Birinci Kirte Muharebesi-Çanakkale Savaşı

Çanakkale Savaşı Birinci Kirte Muharebesi
Seddülbahir Cephesi Birinci Kirte Muharebesi
çanakkale Birinci Kirte
çanakkale 1 Kirte Muharebesi

Birinci Kirte Muharebesi
Çanakkale Savaşı Seddülbahir Cephesi
Tarih: 28 Nisan 1915
Bölge :Gelibolu Yarımadası
Sonuç :Osmanlı galibiyeti

Taraflar
Birleşik Krallık İngiltere
Britanya Hindistanı
Fransa

Türk Çephesi
Osmanlı İmparatorluğu

Kumandanlar
Birleşmiş Krallık General Hunter Weston Osmanlı İmparatorluğu Albay Halil Sami Bey

Birinci Kirte Muharebesi, Çanakkale Savaşı esnasında Seddülbahir Cephesi ’nde İngilizFransız kuvvetleriyle Osmanlı tarafı arasıda gerçekleşen 28 Nisan 1915 tarihli muharebedir

General Hunter Weston ’un Alçıtepe ’nin ele geçirilmesi için çıkartma öncesindeki planı, birincil aşamada cephenin sol kanadından Kirte Köyü yönünde ileri gitmek, köyün 1 km kuzeyindeki Yazıtepe ’yi ele geçirmek şeklinde idi İkinci aşamadan Yazıtepe ’den doğu yönünde taarruz ederek Alçıtepe alınacaktı Bir gün önce birlikleri ilerletmiş olması da bu planı uygulanabilir duruma getirmeyi sağlamış, cephe hattı bir iyice ileri çıkmıştı

Taarruz planına kadar 87 İngiliz Tugayı Zığındere ’nin her iki yanından taarruz ederek Yazıtepe ’yi ve onun batısındaki Sarıtepe ’yi ele geçirecektir 88 İngiliz Tugayı 87 Tugay ’ın sağını örtecek biçimde ilerleyerek Kirte Köyü ’nü alacaktır Fransız birlikleri ise sahil kesiminde değişmez kalarak sol kesimleriyle ilerleyecek, İngiliz birlikleriyle teması sağlayacaklardır 86 İngiliz Tugayı da ihtiyat olarak tutulacaktır

Osmanlı savunma durumu

Seddülbahir Cephesi ’nde 9 Tümen, 27 Alay ’ı Arıburnu Cephesi ’ne, 19 Tümen emrine göndermişti Dolayısıyla çıkarmanın ilk üç gününde üç taburlu 25 ve iki taburlu 26 alaylarıyla, beş taburla uğraş etmişti Bu beş tabur, 27 Nisan gününe değin mevcutlarının yarıya yakın bölümünü kaybetmiş durumdadır ve ama bir alay kuvvetindedir 9 Tümen, 27 Nisan ’da iki alay ve Bursa Jandarma Taburu değin destek almıştı Bolayır bölgesindeki 7 Tümen ’den gelen üçer taburlu 20 Alay ve Saros bölgesindeki 7 Tümen ’in 19 Alay ’ı 19 Alay ’ın iki taburu, 28 Nisan sabahı saat 04:00 sularında bölgeye ulaşabilecektir Üçüncü taburun gelişi 28 Nisan akşamını bulacaktır neticede 9 Tümen, bir sonraki muharebeyi 9 taburluk bir güçlü olarak yerine getirmek durumundadır Bu taburların üçte birindeki erat, üç jurnal kesintisiz muharebelerden yorgun ve uykusuzdur Bu günler süresince, Tümen ’in bağlı olduğu 3 Kolordu emrinde yedekte herhangi bir güç yoktur Bütün kuvvetler Arıburnu Cephesi ’ndeki Anzak ileri hareketini durdurmakta kullanılmıştır Arıburnu Cephesi ’ndeki koşul, 9 Tümen ’in geri bağlantısını kesebilecek derecede kritik bir durumdu

9 Tümen komutanı Albay Halil Sami Bey, yeni gelen alaylarla savunmayı bitmiş düzenlemiştir Buna kadar ağır kayba uğrayan ve bezginlik 25 ve 26 alaylar geriye doğru alınıp dinlendirilecek, bununla beraber tümen ihtiyatını oluşturacak, 19 ve 20 alaylar da cephe hattını atama alacaklardır Doğal olarak yeni alayların siperlere yerleşmesine değin 25 ve 26 alaylar yerlerinde kalacaklardır Kirte – Seddülbahir yolunun doğu (sol) kesimi 19 Alay, batı (sağ) kesimi ise 20 Alay göre tutulacaktır İki taburlu 19 Alay, Bursa Jandarma Taburu ile destek edilecektir Jandarma taburu, Kerevizdere ’nin doğusundaki, savunma hattının kilit noktası sayılabilecek tepeyi tutmaktadır Tümen tabi iki ağır makineli tüfek bölüğünün herkes iki kesime verilmiştir Tümenin topçu unsurları, üç sahra bataryası ile Müstahkem Mevkii Komutanlığı ’nın tayin ettiği üç obüs bataryasıdır Toplam 24 namlu

Müttefikler sahile demin beş batarya çıkarabilmişlerdir Bunlar, tez ateşli, yeni silahlardı Ayrıca donanmanın yüzde sekseni yarımadanın burun kesimini üç yandan çevirecek şekilde armoni alacaklardır Donanmanın 75381 mmlik arası öbür çaplarda 470 namlusu vardır Hem Müttefik komutanlığı emrindeki 19 taburdan her birinin kuruluşunda birer ağır makineli tüfek bölüğü vardır Bu bölüklerin tüfek sayısı, Osmanlı ağır makineli tüfek bölüklerinden iki üç kat fazladır

Savaş

Osmanlı cephesinin sol kanadındaki birlikleri başkalaştırmak üzere bölgeye yakında olacak olan 19 Alay ’ın iki taburunun, 9 Tümen bölgesine 28 Nisan 1915 sabahı saat 04:00 dolaylarında ulaşmış olması beklenmektedir Ama 7 saattir yürüyüşte olan Alay, yanlış yöne saparak Kirte Köyü ’nün güneyindeki yamaca yönelmiştir Geçecekleri bu uzun bölge, deniz filosu ve kara topçusunun ateşine açıktı Gündüz gözüyle buradan ilerlemek fazla artı kayba niçin olacaktır Alay hemen döndürülerek belirli bir yere dek gerisin geri yürütüldü Kirte Köyü kuzey yamaçlarından geçen bir yay çizerek cepheye yöneltildi Bu hata, Alay ’ın üç saatten fazla gecikmesine niçin olacaktı

Alay ’ın yürüyüşü düzenlendikten sonra saat 08:00 sıralarında cephe hattında ve derinliklerde deniz filosu ve kara topçusunun bombardımanı başlamıştır Son derece iyi düzenlenmiş bombardıman, haylazlık bırakmaksızın Osmanlı siperlerini bir saat boyunca taramıştır Osmanlı cephesinin kanatlarının yakın olduğu sahillere ayrıntılarıyla sokulan ve serbestçe ateş açan gemilerin emrindeki ateşleri son derece etkili olmuştur Müttefik kuvvetlerin taarruzu, saat 09:00 ’da, cephenin sol kesiminden başladı Osmanlı cephesinin sağ kanadının denize dayanan kesiminde, iki deniz piyade taburu ile takviyeli İngiliz 87 Tugayı ’nın taarruzu, 20 Alay ’ın bu hattaki taburu göre geri atılmıştır

Cephenin merkezinde dört taburlu İngiliz 88 Tugayı ’nın saldırısı ise etkin oldu Bu bölge, 19 ve 20 Alay ’ların bağlantı bölgesiydi ve doğal olarak zayıftı Tümen Komutanı Albay Halil Sami Bey, açılması olası gediği yüklemek için 25 Alay 2 Tabur ’unu cephe hattına sürmüştür Çıkarmadan bu yana geçen üç gün baştan başa sürekli muharebe etmekte olan ve mevcudunun yarıdan fazlasını kaybetmiş yer alan bu tabur, durumu kontrol altına almıştır 20 Alay ’ın halen ihtiyatta tuttuğu 15 Alay 2 Tabur da bölgeye kaydırıldı İki alayın, cephenin merkezindeki birleşme noktasındaki bu kriz, saat 10:00 sonrasında giderilmiş oldu

Sağ kanada dürüst genişleyen taarruzla Fransız taburları bu bölümde Yarbay Kadri Bey ’in 26 Alay ’ı cephesine yüklendi Başlıca tehlike cephe hattında yok geride baş göstermiştir 19 Alay, açık sözlülük bir alandan aşmak zorundaydı ve gecikme dolayısıyla o sırada gün ağarmıştı Bölükler, donanmanın başlattığı bombardıman nedeniyle geride ormanlık araziye dağılmak zorunda kaldı, ilerleyemedi Bu koşul, cephenin sol kesimini fazlasıyla etkilemiş ve Osmanlı savunmasının hep çökmesine yol açmıştır

Cephenin sol yarısını tutmakta olan 26 Alay, beş Fransız taburunun aleyhinde uzun zaman tutunamadı Bu Alay ve 25 Alay ’dan bazı müfrezeler, 25 Nisan sabahından bu yana sürekli muharebe halindeydiler ve ağır kayıplara uğramışlardı 19 Alay vaktinde siperlere gelebilseydi geri alınıp yeniden düzenleneceklerdi Bitkinlik ve uykusuzluk bir yanlamasına, uğradıkları kayıplar, normal koşullarda bir birliğin kadrodan düşülmesine yol açacak düzeyi bile geçmişti Oysa Çanakkale Boğazı ’nın Anadolu yakasındaki topçu bataryalarının bu kesime yönelen ateşleri Fransız taburlarının hızını bir ölçüde kesmeyi başarmıştır 26 Alay, Fransız Tümeni ’nin taarruzlarına ancak saat 11:00 ’e dek dayanabilmiştir Alay, 11:30 sıralarında çözülmeye başlamıştır Öğleye doğru Fransız askerleri yer yer Osmanlı mevzilerine girmeye başladılar 19 Alay, küçük gruplar hallinde sızmayı ve bu nedenle yaklaşmayı denese bile 5 km geridedir Cephenin sol kesiminin 19 Alay ’la takviye edilip tutulması olanağı yoktur En sol kesimde Beyoğlu Jandarma Bölüğü de dikte almadan mevzilerinden ayrılmıştır, Bursa Jandarma Taburu ’nun bu durumda mevzilerinde kalabilesi kuşkuludur

Sol kanat çökmüştü ve bunu düzeltmeye olasılık yoktu Sol kesim tümden çökecek olursa sağ kesimdeki 20 Alay da kuşatılarak tahrip edilecek, Alçıtepe yolu savunmasız kalacaktır Madem 19 Alay cepheye gelemiyordu, cephe ona taşınırdı Tümen Komutanı Albay Halil Sami Bey, saat 12:00'de, 26 Alay bölgesinde cephenin yarılmasını önlemek için bu alayın ve cephenin merkez bölümündeki kıtaların geri çekilmesini emretmişti

Doğrusu 26 Alay Komutanı, daha önce alaydan bir kısım kuvveti ayırmış, Alay'ın 3 Tabur komutanı Binbaşı Mahmut Sabri komutasında ihtiyatta tutuyordu Bu birlik o karmaşada nasılsa unutulmuştu Binbaşı Mahmut Sabri, ilerideki hatların çözülerek yüz geri etmeleri üzerine bu 820 karakter birliği alarma geçirdi Birliklerini yararak, kendisi de öne fırlayıp ana mevziler üstüne atıldı Rastladığı birlikleri de çevirip emrine alan ihtiyat grubu gitgide büyüdü Bütün zamanında başlayan ileri hareket uzak yer alan öteki birlikleri de canlandırmakta gecikmedi Çekilen kuvvetler durdular ve yeniden geriye doğru döndüler Siperlere girmekle kalmadılar süngü hücumlarına da giriştiler Tekrarlanan bu süngü hücumlarıyla bu defa Fransız hatlarında çözülmeler başladı Fransız birlikleri ve kocaman satırlar kullanarak giriştikleri kaba boğuşmalarlda ün kazanmış Senegal birlikleri ayrıntılarıyla paniğe uğradılar Subayların silahlı müdahalelerine rağmen firarlar önlenemedi

Cephenin sol kesimindeki bu durumu öğrenen Tümen Komutanı, hemen çekilme emrinin geri alındığı, bulunulan siperlerde savunmaya devam edileceği emri vermiştir

Öğleden daha sonra saat 15:00 ’den itibaren İngiliz ve Fransız birlikleri taarruz çıkış hatlarına çekilmeye başlamışlardır Bu süre içinde cepheye ulaşmış olan 19 Alay, iki taburuyla Fransız kesiminde kısa bir taarruza girişmiştir *