Bir aşı nasıl geliştirilir?

Tüm dünyada etkisini göstermeye devam eden koronavirüs (coronavirüs) salgını; ülkelerin sağlık altyapılarının ne derece önemli olduğunu net bir şekilde gözler önüne serdi. Salgın, aşı ve ilaç geliştirme noktasında ise tıp bilimini test etti. Salgını önlemeye yönelik geliştirilen aşılar uygulanmaya başlanırken, birçok aşı ya da ilaç çalışması ise sürüyor. Moderna, AstraZeneca, CoronaVac, Sputnik V, Pfizer/BioNtec aşıları ise kullanıma sunuldu. Peki bir aşı nasıl geliştirilir? Hangi aşamalardan geçer? SDN editörü inceledi…

Adım adım aşı geliştirme süreci

Yeni bir aşı/ilaç geliştirme süreci 4 ana bölümden oluşuyor. Bunlar keşif ve araştırma, preklinik çalışmalar, klinik çalışmalar ve son olarak tedavi onayıdır.

Tüm bu aşamalardan önce, geliştirilmesi düşünülen ilacın/aşının kullanılabileceği hastalıklarla ilgili gerekli bilgilerin edinilmesi gereklidir. Bu bilgiler uzun yıllar alan çalışmalar sonucunda elde edilir. Bu çalışmalar sırasında hastalığın nedeni, görülme sıklığı ve topluma olan ekonomik yükü inceleniyor.
Hastalığın nedeni ve görülme sıklığına yönelik araştırmalar, geliştirilmesi düşünülen aşıyla ilgili planların yapılmasına yardımcı olmaktadır. Bu bilgiler ışığında geliştirilecek aşıyla ilgili önemli stratejik kararlar alınabilir. Böylece bu aşının hastalığın nedeninin ortaya çıkarılması, olası komplikasyonlarının önlenmesi ve semptomlarının azaltılması gibi amaçlardan hangisine daha uygun olacağına karar veriliyor.

Hastalıkla ilgili temel bilgilerin artması, moleküler biyoloji ve biyoteknolojideki gelişmeler daha iyi laboratuvar ve hayvan modellerinin geliştirilmesine neden olmuştur. Bu da preklinik dönemde daha az hayvan kullanılmasına olanak sağlamıştır. İnsan genlerinin bakterilere transferi de özellikle metabolik çalışmalarda önemli bir yenilik ve kolaylık sağlamıştır.