Bitkilerde Üreme Ve Gelişme

Bitkilerde Üreme çeşitleri,



BİTKİLERDE ÜREME VE GELİŞME

ITohumsuz bitkilerde;

Eşeyli ve eşeysiz üremenin birbirini peşine düşüp takip etmesi şeklinde gerçekleşen metagenez görülür:

Metagenez

•Sporlar çimlenerek hapolid gametofiti oluşutrurlar
•Gametofitlerde anteridyum (Erkek organ) ve Arkegonium (Dişi organ) gelişir
•Mitoz ayrılma ile anteridyumlarda sperm arkegoniumlarda ise ovum meydana kazanç
•Yerinde şartalarda döllenme gerçekleşir
•Oluşan zigottan(2n) sporofit (2n)gelişir
•Sporofitte sporangium (Spor kesesi) gelişir
•Sporangiumda bulunan spor başlıca hücrelerinden (2n) mayozla sporlar oluşur
Karayosunlarında

•Gametofit döl baskındır
•Gametofit fotosentez yapar
•Sporofit döl gametofit üstünde gelişir ve güya parazittir
•İletim demetleri taşımaz
Eğreltilerde

•Sporofit döl baskındır
•İletim demetleri taşır
•Fotosentez yapar
•Sporofit döl çiçekli bitkilerdeki gövde,yaprak,kök ve çiçek rollerini üstlenir
•Gametofit döl cılızdır
IITohumlu bitkilerde
Temel üreme organı çiçektir

•Üreme hücrelerinin oluştuğu yerdir
•Mayoz ve haploid gelişmenin gerçekleştiği yerdir
•Döllenmenin gerçekleşip embriyo ve endospermin oluştuğu yerdir
•Tohumun geliştiği yerdir
•Meyvanın oluştuğu yerdir
Çiçek yapısı dört kısımda incelenir

1Çiçek tablası:Çiçek adlı üreme organının geliştiği yapıdır
2Dişi organ:Tohum taslağı ve Makrospor asıl hücresinin bulunduğu embriyo kesesi ve tohumun geliştiği ,reel meyve oluşumunu karşılayan kısımdır 3 kısma ayrılır;

•Ovaryum
•Stilus
•Stigma
Ovaryumda cenin kesesinin oluşumu

•Makrospor başlıca hücresi mayozla 4 makrospor yapar,bunlardan 3 adam başına erir geri kalan bir her birine makrospor olarak kalır
•Makrospor hücresinin nucleusu ard arda 3 kez mitoz gecirerek 8 nucleuslu gözenekli olan oluşur
•Makrospor içindeki nukleuslardan 3 parça başına vegetal kutba nucleusları yerleşerek antipod nucleusları oluşturur
•2 tanesine ortada polar nucleusları oluşturur
•Geri kalan 3 nucleustan biri Ovum diğerleride sinerjit nucleusları haline dönüşerek animal (Döllenme) kutbuna yerleşir
•Organizasyon bittiğinde döllenmeye hazır cenin kesesi meydana gelmiştir
3Erkek organ:Mikrospor asıl hücresinin bulunduğu,polenlerin oluştuğu kısımdır 2kısma ayrılır;

•Flament:Sapcık
•Anter:Başcık

Başcık (Teka)larda çiçek tozu oluşumu

•Başcıkta bulunan mikrospor ana hücresi mayoz geçirerek 4 tane haploid mikrospor oluşturur
•Mikrospor hücrelerinin nukleusları mitozla ikiye ayrılır
•Oluşan iki mikro nukleus etraflarına bir tedarik sitoplazma alırlar
•Böylece tozlaşmayı sağlayacak polen oluşur
•Polen nucleuslardan biri polendeki metabolizmayı denetçi vegetatif nucleus,diğeri ise döllenmeyi sağlayacak generatif (Doğurucu) nucleustur
•Çiçek Tozu etrafında türe özgü ve tozlaşma biçimine yerinde kabuk oluşur
4Taç ve canak yapraklar: Çiçeklere şekil verip görünümlerini belirleyen,tozlaşmaya asistan,özel kokular uretebilen kısımlardır
Tozlaşma
Tekalarda oluşan polenlerin su,hava ve taşıyıcılararacılığı ile stigmaya ulaşıp çimlenmesine denir Polenin stigmada çimlenmesi stigmada üretilen fertilizasyon maddesi ile gerçekleşir

Çimlenme ve döllenme

•Çimlenen polende polen tüpü oluşur
•Çiçek Tozu tüpü stilus içinden ovaryuma dürüst uzar
•Vegetatif ve generatif nucleuslar çiçek tozu tüpüne geçer
•Tüp cenin kesesine ulaşınca vegetatif nucleus erir,generatif nucleus mitozla iki nucleus oluşturur
•Generatif nucleuslardan biri ovumu dölleyerek embriyoyu oluşturur
•Diğer generatif nucleus polar nucleusları dölleyerek endospermi oluşturur
Not:Çiçekli bitkilerden kapalı tohumlularda iki döllenme gerçekleşir

1Döllenme: Ovum + Sperm Embriyo (2n)
2Döllenmelar nuc(nPolar nuc(nSperm Endosperm (3n)
Tohum ve tohum oluşumu
Tohum taslağında bulunan embriyo kesesi döllenmeden sonradan tohum haline dönüşür
Tohum taslağıTohum

Tohum kısımları

•Kabuk:Tohum taslagından gelişir tohumun olumsuz dış etkilerden korunmasını sağlar(2n) kromozomlu hücvrelerden oluşur
•Endosperm döllenen polar nucleuslardan gelişirÇimlenme öncesi ve çimlenme sırasında bitki embriyosunun ihtiyacı olan beslenme maddesini bulundurur (3n) kromozomlu hücrelerden oluşur
•Cenin döllenen ovumdan gelişirYeni cins bitkiyi oluşturur (2n) kromozomlu hücrelerden oluşur
Meyva ve meyva oluşumu
Tohum oluştuktan sonradan çiçek tablası ile beraber çiçek organlarından ya da yalnızca ovaryumdan gelişir
1Gerçek meyva:Sadece ovaryumun gelişimi ile oluşan meyva Örn:erik,kiraz,kayısı vb
2Yalancı meyva:Çiçek tablası,Canak yaprak,taç yaprak,erkek organ ve ovaryumun birlikte meydana getirdikleri meyva Örn:Elma,armut vb
Meyvalar tohumun korunmasında ve yayılmasında rol alan önemli yapılardır

Tohum çimlenme ve gelişim

•Bitkilerde gelişim olaylarından hücresel bölünmesi,büyüme ve farklılaşma olayları görülür
•Çiçeksiz bitkilerde sporların çimlenmesi ile gametofit gelişir
•Çiçeksiz bitkilerde Sperm ve ovumun döllenmesi ile oluşan zigotun mitoz bölünmeleri ile sporofit gelişir
•Vegetatif üreyen bitkilerde dal,yaprak,tomurcuk vb vücud kısımlarından yeni bitki gelişir
•Çiçekli bitkilerde tohumdan yeni bitki gelişir

Tohum yapısı

aKabuk:

•Tohumu örter
•Kabuğu yaratıcı hücrelerin çeperleri mantarlaşmış ve odunlaşmıştır
•Tohumu su kayıbından,mekanik etkilerden,kimyasal ve biyolojik etkilerden korur
•Kalınlığı şekli ve yapı özellikleri türe kadar değişir
•Kabuğu oluşturan hücreler 2n kromozomludur

bEndosperm:

•Açık tohumlularda sadece polar nucleuslardan döllenmeden gelişir ve n kromozomlu hücrelerden oluşur
•Kapalı tohumlularda polar nucleusların döllenmesi ile oluşan triploid 3n kromozomlu hücrelerden oluşur
•Türe göre ayrı yoğunluklarda olmak üzere karbonhidrat,yağ ve protein depolar
•Çimleninceye dek hetotrof olan bitki embriyosunun madde ihtiyacını karşılar
•Çimlenince endospermin görevini yapraklar üstlenir

cEmbriyo:

•Ovumun spermle döllenmesi ile oluşur ve 2n kromozomludur
•Embriyonik ceset ve kök taşır
•Tohum çimleninceye değin yavaşca gelişir
dÇenekler (Kotiledonlar):

•Embriyoya ast olarak gelişir
•Endospermden besin alarak bitki çimleninceye kadar onu besler
•Çimlenmeden sonra bir zaman fotosentezde yapar(Dikotillerde)
•Soğan,zambak vbde tek çenek, sebzeler,çalılar,ağaçlar vbde iki çenek, çamgillerde çok çenek bulunur

Tohumda uyku hali:

•Tohumda metabolizma yavaş lakin devam etmektedir
•Zaman tohum kabuğuna ve gıda miktarına bağlıdır
•Kuru ve soğuk koşullarda uyku halinde kalarak canlılığı korumakta ve neslin devamını garanti altına almaktadır
•Tohumlarda uyku halinin devamı sağlayan hormon absisik asittir
•Tohumlarda canlı ve çimlenme kabiliyetli kalma süresi türe kadar değişir

Çimlenme gücü:

•Tohum kabuğu kalınlığına
•Tohumdaki su miktarının azlığına
•Ambar besinlerden yağ yerine nişastanın varlığına tabi olarak artar
Tohumda çimlenme:

Gerekli şartlar:

•Su: Kabuğun çatlaması,embriyonun özgür kalması ve enzimatik reaksiyonlar için gereklidir
•Oksijen:Çoğalan metabolizma için zorunlu enerji oksijenli solunumla karşılanır
•Sıcaklık:Çoğalan enzim etkinliği yerinde sıcaklıklarda gerçekleşir
•Işık:Bazı türlerde (Tütün) çimlenmede ışığa ihtiyaç duyulur

Çimlenme mekanizması

•Koşullar yerinde olduğunda tohum su alarak şişer ve tohum kabuğu çatlar
•Alınan su tohumda absisik asit etkinliğini kırar
•Alınan suyun etkisi ile endosperm hücreleri giberillin üretir
•Giberillin absisik asidin etkinliğini azaltırken amilaz etkinliğini artırırı
•Amilaz etkisi ile nişasta glikoza parçalanır
•Oluşan üzüm şekeri çatlayan kabukla beraber alınan artı miktardaki O2 kullanılarak solunumda harcanır
•Çimlenme ile beraber tohumda siklet azalması gerçekleşir
•Metabolizmanın hızlanması ile beraber hücre bölünmesi hızlanır
•Meristem etkisi ile bitkiye yeni hücre ve dokular katılır
•Bitki uç meristemi ile boyca,kambiyum ile ence kalınlaşarak büyür *