmakta ve irtihalle sonuçlanabilmektedir.
Merkezi had sistemi, kardiyovasküler sistem, gastrointestinal sistem ve genitoüriner sistem başta olmak üzere ÇDKD’lerin pek çok sistemle ilgili komplikasyonları vardır. Bunlar şu biçimde gruplandırılabilir:
Merkezi hudut sistemi: Baş ağrısı, konsantrasyon bozukluğu, sonluluk, yorgunluk, uyuşukluk
Kardiyovasküler sistem: Kardiyak aritmiler, miyokardial atrofi, hipotansiyon
Gastrointestinal sistem: Bulantı, kusma, konstipasyon, diyare, abdominal şikayet, safra taşları
Genitoüriner sistem: Menstrüasyon düzensizliği, libido kayıpları, renal taşlar
Vesair: Yorgunluk, soğuk intoleransı, kuru cilt, saç dökülmesi, negatif azot istikrarı mineral ve elektrolit dengesizliği, kolesterol ve ürik asit seviyesinde artış
Gerçek yük kaybı vücuttaki yağ kitlesinin azalması ile mümkündür. Kas ve su kitlesindeki kayıplar hem sıhhat açısından risklidir hem de kalıcı yük kaybına neden olmamaktadır. Tartı kaybının süratli olması öncelikle su, sonrasında kas kitlesindeki azalma ile alakalıdır. Istikrarlı diyetlerde yağ, ketojenik diyetlerde su ve açlık halinde kas kaybı olmaktadır.
Sonuç olarak; zayıflama programı kimseye kişisel, bireyin benimseyip, hayat biçimi haline getirerek uygulayabileceği, ehil ve istikrarlı beslenme alışkanlığı kazandırabilecek özellikte olmalıdır. Başkaca obezitenin tedavisinde tek başına diyet tedavisi yerinde olmamakta, beraberinde egzersiz programı ve davranış değişikliği tedavisi de gerekmektedir.
Yerküre Sıhhat Örgütü’nün sıhhat raporunda şişmanlık, “vücutta çokça ölçüde yağ birikmesi sonucu ortaya çıkan ve kesinlikle tedavi edilmesi gereken bir sıhhat sorunu” olarak tanımlanmaktadır. Tek başına olduğu üzere komplikasyonları ile de hayat mühletini kısaltan ve hayat kalitesini düşüren kronik bir hastalıktır. Komplikasyonları arasında birinci akla gelenler: Kalp - damar marazları, hipertansiyon, şeker illeti, teneffüs rahatsızlıkları, birtakım kanser cinsleri, safra kesesi illetleri, karaciğer yağlanması, eklem illetleri, adet düzensizlikleri, kısırlık... formunda sıralanabilir.
Çağımızın bu değerli sıhhat derdini çözmek için ne yapılmalıdır?
Her gün gazete, mecmua, televizyon üzere kitle muhabere araçlarında onlarca “şok diyetler” ile karşılaşılmaktadır. Umumî unsurları misal olmakla birlikte, diyet kesinlikle “insana şahsi” olarak hazırlanmalıdır. Zira herkesin metabolizması birbirinden farklıdır, tıpkı parmak izi üzere. Şahsa kişisel diyet listeleri diyetisyenler tarafından hazırlanmalıdır. Diyetisyenler aldıkları eğitimin gereği olarak beslenme programını şahsa nazaran ayarlayabilen, tıpkı vakitte zayıflama diyetlerini kâfi ve istikrarlı beslenme alışkanlığı sağlayabilecek formda düzenleyebilen şahıslardır.
Zayıflama diyetlerinde temel unsur, bir yandan alınan kuvvetin sonlandırılması ile besin gereksinimlerinin karşılanması, öbür yandan fizikî aktivite ile güç harcanmasının artırılmasıdır. Günlük kuvvet alımının kısıtlanması, obezitenin tedavisinde en mütenasip prosedürlerden birisidir. Gelgelelim bu emelle denetimsiz olarak kullanılan ve kısa müddette süratli yük kaybını hedefleyen çok düşük kalorili ve ilmî olmayan diyetler çeşitli komplikasyonlara neden olmaktadır.
Zayıflama programlarının, kişinin (yaş, cinsiyet, uzunluk uzunluğu, vücut yükü, fizikî aktivite, beslenme alışkanlıkları vb) özelliklerine nazaran hesaplanmış nispette kuvvet ve besin öğeleri içermesi; yerinde ve istikrarlı beslenme alışkanlığı kazandırabilmesi ve yavaş tartı kaybı (0,5 - 1 kg / hafta) ile bireyin yeni beslenme programını hayat üslubu haline getirmesini sağlayabilmesi gerekmektedir. Cerrahi müdahaleyi gerektiren durumlarda, çok kilolu bir hastanın anestezi riskini azaltmak emeliyle operasyon öncesi tabip ve diyetisyen işbirliği ile süratli bir kilo kaybı (haftada 1,5 kg) programı uygulanması mümkündür. Unutulmamalıdır ki; ayda 6 kg üzerinde yük kaybı metabolik olarak sair sıhhat meselelerine yer hazırlamaktadır. O nedenle kişi 20 senede aldığı kiloları 20 günde vermeye çalışmamalı, kendisini “heykeltraşlara” teslim etmemelidir. Danışanın, başvurduğu mütehassısın diplomasını görmek istemesi en doğal hakkıdır.
Tartı kaybının geçmişine bakıldığında; midede hacim oluşturan posa tabletlerinin sindirim sisteminde tıkanmalara, kafein ve amfetaminlerin bağımlılığa, çok düşük kalorili diyetlerin ve sindirim sistemine yapılan cerrahi müdahalelerin besin öğesi zayıflıklarına, protein diyetlerinin böbrek ve kalp meselelerine, kalp yetmezliği sonucu ölümlere neden olduğu görülmektedir.
“İsveç Diyeti, Bridget Jones Diyeti, Hollywood Diyeti, Beverly Hills Diyeti, Model Diyeti, Lahana Çorbası Diyeti, Burçlara Nazaran Diyet, Sarı Al Diyet, Kan Öbeği Diyeti, Amerikan Kalp Vakfı Diyeti, Atkins Diyeti, Acil Diyet, Son Baht Diyeti” ve daha yüzlerce garip isimli yahut isimsiz diyet. Pekala bu kadar çok diyet listesi ortalarda dolaşırken neden hala kişilerin kilo sorunu var? Zira bu tip diyetlerin birden fazla başlangıçta süratli kilo kaybı sağlasa da, kısa bir müddet sonra bu kilolar ziyadesiyle geri alınmaktadır. Bu tip diyetler sıhhate zarar vermenin ve metabolizmanın bozulmasını sağlayarak ömrü kısaltmanın yanı sıra, kişinin “ben bu işi başaramıyorum” diyerek umutsuzluğa kapılmasına neden olmaktadır.
ILMÎ OLMAYAN DİYETLERİN ÖZELLİKLERİ
Ayırma Diyetleri
Bu diyet protein ve karbonhidrat kaynağı besinlerin birebir öğünde yenilmemesi esasına dayanmaktadır. Lakin diyetin sonlandırılması ile eski beslenme alışkanlıklarına geri dönüldüğünde verilen kilolar süratle geri alınmaktadır. Zira, Türk mutfağındaki etli dolma, mantı üzere yemeklerde protein ve karbonhidrat kaynağı besinler bir arada kullanılmaktadır. İşin tuhaf tarafı; süt ve yoğurt hem karbonhidrat hem de protein içermektedir. O halde bu diyette hiç yan almamaları gerekir. Bu durumda kişi mi zayıflar, yoksa kemikleri mi?
Karbonhidrat Diyeti
Besinler içerdikleri karbonhidrat pahasına nazaran puanlandırılmaktadır. Günde 60 gram karbonhidrat önerilmektedir. Tıpkı hengamda ketojeniktir. Kuvvet, yüklü olarak proteinlerden sağlanmaktadır. Karbonhidratı çok sonlu ve proteini çok yüksek olan mönüler bilhassa karaciğer ve böbrek için çeşitli sıhhat risklerine neden olabilir. Ehil ve istikrarlı beslenme alışkanlığı kazandırmadığı için yük kaybı da kalıcı olmamaktadır. Sahih beslenme alışkanlığı kazanamayan ve diyet bittiğinde ne yapacağını bilemeyen insanlar verdikleri kiloları süratle geri alırlar.
Ketojenik Diyetler
Diyetle alınan karbonhidrat ölçüsünün (50 gr/gün’den daha az) çok kısıtlanması ile kanda keton cisimciklerinin artmasına neden olan diyetlerdir. Ketojenik diyetler besin öğeleri cihetinden istikrarsız olmaları ve değerli sıhhat meseleleri oluşturabilmeleri nedeniyle muhakkak önerilmemektedir. Başkaca süratli tartı kaybı nedeniyle mahsusen vücut suyunda azalmaya neden olur, vücudun asit - baz istikrarını bozarak dimağa zarar verirler. Ketojenik diyetlerin yol açtığı sıhhat meseleleri: Likit - elektrolit istikrarında bozukluk, hiperürisemi, hiperlipidemi (koroner kalp illeti riskini artırır), kardiyak aritmiler (ölüm riskini artırır), kalsiyum atımını artırması nedeniyle osteoporoz riski halinde sıralanabilir.
* Keton cisimcikleri dimağın muhtaçlık duyduğu glikozun gereğince alınamadığı durumlarda yağdan güç eldesi esnasında üretilen “masum!” öğelerdir. Bu cins diyetler “ketojenik diyet” olarak isimlendirilmektedir.
Kan Öbeği Diyetleri
Yapılan araştırmalar kan öbekleri ile zayıflama diyetlerinin aktifliği arasında rastgele bir bağlantı bulunmadığını göstermiştir. Bu diyette birtakım besinlerin kimi kan kümelerinde kullanılmaması gerektiği belirtilmektedir. Örneğin “A kan grubundakiler et ve türevlerini, 0 kan grubundakiler süt ve türevlerini tüketmemelidir” üzere... Halbuki bu besin kümelerinin eksikliği sıhhati olumsuz istikamette etkilemektedir. Süt ve türevlerini tüketmeyen bir bireyin ileride kemiklerinin sağlıklı olması beklenemez. Kişi, günahlı diyetlerin diyetini ödemek istemiyorsa “bilimle bağdaşmayan” böylesi diyetleri uygulamaktan kaçınmalıdır.
Çok Düşük Kalorili Diyetler
Vücut tartısının kilogramı başına 10 kkal/gün güç sağlayan diyetlerdir. Süratli tartı kaybına neden olurlar. Vücut yükünün süratli kaybı; yağsız vücut kitlesinin daha çok kaybına, bazal metabolizma suratının azalmasına, kaybedilen tartının korunmamasına, laktat, bağımsız yağ asitleri ve keton cisimlerinin artmasına, iyonize Ca, Na, K, Mg, Zn seviyelerinin düşmesine neden olmakta ve irtihalle sonuçlanabilmektedir.
Merkezi had sistemi, kardiyovasküler sistem, gastrointestinal sistem ve genitoüriner sistem başta olmak üzere ÇDKD’lerin pek çok sistemle ilgili komplikasyonları vardır. Bunlar şu biçimde gruplandırılabilir:
Merkezi hudut sistemi: Baş ağrısı, konsantrasyon bozukluğu, sonluluk, yorgunluk, uyuşukluk
Kardiyovasküler sistem: Kardiyak aritmiler, miyokardial atrofi, hipotansiyon
Gastrointestinal sistem: Bulantı, kusma, konstipasyon, diyare, abdominal şikayet, safra taşları
Genitoüriner sistem: Menstrüasyon düzensizliği, libido kayıpları, renal taşlar
Vesair: Yorgunluk, soğuk intoleransı, kuru cilt, saç dökülmesi, negatif azot istikrarı mineral ve elektrolit dengesizliği, kolesterol ve ürik asit seviyesinde artış
Gerçek yük kaybı vücuttaki yağ kitlesinin azalması ile mümkündür. Kas ve su kitlesindeki kayıplar hem sıhhat açısından risklidir hem de kalıcı yük kaybına neden olmamaktadır. Tartı kaybının süratli olması öncelikle su, sonrasında kas kitlesindeki azalma ile alakalıdır. Istikrarlı diyetlerde yağ, ketojenik diyetlerde su ve açlık halinde kas kaybı olmaktadır.
Sonuç olarak; zayıflama programı kimseye kişisel, bireyin benimseyip, hayat biçimi haline getirerek uygulayabileceği, ehil ve istikrarlı beslenme alışkanlığı kazandırabilecek özellikte olmalıdır. Başkaca obezitenin tedavisinde tek başına diyet tedavisi yerinde olmamakta, beraberinde egzersiz programı ve davranış değişikliği tedavisi de gerekmektedir.
