Bİtkİlerdekİ Üreme Sİstemlerİ

Bİtkİlerdekİ Üreme Sİstemlerİ BİTKİLERİN DOĞAÜSTÜ ÜREME SİSTEMLERİ Bitkilerin üreme sistemleri öteki canlı hayvanlarınkinden epeyce farklıdırFarklı olmalarına rağmen nesillerini devam ettirebilmek için kullandıkları yöntemler akıllara durgunluk vermektedir Bitkilerde tıpkı diğer canlılar gibi iki cinsten oluşurErkek çiçeklerin görevi, kadınsı çiçeği döllemek için çiçek tozu üretmektirPolen dişi çiçeğe vardığı süre erkek çiçekten getirdigi DNA yı kadınsı çiçeğin eşey organlarındaki DNA ile karıştırır ve bu vesile ile yavru bir bitkinin macerası başlamış olur Öncelikle bir çiçeğin anatomisini inceleyelim Şekilde bir çiçeğin enine kesitini, gerçeğiyle karşılaştırmalı olarak görmektesiniz En alttan başlayacak olursak ; 10 numara ile gösterilen yeşil bölge çiçeğin tabanını oluşturmaktadırÜremede bir rolü yoktur11 numara ile gösterilen alan bu tabanın yapraklarıdır4 numara ile gösterilen kısım çiçeğin kadınsı üreme organıdır (ovaryum)6 numara ile gösterilen yapılar erkek üreme organlarıdır (anter)7 numara ile gösterilen yapı ise anter'in sapıdır ve Filamentadını alırSon olarakta 9 numara ile gösterilen inşa çiçeğin güzel renklere sahip yapraklarıdırki bu sayede böcekleri üstüne çeker Stylusadı bahşedilen yapı ise, polenin, kadınsı çiçeğin üreme organına gittiği tüp biçiminde bir yol olup en üstteki noktasına Stigmaadı verilir Not : Bir bitkide erkek üreme organları ile kadınsı üreme organları benzer çiçek üstünde olabilir Bitkilerde erkek üreme organları ve dişi üreme organları aynı çiçek üzerinde olsa bile birbirlerini döllemeleri bir takım mekanizmalarla engellenmiştirBu mekanizmalara ileriki satırlarda değineceğiz Bir bitki yavrusunun macerası polen üretimiyle başlarPolen, erkek üreme organları (anter) göre üretilen ve kendisine verilen sözde miktardaki DNA yı kadınsı çiçeğe götürmekle yükümlü yapılardırBu yapılar çok uzaklardaki kadınsı çiçeğe kadar ulaşabilirlerAsağıdaki şekillerde polenlerin üretildiği Anterlerden kesitler görülmektedir Şekillerde anterlerin içinde gelişmekte olan polenler gayet net bir biçimde görülmektedirBu polenler zamanı gelince anterin patlamasıyla dışarı saçılacak ve saçılmasıyla birlikte rüzgar, su ve haşere gibi iletici faktörlerle dişi çiçeğe değin ulaşacaktır Böceklerin ve rüzgarların tümör açısından hayati bir önemi vardırÇünki bitkilerin üremelerinde rol oynayan böcekler, polenleri taşıyan birer arabulucu gibidirler Polenler, az öncede belirttiğimiz gibi erkek üreme organları göre kendilerine verilen sözde miktarda DNA yı taşırlarBu benzeri miktardaki DNA dişi çiçekteki benzeri tedarik DNA ile birleşince bir bitkide olması gereken tam DNA yı verirDolayısıyla meydana gelecek yavruda bir kuraldışılık olmazFakat buna rağmen doğada benzeri miktardan daha artı DNA taşıyan polenlerde vardır Bu polenler anormal bir gelişmenin ürünü olarak dişi çiçeği döllediklerinde meydana gelen yavruda olağandışı olur Yukarıda anter içinde gelişmekte olan polenlerin birde orijinal hallerini görelim (anterden çıkmış hali) Yukarıdaki şekillerde tabiatta hür gezinen polenlerin göze güzel gelen resimleri görülüyorPolenlerin dış yüzeyindeki dikensi yapılara uyarı edin Bu yapılar, rüzgar ve böceklerle kadınsı çiçeğe ulaşan polenin, dişi çiçekteki stigmayani kadınsı üreme organına dışarı giden tüpün en uc noktasına sağlam bir şekilde tutunması içindirEğer bu dikensi yapilar olmasaydı polen rüzgarla geldiği gibi tıpkı savrulup başka yerlere sürüklenirdi Bir bitkinin ürettiği polenlerin sayısı yüzbinleri bulabilirSanıyoruz, bitkinin niçin bu değin çok sayıda polen ürettiğini merak ediyorsunuzdurBunun nedeni ise hayli garip Üretilen polenlerden fazla azı rüzgar ve böceklerle dişi çiçeğe ulaştırılmaktadirDiğer polenler ise dişi çiçeğe ulaşamazRüzgarların etkisine kapılarak başka yerlere yada hatalı çiçeğe ulaşırlarBitki ise, ürettiği polenlerin kendi cinsindeki kadınsı çiçeğe ulaşma olasılığını arttırmak için 1520 çiçek tozu yok yüzbinlerce polen üretir Polenlerin dişi çiçeğe ulaştırılmalarında büyük rolleri olan böcekler, erkek çiçeğin alımlı renklerine aldanarak çiçeğin etrafında gezinmeye başlarlarBu gezinme esnasında bitkinin anterine sürtünürler(Resimde polen üreten anterler sarı renkte görülüyor)Tabii anterlere sürtündükce polenler böceğin her tarafına bulaşır Bazı ur vardır oysa polenlerini böceklere bulamak için kullandıkları yöntemler insanı hayrete düşürmektedir Böcekler nektar aramak için çiçeğin anterlerinin civarda dolaşmaya başlayınca çiçeğin yaprakları (yukarıdaki resimde 9 numaralı alan) çabucak kapanır ve böceği içine hapsederBöcek hapsolunca firar etmek için çırpınmaya başlarÇırpındıkça polenler üstüne daha fazla bulaşır Aradan bir gün geçtikten sonradan yapaklar açılır ve haşere özgürlüğüne kavuşurTabii her tarafı polene bulanmış bir vaziyetteÇiçek böylelikle hapsettiği böceğe polenlerini bulaştırarak dişi çiçeğe ulaşmasını sağlar Gercekten bilgece bir plan Bu bilgece plan, doğadaki milyonlarca canlı türü içerisinden yanlızca bir bitki türüne aittirHer canlının kendine özgü şaşılacak kadar güzel üreme, beslenme, korunma ve avlanma yöntemleri vardır Polenler kadınsı çiçeğe ulaşınca tüp şeklini almaya başlarlarBu şekle girmeleri, gerek stilus (kadınsı üreme organına giden ince yol) içerisine kuytu girmek gerekse ovaryumdaki diğer eşey hücresiyle birleşme kolaylığı açısından yük taşır Çiçek Tozu, stigma üstüne geldiğinde, stigmanın salgıladığı bazı beslenme maddelerini kullanarak tüp şeklini almaya başlarAşağıdaki resimde polenin tüp şekli net olarak görülmektedir Polenin tüp şekline değişmeye başlamasıyla kadınsı üreme organına olan yolculuğu baslamış olur Dişi üreme organına varan çiçek tozu, burada dişiye ait DNA nın yarısını taşıyan diğer eşey hücresi (yumurta) ile birleşerek zigot'u meydana getirirBundan sonradan zigottan bir embriyo ve embriyodan da yavru bir bitki husule gelir Tüm bu olaylar dizisi tamamen programlanmış olup her bilgisi DNA da saklanmaktadır Bu noktada aklınıza Polen ya hatalı bir bitkiye rast gelirse ne olur ? şeklinde bir soru gelebilirBu sorunun cevabı, bitkilerin üreme mekanizmalarındaki üstün tasarımın ne değin zekice planlandığını gözler önüne sermektedir Eğer dişi çiçeğin stigmasına diğer bir bitkinin poleni denk gelirse bitki poleni derhal tahrip eder Polen daha stigmanın üstüne kazanç gelmez üretilen bazı salgı maddeleriyle etkisiz hale getirilirFakat bitki daha detaylı bir tedbir alarak, stigmanın devamı olan stilus kanalına bir değişken salgılayarak stilusun tıkanmasını sağlarBu tıkanma vesilesiyle polen stilusa girse bile oluşan tıkaç yüzünden ovaryuma değin ilerleyemeyecektir Peki bitki kendi polenini nasıl tanımaktadır ? Bitkinin kendi polenini tanıması yeniden salgılanan bir takım maddeler tamamen olurSalgılanan bu maddeler polen üzerinde olumlu bir tesir yaparPolenin kendiside bir tür salgı içerir ve bu salgıyı stigma uzerine bırakırTabii salgı içten çiçeğe ait ise stigmanın polene karşı vereceği yanıt olumlu olacaktırYabancı bir çiçeğin poleninin salgısı ise tersine, stigma üzerinde negatif tesir yaratacak ve stigma derhal poleni etkisiz ayla getirecektir Yazımızın birincil bölümlerinde erkek üreme organları ile kadınsı üreme organlarının aynı çiçek üzerinde bulunmasına karşın bitkinin kendi kendini döllemesini engelleyecek bir takım mekanizmalardan bahsetmiştikYabancı çiçek tozu için uygulanan bu koruma mekanizmaları benzer şekilde bitkinin kendi poleni içinde uygulanırBir bitki ancak kendi türünden baska bir çiçeğe ait polen tarafından döllenebilirAyrıca mevsimsel gelişme farklılıklarıda kendi kendini dölleme olayına engel teşkil eder Örneğin bitkinin polenleri ilkbaharda gelişmelerini tamamlayabiliyorlarsa, ovaryumları ise sonbahar yada yaz aylarında gelişmelerini tamamlarlarEşey hücrelerinden birisi geliştiginde diğeri henüz gelişme aşamasında olacağından birbirlerini dölleme imkanı olmaz Saydığımız bu koruma mekanizmaları, lüzum fiziksel gerekse kimyasal olarak ot gibi yaşama arası mucizevi bir uzlaşma sistemini ortaya koymaktadırKarşımızda bununla beraber müthiş hormonlar üreten bir kimyager durmaktadır Buraya kadar sizlere aktarılan tüm bu bilgiler, okyanusta bir damla gibidirHiç bir canlı yokturki acayip bir yaşamı olmasın Görmekmi istiyorsunuz? Yanlızca etrafınıza bakmanız yeterlidir