Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
iltasyazilim
FD Üye
BIOS nedir, ne işe fayda? BIOS nedir, ne işe fayda?
Fazla küçük kapasiteye sahip olan ve epeyce basit işlemler gerçekleştiren BIOS'ta en ufak bir sorun yaşanırsa bilgisayarınız devre dışı kalabilir
Bilgisayar ile gerçekleştirilen her türlü işlemde, işlemcinin manâlı bir görevi vardır İçerisinde milyonlarca transistoru barındıran ve ana işlevi kendisine bahşedilen komutları işleme dönüştürmek olan işlemci, bu esnada en fazla bellek ile data alışverişinde bulunur Tüm verileri depolama görevini üstlenen değişmez disk, bu veriyi ilk önce belleklere yollar Bellekler ise benzer şekilde veriyi işlemciye gönderir Bu döngü sürekli olarak sürer ve veri, değişmez disk, işlemci ve bellek arasında gidip gelir Ancak bilgisayarlar için o kadar bir lahza vardır fakat işlemci için gereken veri, aracısız olarak elde edilemez Bu olay bilgisayarın ilk açıldığı anda karşımıza çıkar İşlemci sistem açılışı derhal değişmez diske erişmek ister Değişmez diske erişimin gerçekleşebilmesi için bilgisayarın sistemle ilgili başlıca bilgileri elde etmesi gereklidir Bu bilgiler ise sabit diskte saklıdır Yani bu durumda sistemin açılması için zorunlu olan veri değişmez diskte bulunmasına karşın sistem bileşenleri faal ülkü geçmediği için sabit diske erişim olası değildir Bu durumu anahtarı içinde saklı olan bir kasaya benzetebiliriz Anahtara erişim olmadığı için kasa açılamamaktadır Kasa açılamadığı için de anahtara erişilememektedir İşte bu sorunu devretmek için sistemi tanımlamaya yarayan ve oldukça az yer kaplayan bilgiler diğer bir ortamda tutulmalıdır Bu ortam BIOS yongasıdır
BIOS'un görevi
BIOS (Basic InputOutput System) kelimesinin anlamı ‘Başlıca girişçıkış sistemi'dir BIOS içerisinde sistemin ilk açılışını yapmak için yeterli derece bilgi yer alır Başlangıç sırasında BIOS göre yapılan ilk meslek CMOS bilgilerini denetleme etmektir CMOS belleğinin ödev yapabilmesi için fazla çelimsiz elektrik akımı yeterlidir ve bu cereyan anakartlar üstünde bulunan saat pilleri kadar karşılanır Bu enerji ihtiyacı o kadar düşüktür ama bir pil herhangi bir sorun olmadığı sürece beş sene bile tatmin edici olabilir CMOS içerisinde BIOS kadar saklanamayan bellek geç kalma süreleri gibi bir takım değişkenler yer alır Bildiğiniz gibi bu değişkenlerin otomatik olarak algılanmasını seçebileceğiniz gibi kendimiz de manuel olarak girebiliriz Yaptığımız değişikliklerin kaybolmamasını bu batarya sağlar Ara Sıra kullanıcılar bilgisayarlarının saatinin ve tarihinin kesintisiz sıfırlandığından şikayetçi olur Bu olayın sebebi anakart üzerindeki pilin bitmesi ya da sona ermek üzere olmasıdır Saat ve tarih bilgileri silinse de anakart bileşenleri ile ilgili pek fazla öteki veri silinmez Çünkü bu bilgiler CMOS aşağı yok BIOS yongasının esas belleğinde bulunmaktadır BIOS altında yer alan bu esas belleğin değişimi ancak BIOS güncellemesi esnasında gerçekleşir Örneğin kullanmış olduğunuz anakart, yapılan bir BIOS güncellemesi ardından en yeni işlemcileri tanır ayla gelebilir BIOS güncellemesinin son derece tehlikeli olmasının altında yatan neden de budur Güncelleme esnasında oluşabilecek elektrik kesintisi gibi bir sorun veya diğer bir anakarta ait olan güncelleme dosyasının yüklenmesi anakartı kullanılmaz ayla getirebilir Bunun sebebi BIOS içindeki ana belleğin hasar görmesidir Böyle bir sorun oluştuğunda bilgisayar hiçbir şekilde açılmaz
Başlangıç sırasındaki adımlar
CMOS altındaki tüm değerler yüklendikten sonradan şiddet yönetim özellikleri faal hale geçer ve görünüm kartı tanımlanır Günümüzdeki görünüm kartlarının kendilerine ait birer BIOS yongası bulunmaktadır BIOS gösterme kartını bulduğu anda kartın içerisindeki BIOS bilgisini okuyarak özelliklerini hızlı bir şekilde öğrenir ve ekrana yansıtır Bu nedenledir oysa bilgisayarınızı açtığınızda ekrana gelen ilk görüntü, ekran kartının modeli ve belleği ile ilgili veri satırıdır Daha sonraki evre POST (Power On Self Deneme) olarak adlandırılır POST esnasında anakarta tabi PS2 ve USB tipindeki klavye ve farelerin taraması yapılır Hemen ardındaki tüm PCI yuvaları taranarak mevcut kartlar listelenir Eğer CMOS ayarları aşağıda ‘Quick Power On Self Deneme' yani ‘Süratli POST' aktif ülkü getirilmemişse bellekler denetlenir Denetleme sırasında sistem belleği veya bellekleri okuma ve yazma testine bağlı tutulur Bu işlemler sırasında bilgisayardan gelebilecek sesli dikkat sinyalleri donanımsal bir sorun olduğunu belli eder Çünkü az önce işletim sitemi ile ilgili hiçbir dosya yüklenmemiştir
POST işlemi başarılı şekilde sonuçlandığında IDE cihazları denetim edilmeye başlanır Cihazların teftiş edilmesi her bir IDE kablosuna sırayla sinyal gönderilerek yapılır Sinyal geri dönmediğinde bu kanalın abes olduğu varsayılır Sinyal döndüğü takdirde türüne yan olarak cihazın modeli, markası, kapasitesi ve özellikleri ile ilgili bilgiler elde edilir
Yanlış BIOS ayarları sisteme zarar verebilir mi?
BIOS altındaki bir takım ayarlarda değişiklik yapılması sistem bileşenlerinin hasar görmesine sebep olabilir Bilhassa yeni tür anakartlarda bulunan işlemci ve bellek gerilim ayarları, son derece güvenli olmayan sonuçlar doğurabilir Örneğin bu değerlerin 05 Volt arttırılması bile işlemcinin yanmasına sebep olabilir Bunun yanına yüksek frekanslarda çalışan ve epeyce pozitif ısınan işlemcilerin ısı değerleri mükemmel şekilde takip edilmelidir Çoğu anakartta yer alan ısı kontrolcüleri BIOS altındaki ayarlarla denetlenmektedir Bu ayar tamamen ısı değeri muhakkak bir değeri aştığında sistemin kapanması sağlanabilir Bu akort bölümündeki eşik hudut değeri 70 C iken değişim yapılıp en ince ayrıntısına kadar devre dışı kalması sağlanırsa işlemcinin ısınarak yanması ihtimali doğabilir Elbette bu sonucun doğması için işlemci fanının arızalanması veya yerinden oynaması gereklidir
Boot işleminin detayları
Bütün anlatılan aşamalar atlatıldıktan sonradan işletim sitemi yüklenmeye başlanır Kuşkusuz bu aşamada açılış için kullanılan yerleştirme dikkate alınır Eğer başlangıç sırası ‘A, C, CDROM' biçiminde ise ilk olarak disket şoför yuvası denetleme edilir Sırasıyla açılış sırasındaki tüm cihazlar işletim sistemi için gerekli dosyaları içermiyorsa bu durumda ekrana hata uyarısı gelir
İşletim sistemi açıldıktan sonradan BIOS'un devre dışı kaldığını sanıyorsanız yanılıyorsunuz Kesin bir kullanım, işlemciyi devreye sokmak istediğinde özel bir sinyal gönderir İşlemci BIOS bilgisini inceleyerek bilgi göndermekte olan bir bileşen olup olmadığını kontrol eder Mesela data girişi olduğu sürece klavyeden gelen sinyaller de bu şekilde iletilir İşlemci ve hafıza bu sayede bilgi iletişimini sağlıklı şekilde gerçekleştirir
Güncelleme uyarı ister
Bilgisayarınızdaki anakartın BIOS bilgilerini güncelleyebileceğinizi ama bu işlemin tehlikeli olduğunu söylemiştik Bu koşul bazen koşul olabilir Örneğin 3 4 takvim bir bilgisayar yeni almış olduğunuz 80 GB kapasiteli değişmez diski tanımayabilir Bu durumda anakart üreticisinin internet sitesini yoklama edip yeni bir BIOS sürümü olup olmadığını kontrol etmelisiniz Bilgisayarınızla ilgili bir sorununuz olmadığı sürece BIOS güncellemesi yapmayı denemeyin Bazı anakartlarda BIOS'un güncellenmesini engelleyen bir jumper bulunur
Bu jumper'ı öbür bir konuma getirmediğiniz sürece güncelleme mümkün olmaz BIOS bilgilerini silme özelliğine sahip bazı virüslerden bu şekilde rahatlıkla korunabilirsiniz Öteki yanlamasına Gigabyte firmasının kullandığı DualBIOS teknolojisi de epeyce yararlı bir özellik Bu teknoloji BIOS'un birebir kopyasını içermekte ve bir sorun olduğu anda diğer kopya devreye girerek anakartı korumakta
Disket sürücü, sistem açılışını engelleyebilir
BIOS altındaki ayarlar da ile birincil başlangıç cihazı olarak disket şoför seçilmiş ise ve disket şoför içinde sistem disketi olmayan bir disket mevcut ise sistem açılışı yarıda kalacaktır Bunun nedeni BIOS'un disket sürücüyü otomatik olarak geçme özelliğinin olmamasıdır Halbuki ilk aygıt olarak CDRom seçilse, sürücü içinde sistem başlangıç CD'si olmadığında anında bir sonraki açılış cihazına geçilir Bütün disketler Windows aşağıda formatlandığı anda ilk sektöre özel bir data yazılır Başlangıç disketi olarak formatlanmamış disketler sistemi beklemeye alır Hiç formatlanmamış disketler ise işleme bağlı tutulmadığından açılışı engellemezler *
Fazla küçük kapasiteye sahip olan ve epeyce basit işlemler gerçekleştiren BIOS'ta en ufak bir sorun yaşanırsa bilgisayarınız devre dışı kalabilir
Bilgisayar ile gerçekleştirilen her türlü işlemde, işlemcinin manâlı bir görevi vardır İçerisinde milyonlarca transistoru barındıran ve ana işlevi kendisine bahşedilen komutları işleme dönüştürmek olan işlemci, bu esnada en fazla bellek ile data alışverişinde bulunur Tüm verileri depolama görevini üstlenen değişmez disk, bu veriyi ilk önce belleklere yollar Bellekler ise benzer şekilde veriyi işlemciye gönderir Bu döngü sürekli olarak sürer ve veri, değişmez disk, işlemci ve bellek arasında gidip gelir Ancak bilgisayarlar için o kadar bir lahza vardır fakat işlemci için gereken veri, aracısız olarak elde edilemez Bu olay bilgisayarın ilk açıldığı anda karşımıza çıkar İşlemci sistem açılışı derhal değişmez diske erişmek ister Değişmez diske erişimin gerçekleşebilmesi için bilgisayarın sistemle ilgili başlıca bilgileri elde etmesi gereklidir Bu bilgiler ise sabit diskte saklıdır Yani bu durumda sistemin açılması için zorunlu olan veri değişmez diskte bulunmasına karşın sistem bileşenleri faal ülkü geçmediği için sabit diske erişim olası değildir Bu durumu anahtarı içinde saklı olan bir kasaya benzetebiliriz Anahtara erişim olmadığı için kasa açılamamaktadır Kasa açılamadığı için de anahtara erişilememektedir İşte bu sorunu devretmek için sistemi tanımlamaya yarayan ve oldukça az yer kaplayan bilgiler diğer bir ortamda tutulmalıdır Bu ortam BIOS yongasıdır
BIOS'un görevi
BIOS (Basic InputOutput System) kelimesinin anlamı ‘Başlıca girişçıkış sistemi'dir BIOS içerisinde sistemin ilk açılışını yapmak için yeterli derece bilgi yer alır Başlangıç sırasında BIOS göre yapılan ilk meslek CMOS bilgilerini denetleme etmektir CMOS belleğinin ödev yapabilmesi için fazla çelimsiz elektrik akımı yeterlidir ve bu cereyan anakartlar üstünde bulunan saat pilleri kadar karşılanır Bu enerji ihtiyacı o kadar düşüktür ama bir pil herhangi bir sorun olmadığı sürece beş sene bile tatmin edici olabilir CMOS içerisinde BIOS kadar saklanamayan bellek geç kalma süreleri gibi bir takım değişkenler yer alır Bildiğiniz gibi bu değişkenlerin otomatik olarak algılanmasını seçebileceğiniz gibi kendimiz de manuel olarak girebiliriz Yaptığımız değişikliklerin kaybolmamasını bu batarya sağlar Ara Sıra kullanıcılar bilgisayarlarının saatinin ve tarihinin kesintisiz sıfırlandığından şikayetçi olur Bu olayın sebebi anakart üzerindeki pilin bitmesi ya da sona ermek üzere olmasıdır Saat ve tarih bilgileri silinse de anakart bileşenleri ile ilgili pek fazla öteki veri silinmez Çünkü bu bilgiler CMOS aşağı yok BIOS yongasının esas belleğinde bulunmaktadır BIOS altında yer alan bu esas belleğin değişimi ancak BIOS güncellemesi esnasında gerçekleşir Örneğin kullanmış olduğunuz anakart, yapılan bir BIOS güncellemesi ardından en yeni işlemcileri tanır ayla gelebilir BIOS güncellemesinin son derece tehlikeli olmasının altında yatan neden de budur Güncelleme esnasında oluşabilecek elektrik kesintisi gibi bir sorun veya diğer bir anakarta ait olan güncelleme dosyasının yüklenmesi anakartı kullanılmaz ayla getirebilir Bunun sebebi BIOS içindeki ana belleğin hasar görmesidir Böyle bir sorun oluştuğunda bilgisayar hiçbir şekilde açılmaz
Başlangıç sırasındaki adımlar
CMOS altındaki tüm değerler yüklendikten sonradan şiddet yönetim özellikleri faal hale geçer ve görünüm kartı tanımlanır Günümüzdeki görünüm kartlarının kendilerine ait birer BIOS yongası bulunmaktadır BIOS gösterme kartını bulduğu anda kartın içerisindeki BIOS bilgisini okuyarak özelliklerini hızlı bir şekilde öğrenir ve ekrana yansıtır Bu nedenledir oysa bilgisayarınızı açtığınızda ekrana gelen ilk görüntü, ekran kartının modeli ve belleği ile ilgili veri satırıdır Daha sonraki evre POST (Power On Self Deneme) olarak adlandırılır POST esnasında anakarta tabi PS2 ve USB tipindeki klavye ve farelerin taraması yapılır Hemen ardındaki tüm PCI yuvaları taranarak mevcut kartlar listelenir Eğer CMOS ayarları aşağıda ‘Quick Power On Self Deneme' yani ‘Süratli POST' aktif ülkü getirilmemişse bellekler denetlenir Denetleme sırasında sistem belleği veya bellekleri okuma ve yazma testine bağlı tutulur Bu işlemler sırasında bilgisayardan gelebilecek sesli dikkat sinyalleri donanımsal bir sorun olduğunu belli eder Çünkü az önce işletim sitemi ile ilgili hiçbir dosya yüklenmemiştir
POST işlemi başarılı şekilde sonuçlandığında IDE cihazları denetim edilmeye başlanır Cihazların teftiş edilmesi her bir IDE kablosuna sırayla sinyal gönderilerek yapılır Sinyal geri dönmediğinde bu kanalın abes olduğu varsayılır Sinyal döndüğü takdirde türüne yan olarak cihazın modeli, markası, kapasitesi ve özellikleri ile ilgili bilgiler elde edilir
Yanlış BIOS ayarları sisteme zarar verebilir mi?
BIOS altındaki bir takım ayarlarda değişiklik yapılması sistem bileşenlerinin hasar görmesine sebep olabilir Bilhassa yeni tür anakartlarda bulunan işlemci ve bellek gerilim ayarları, son derece güvenli olmayan sonuçlar doğurabilir Örneğin bu değerlerin 05 Volt arttırılması bile işlemcinin yanmasına sebep olabilir Bunun yanına yüksek frekanslarda çalışan ve epeyce pozitif ısınan işlemcilerin ısı değerleri mükemmel şekilde takip edilmelidir Çoğu anakartta yer alan ısı kontrolcüleri BIOS altındaki ayarlarla denetlenmektedir Bu ayar tamamen ısı değeri muhakkak bir değeri aştığında sistemin kapanması sağlanabilir Bu akort bölümündeki eşik hudut değeri 70 C iken değişim yapılıp en ince ayrıntısına kadar devre dışı kalması sağlanırsa işlemcinin ısınarak yanması ihtimali doğabilir Elbette bu sonucun doğması için işlemci fanının arızalanması veya yerinden oynaması gereklidir
Boot işleminin detayları
Bütün anlatılan aşamalar atlatıldıktan sonradan işletim sitemi yüklenmeye başlanır Kuşkusuz bu aşamada açılış için kullanılan yerleştirme dikkate alınır Eğer başlangıç sırası ‘A, C, CDROM' biçiminde ise ilk olarak disket şoför yuvası denetleme edilir Sırasıyla açılış sırasındaki tüm cihazlar işletim sistemi için gerekli dosyaları içermiyorsa bu durumda ekrana hata uyarısı gelir
İşletim sistemi açıldıktan sonradan BIOS'un devre dışı kaldığını sanıyorsanız yanılıyorsunuz Kesin bir kullanım, işlemciyi devreye sokmak istediğinde özel bir sinyal gönderir İşlemci BIOS bilgisini inceleyerek bilgi göndermekte olan bir bileşen olup olmadığını kontrol eder Mesela data girişi olduğu sürece klavyeden gelen sinyaller de bu şekilde iletilir İşlemci ve hafıza bu sayede bilgi iletişimini sağlıklı şekilde gerçekleştirir
Güncelleme uyarı ister
Bilgisayarınızdaki anakartın BIOS bilgilerini güncelleyebileceğinizi ama bu işlemin tehlikeli olduğunu söylemiştik Bu koşul bazen koşul olabilir Örneğin 3 4 takvim bir bilgisayar yeni almış olduğunuz 80 GB kapasiteli değişmez diski tanımayabilir Bu durumda anakart üreticisinin internet sitesini yoklama edip yeni bir BIOS sürümü olup olmadığını kontrol etmelisiniz Bilgisayarınızla ilgili bir sorununuz olmadığı sürece BIOS güncellemesi yapmayı denemeyin Bazı anakartlarda BIOS'un güncellenmesini engelleyen bir jumper bulunur
Bu jumper'ı öbür bir konuma getirmediğiniz sürece güncelleme mümkün olmaz BIOS bilgilerini silme özelliğine sahip bazı virüslerden bu şekilde rahatlıkla korunabilirsiniz Öteki yanlamasına Gigabyte firmasının kullandığı DualBIOS teknolojisi de epeyce yararlı bir özellik Bu teknoloji BIOS'un birebir kopyasını içermekte ve bir sorun olduğu anda diğer kopya devreye girerek anakartı korumakta
Disket sürücü, sistem açılışını engelleyebilir
BIOS altındaki ayarlar da ile birincil başlangıç cihazı olarak disket şoför seçilmiş ise ve disket şoför içinde sistem disketi olmayan bir disket mevcut ise sistem açılışı yarıda kalacaktır Bunun nedeni BIOS'un disket sürücüyü otomatik olarak geçme özelliğinin olmamasıdır Halbuki ilk aygıt olarak CDRom seçilse, sürücü içinde sistem başlangıç CD'si olmadığında anında bir sonraki açılış cihazına geçilir Bütün disketler Windows aşağıda formatlandığı anda ilk sektöre özel bir data yazılır Başlangıç disketi olarak formatlanmamış disketler sistemi beklemeye alır Hiç formatlanmamış disketler ise işleme bağlı tutulmadığından açılışı engellemezler *
