Bitkisel Dokular ve Özellikleri

Nebati Dokular nelerdir
Nebati Dokuların özellikleri
Nebati Dokular ve özellikleri

Yüksek yapılı bitkilerde bitkisel dokular sürgen (bölünür) ve değişmeyen (bölünmez) dokular edinmek üzere ikiye ayrılırlar

1 Bölünür Dokular Meristem Doku

Bitkilerin çoğaltma bölgeleri olan kök ucu, ceset ucu ve ast dal uçlarındaki hücreler kesintisiz bölünme yeteneğinde olup bitkinin öteki doku ve organlarının oluşumunu sağlar Artış bölgelerinde dışarıdan derinlemesine dermatogen, periblem ve pleurom olarak adlandırılan üç doku bulunur

Yükselme bölgesi

Meristem dokuyu yaratıcı hücrelerin özellikleri;

* Hücreleri ince çeperlidir

* Sitoplazmaları boldur

* Koful ya hiç yok yada çok küçüktür

* Çekirdekleri büyüktür

* Metabolizma hızları yüksektir

* Mitotik aktiviteleri(mitoz bölünme hızı) yüksektir

Meristem doku birincil meristem ve ikincil meristem edinmek üzere ikiye ayrılır

I Ilk Meristem

Kök, ceset, ast dal uçlarında yer alan ve aralıksız mitoz ayrılma geçirerek bitkinin boyca uzamasını karşılayan dokudur

Birincil meristemin bitkide oluşturduğu bölgeye çoğalma bölgesi (çoğalma konisi) denir Nebati dirim konisi olarakta adlandırılan bu bölgeler özel yapılarla korunurlar Ceset ucu ve tabi dal uçlarında bulunan meristem doku koruyucu yapraklarla korunurken, kök ucundaki meristem doku yüksük (kaliptra) ile korunur Koruyucu yapraklar gönder meristemi avcı hayvanlar ve radyoaktif ışınlar gibi etkenlere karşısında korurken, kök meristemini saran kaliptra toprağın derinlerine doğru uzayan kökü yer etkenlerine karşısında korur Kaliptrada salgılanan asit karakterli maddeler kökün yerin derinine dürüst inerken karşılaşacağı kaya ve taş gibi etkenleri eritir

II İkincil Meristem

Bölünmez (değişmeyen) doku hücrelerinin baştan ayrılma yeteneği kazanmasıyla oluşan dokudur İkincil meristem bitkinin enine kalınlaşmasını sağlar Çift çenekli bitkilerde ve çam gibi kozalaklı bitkilerde bulunur

İkincil meristemin kambiyum ve mantar kambiyumu olmak üzere iki tipi vardır

Kambiyum

Kök ve gövdenin enine kalınlaşmasını sağlar Kambiyum her yıl biri içte diğeri dışta olmak üzere doku halkalarını oluşturur (Yaş halkaları)

Mantar Kambiyumu

Bitkinin en dışarıda mantarlaşma oluşturarak bitkinin dış etkilerden korunmasını sağlar Tek yıllık bitkilerde bulunmayan bu doku, çok takvim bitkilere özgüdür

2 DEĞIŞMEZ (SÜREKLI) DOKULAR

Meristem doku hücrelerinin farklılaşmasıyla oluşmuş dokulardır Bu dokularda bölünme yeteneği yoktur zaman zaman bölünme yeteneği kazanarak ikincil meristeme dönüşebilirler Değişmez doku hücreleri, meristem doku hücrelerine tarafından daha büyüktür Değişmeyen doku hücreleri eksik sitoplazmalı büyük kofullu hücrelerdir genelde hücreler arası boşluklar bulunur Bu boşluklar bir uçtan bir uca hücreler arası zorunlu havalandırma sağlanır

I Parankima dokusu (Temel doku)

Bitkinin hemencecik her yerinde bulunabilen dokudur Hücreleri ince çeperli, bol sitoplazmalı ve minik kofulludur Plastitlerce zengin hücrelerden oluşurlar Hayvan hücrelerindeki bağ dokuya özdeş kabul edilir Görevlerine tarafından 4e ayrılır

Özümleme Parankiması

Fotosentezin en çok yapıldığı parankimadır Bitkinin yaprak ve genç otsu gövdelerinde yoğunca bulunur Yaprakta alt ve üstteki epidermis arasında kalan mezofil tabakası kloroplastça varlıklı olup, özümleme parankimasına örnektir

Havalandırma Parankiması

Hücreler arası boşlukları fazla olan bu doku çoğunlukla bataklık bölgelerde yaşamaya adapte olmuş bitkilerde fazladır Bu Nedenle bitkinin O2 ve CO2 alışverişi kolaylaştırılmış olur

Depo Parankiması

Fotosentez ürünlerinin (nişasta, yağ, protein) fazlasının depolandığı dokudur Duruma kadar suda depolar Bitkinin kök, ceset, tohum ve meyvalarında oldukça çok bulunur

İletim Parankiması

İletim dokusuyla (FloemKsilem) diğer dokular aralarında madde taşınmasını sağlayan dokudur

2 Koruyucu Doku

Bitkileri dış etkenlere karşısında koruyan dokudur Kalın çeperli, klorofilsiz hücrelerden oluşur Bitkileri korumanın yanı sıra bitkinin su kaybını müdahale etme özelliği de vardır

Yapısına göre 2ye ayrılır:

Epidermis

Canlı hücrelerden oluşan bu doku kloroplast taşımaz Bitkinin yaprak, kök, genç vücut ve dallarında bitkiyi örten dokudur Genelde tek seri hücrelerden oluşur ve hücreler sıkı dizilidir

Epidermis hücrelerinin farklılaşmasıyla;

* Stomalar (gözenek) oluşmuştur Stomalar bitkinin yapraklarında ve genç bitki gövdelerinde bulunan canlı hücrelerden oluşmuşlardır Bitkide gaz alış verişini karşılayan bu yapılar kloroplastça zengin hücrelerden oluşmuştur Ayrıca stomalarda terleme ile su yitirilir Bu da bitkide ısı düzenlemesi sağlar

* Tüyler oluşur Bitkinin farklı kısımlarındaki tüyler öbür görevler üstlenmiştir Mesela; kökte su ve mineral maddeyi alan emici tüyler farklılaşırken, yaprak ve genç bitki gövdelerinde yer alan tüyler savunma(ısırgan otu) ve koruma görevleri üstlenmiştir

* Epidermis hücrelerinin salgılarıyla kütikula adı bahşedilen mumsu bir tabaka oluşur Bu tabaka bitkinin su kaybını engeller Verimsiz bölge bitkilerinde kalın olan kütikula, ıslak alan bitkilerinde incedir Su bitkilerinde bulunmaz

Periderm (Mantar doku)

Epidermis hücrelerinin canlılığını yitirmesi ve parçalanmasıyla oluşur Çok takvim bitkilerin karoser ve köklerini örten dokudur Peridermin dışa bakan kısmında mantar kambiyumun oluşturduğu mantar doku bulunur Hücreleri cansız olduğundan stomalar bulunmaz Stomaların yerini kovucuk (Lentisel) denilen yapılar almıştır Lentiseller stomaların yaptığı gibi gaz alışverişine ve su kaybına niçin olurlar

3 İletim Dokusu

Bitkide madde taşınmasını sağlayan dokudur Hayvanlardaki dolaşım sisteminin bir bölümüne özdeş kabul edilir Taşıdıkları madde ve yapılarına tarafından ikiye ayrılır

Ksilem

Plerom hücrelerinin farklılaşmasıyla meydana gelir Ksilemi oluşturacak defalarca sıralanmış canlı hücrelerin boyu uzar Sitoplazma ve çekirdekleri kaybolur Hücrelerin enine çeperleri erir Boylu Boyunca çeperleri lignin biriktirerek kalınlaşırEnine çeperler kaybolduğu için hücreler boru şeklinde bir inşa oluşturur

Odun boruları köklerle alınan su ve suda çözünmüş mineral maddeleri bitkinin beden, dal ve yaprak gibi organlarına taşırlar Odun borularında madde taşınması tek yönlüdür Keza enine çeperleri çok kalın olduğu için bitkiye destek sağlar

Floem

Plerom hücrelerinin farklılaşmasından oluşur üst üste sıralanmış canlı hücrelerin boyu uzar, içinde kofullar meydana gelir Kofullar büyüdüğü için sitoplazma ve çekirdek hücresel çeperine içten yaklaşır Hücrelerin enine çeperleri yer yer erir bu nedenle hücreler canlılığını yitirmez

Soymuk boruları yapraklarda fotosentezle meydana gelen organik bileşikleri ceset ve köke doğru taşır Hem kökte oluşan amino asitleri bitkinin üst kısımlarına doğru iletir Soymuk borularında madde taşınımı çift yönlüdür

Odun borularında olduğu gibi uzunlamasına çeperler kalınlaştığı için bitkiye takviye sağlar

4 Takviye Doku

Bitkileri destekler ve tepede olan durmasını sağlar Kayda Değer yapılarını korur Hayvanlardaki iskelet ve adale sistemine özdeş kabul edilir Bitkilerde yardım, turgor basıncının yanına hücreli çeperi ve iletim demetleri ile de sağlanır

Yardım dokuyu yaratıcı hücrelerin çeperleri kalınlaşmıştır Destek doku ikiye ayrılır

Pek Doku (Kollenkima)

Hücreleri canlı, bol sitoplazmalı ve çekirdeklidir Bazı hücrelerinde kloroplast bulunabilir Bitkilerin genç ve çoğalan kısımlarında; meyve, çiçek ve saplarında bir takım otsu bitkilerinse gövdelerinde bulunur

Kollenkimayı yaratıcı hücrelerin çeperleri köşelerde kalınlaşmışsa buna köşe kollenkiması, zar hemencecik her yerinde benzer derecede kalınlaşmışsa buna da levha kollenkiması denir

Sert Doku (Sklerankima)

Sert doku, sitoplazma ve çekirdekleri kaybolmuş, tüm çeperleri kalınlaşmış ölü hücrelerden oluşmuştur Değişik bitkilerdeki sert doku öbür isimler alabilir Mesela; ayva ve armutta taş hücreleri şeklinde farklılaşırken, kendir, asma ve sarmaşık bitkilerinde sklerenkima lifleri biçiminde farklılaşmıştır

5 Salgı doku

Salgı oluşturabilen nebati dokuya salgı dokusu denir Salgı dokunun salgıları, hücresel metabolizmasında kullanılmaz Hücreleri canlı, çekirdekleri iri, sitoplazmaları bol, kofulları küçüktür

Bu dokudaki salgı oluşturabilen yapılarda çeşitlilik görülür Mesela; salgı oluşturan yapı; kauçukta boru, çamda kanal, ısırgan otunda tüy biçiminde olabilir

Salgı dokunun salgıları, metabolizmada kullanılmasa bile bir takım görevleri vardır

* Salgı Dokunun Görevleri

* Reçine ve tanen gibi maddeler bitkiyi avcı hayvanlardan ve mikroorganizmalara karşı çürümekten korur

* Isırgan otunun brülör tüyleri korumayı sağlar

* Çiçek ve yapraklardaki koku ve bal özü (nektar) salgıları böcekleri çekerek tozlaşmaya tezgâhtar olur

* Böcekçil bitkilerin salgıladığı sindirim özsuyu böceğe ait proteinleri sindirir Böcekçil bitkilerin salgıladığı sindirim öz suyunda sadece protein sindirici enzimlerin olduğu, öteki maddeleri (karbonhidrat ve yağ gibi) sindirebilecek enzim olmadığı unutulmamalıdır *