Bitki caylarının faydaları

Bitki caylarının faydaları


ADACAYI YAPRAĞI
Salvia officinalis L bitkisinin yapraklarıdır Ozellikle Adriatik denizi cevresinde doğal olarak yetişen Adacayı bitkisinin, gunumuzde Arnavutluk, Yunanistan, İtalya, Fransa, İngiltere, ve Amerika’da kulturu yapılmaktadır Cins ismi olan Salvia, Latince salvere (eklemek) kelimesinden gelmektedir Bu bitki eski Mısırlılar, Yunanlılar ve Romalılar doneminden beri kullanılmaktadır Eski Mısırlılar bu drogu doğurganlık, bereket, verimlilik amacıyla kullanmakta idiler Adacayı yaprakları Anadolu’da uzun yıllardan beri kullanılmaktadır Adacayı, bu geleneksel kullanılışında doğal tonik etkisi nedeniyle tercih edilmektedir


ALOE VERA
Ulkemizde sarı sabır olarak da bilinir Guney ve Kuzey Afrika’da kulturu yapılan bir bitkidir Govdesi kısa ve odunsu, yaprakları 1550 cm boyunda, ucgen biciminde etli ve kenarları sert dişlidir Sarımsı kırmızı renkli cicek acar Bitki dışarıdan cilde surulduğunde nemlendirici ve yara iyi edicidir Bu nedenle kozmetik urunlerinde sık yer alır Ağızdan alındığında sindirime yardımcı olur


BİBERİYE YAPRAĞI
Rosmarinus officinalis L (Labiatae) turunun kurutulmuş yapraklarıdır Biberiye 50100 cm yukseklikte cicekleri soluk mavi renkli, calı gorunuşunde kışın yapraklarını dokmeyen cok yıllık bir bitkidir Doğal olarak Akdeniz bolgesinde ve Portekiz’de yetişmektedir Gunumuzde Fransa, Fas, İspanya, Portekiz, Guney Afrika, Hindistan, Cin, Avustralya, İngiltere ve Amerika’da kulturu yapılmaktadır Ulkemizde Guney Anadolu’da (Tarsus, Adana, İskenderun) yabani olarak yetişmektedir Bahcelerde sus bitkisi olarak da yetiştirilir Biberiye Avrupa’da eski zamanlardan beri tonik ve uyarıcı olarak kullanılmaktadır Eski Yunanlılar doneminde, hafızayı kuvvetlendirmek ve konsantrasyonu arttırmak amacıyla, bilginlerin başlarına biberiye celenklerini taktığı soylenmektedir Biberiyenin antioksidan ozelliği bulunmaktadır Tek başına cok yuksek dozlarda kullanılmamalıdır, ceşitli yan etkilerinin bulunduğu belirtilmektedir


FESLEĞEN

Ocimum basilicum L turunun yapraklı ve cicekli dallarıdır Bu tur 2040 cm yukseklikte, beyaz veya pembe cicekli, bir yıllık ve otsu bir bitkidir Orijininin Hindistan, Afganistan, Pakistan olduğu duşunulmektedir Gunumuzde tum dunyada kulturu yapılmakta olup, ulkemizde Guney Anadolu’da yetiştirilmektedir Fesleğen, cicekli ve yapraklı dallardan oluşmaktadır Yapraklar basit, saplı, 26 cm uzunlukta, oval biciminde, kenarları seyrek dişli, ozel kokulu ve baharlı lezzetlidir Tek başına yuksek miktarlarda ozellikle hamilelerde kullanılmaması gerekmektedir


GİNSENG KOKU
Panax ginseng CA Meyer turunun kokleridir Bu tur 100 cm kadar kazık koklu, otsu ve cok yıllık bir bitkidir Ginseng doğal olarak Kuzey doğu Cin ‘in ormanlarında, Kore’de ve Rusya federasyonunun uzak doğu bolgesinde yetişmektedir Kulturu Cin, Japonya, Kore ve Rusya’da yapılmaktadır Cin’in Changbai dağında tek bir yerde hala yabani ginseng doğal olarak yetişmektedir Ginseng genellikle 4 yılında ciceklenmeye başlar ve kokleri 4 ile 6 yıl arasında olgunluğa ulaşır 10 yıldan daha yaşlı kokler ilac elde etmekte kullanılır Kokler catallı ve etlidir Beyaz ve Kırmızı olarak iki ceşit ginseng koku bulunmaktadır Beyaz ginseng, kokun işlenmemiş formudur Bazı durumlarda daha da beyazlatılıp, kurutulur Kırmızı ginseng, taze Beyaz ginseng koku kurutulmadan once buharda bekletilerek elde edilmektedir


IHLAMUR CİCEĞİ

Tilia turleri 1540 m bir boya erişebilen ve kışın yaprağını doken, cicekleri sarımsı beyaz renkli ve hoş kokulu ağaclardır 65 enlemin kuzeyine kadar Avrupa boyunca doğal olarak yetişmektedir Avrupa ve Kuzey Amerika’da kulturu yapılmaktadır Bu ağaclar yuz fit uzayabilirler İki cinsin cicekleri toplanmaktadır Tilia cordata ve T platypus sırasıyla, kucuk yapraklı ıhlamur ve buyuk yapraklı ıhlamur olarak bilinmektedir Bu cinsler tanen ve musilaj iceriklerinden dolayı ciceklerinden daha lezzetli cay yapılmaktadır Ihlamur ağacı ulkemizde ozellikle Kuzey Anadolu dağlarında yetişmektedir Cicek durumları ilkbaharda el ile toplanır ve golgede kurutulur Geleneksel olarak ıhlamur ciceklerinin rahatlatıcı etkisi vardır Cay olarak gerginlik durumlarından kaynaklanan midebağırsak sistemi huzursuzluklarında kullanılmaktadır


ISIRGAN YAPRAĞI

Isırganın cok yıllık bir bitkidir Yabani olarak her iki yarıkurede, ılıman bolgelerde yetişmektedir Ticari olarak toplanılan ısırgan coğunlukla yabani bitki olarak, Arnavutluk, Bulgaristan, Macaristan, Almanya, eski Sovyetler Birliği ve Yugoslavya topraklarından gelmektedir Memleketimizde aşağıdaki turlerin yaprakları kullanılmaktadır U dioica L (Buyuk ısırgan otu): Cok yıllık, ve otsu bir bitkidir Yapraklar koyu yeşil renkli, saplı, dişli kenarlı ve yakıcı tuylu yaygın bir turdur U urens L (Kucuk ısırgan otu): Bir yıllık, ve otsu bir bitkidir Boyu 60 cm kadar olabilir Yapraklar acık yeşil renkli, saplı, dişli kenarlı ve yakıcı tuyludur Urtica, Latince bir fiil olan urereden (yakmak) gelmektedir Bunun nedeni ısırganın yakıcı tuylerinin bulunmasıdır Tur ismi olan dioica cift genden gelmektedir Bunun nedeni bitkinin genellikle erkek ve dişi ciceklerin her ikisine birden sahip olmasıdır Taze yapraklar deri ile temas edince deride kızartı ve yanma yapar Potasyum tuzları, organik asitler, vitamin C taşımaktadır Anadolu’da geniş bir kullanımı bulunan, ısırgan yaprakları, idrar arttırmaya yardımcı olan etkisiyle kullanılmaktadır


KARANFİL

Eugenia caryophyllata Thunb turunun kurutulmuş cicek koncasıdır Bu tur 20 m yuksekliğinde kışın yapraklarını dokmeyen bir ağactır Doğal olarak Molluk adalarında yetişmektedir Gunumuzde Tanzanya, Madagaskar ve Brezilya gibi tropikal iklim bolgelerinde kulturu yapılmaktadır Karanf, 1017 mm uzunlukta, siyahımtırak renkli, civi biciminde bir cicek tomurcuğudur Kuvvetli kokulu, yakıcı ve baharlı lezzetlidir Baharat olarak kullanılır


KETEN TOHUMU

Linum usitatissium L turunun olgun tohumlarıdır Bu tur 3060 cm kadar yukseklikte, mavi cicekli ve bir yıllık bir kultur bitkisidir Keten tohumu, 46 mm uzunlukta, yumurta biciminde, yassı, parlak, kırmızımtrak esmer renkli, kokusuz ve yağlıdır Keten tohumunun doğal orijininin Mısır olduğuna inanılmaktadır Mısır mezarlarında, bu bitkiden dokunan kıyafetler bulunmuştur Tum dunyada birkac yuzyıldır kulturu yapıldığı icin coğrafi orijini kesin değildir Keten tohumu Avrupa’ya, Arjantin, Fas, Turkiye, Hindistan ve diğer ulkelerden ticaret yolu ile gelmektedir Kitabı mukaddesin Cıkış 28 ‘i bolumunde buyuk rahip Jewish’in kıyafetinin ketenden yapıldığından bahsedilmektedir Gunumuzde Asya’da, Avrupa’da ve Kuzey Amerika’daki terapotik kullanılışı, Eski Roma ilacları ve hatta Eski Yunan ve Mısır ilaclarında kullanıldığı şekliyledir Pliny the Elder (ca 2379 CE) keten tohumunun kullanıldığı 30 ilactan bahsetmektedir Bunların icerisinde hafif laksatif, yuzeyel olarak belirli bir bolgedeki inflamasyonu azaltmak icin yara lapasının icinde bulunduğundan belirtilmektedir Gunumuz Cin farmakopesinde, halen peklik probleminde ve kaşınan kuru ciltte kullanıldığı belirtilmektedir Almanya’da keten tohumu laksatif olarak kullanılır Amerika’da tuketiciler genellikle keten tohumunu sağlıklı yiyecek ve doğal preparat olarak tercih etmektedir Doktoruna danışmadan, herhangi bir nedenle oluşan bağırsak iltihabı durumunda tek başına kullanılmaması gerekmektedir


KİMYON MEYVESİ

Carum carvi L turunun olgun meyveleridir Bu tur 30100 cm kadar yukseklikte, beyaz veya pembe cicekli, parcalı yapraklı, cok yıllık ve otsu bir bitkidir Avrupa’da, Sibirya’da, Himalaya Dağları’nda, Kafkas Dağları’nda, Moğolistan, Fas’ta yetişmektedir Ulkemizde Doğu Anadolu’nun sulak cayırlarında yabani olarak bulunmaktadır Kimyon, 46 mm uzunlukta, esmer veya parlak sarımsı esmer renkli ve tuysuz tanelerdir Kuvvetli kokulu ve baharlı lezzetlidir Hazımsızlık ve karın bolgesinde gaz hissedilen durumlarda kullanılmaktadır


KİŞNİŞ

Coriandrum sativum L (Umbelliferae) turunun kurutulmuş olgun meyveleridir Bu tur 20
60 cm yukseklikte, tuysuz, bir yıllık ve otsu bir bitkidir Butun bitki ozel bir kokuya sahiptir Akdeniz bolgesinde, Orta ve Doğu Avrupa’da, Doğu Asya’da, Kuzey ve Guney Amerika’da yetişmektedir Anadolu’da ise doğal olarak yetişmektedir Kişniş, esmer sarı renkli, kure biciminde, 27 mm capında, ozel kokulu, baharlı, lezzetli meyvelerdir