Biyoloji - Besinler

Biyoloji Besinler BESİNLER Organik Besinler Karbonhidratlar Sindirilirler Yağlar Sindirilirler Proteinler Sindirilirler Vitaminler Sindirilmezler İnorganik Besinler Mineraller Sindirilmezler Su Sindirilmezler • Enerji vericiler : Karbonhidrat, yağ, protein Enerji verimi : Yağ, protein, karbonhidrat Yapıcıonarıcı : Protein, yağ, karbonhidrat Düzenleyiciler : Protein, vitamin, mineraller, su Arzu hemencecik uygulama sırası : Karbonhidrat, yağ, protein Sindirim kolaylığı : Karbonhidrat, protein, yağ KARBONHİDRATLAR • C,H ve O 'den meydana gelmiştir3 çeşittir • İki manâlı görevi vardır1)Eneraji kaynağı 2)Yapısal madde(Bitkilerde çeperin yapısına,bütün canlı hücrelerde de zarın yapısına katılarak tayin yaparATP,DNA,RNA,NAD,NADP,FAD’ da bulunur 1) MONOSAKKARİTLER • Sindirime uğramazlar • Sadece ototroflar kadar senaaalenir • İçerdikleri C sayısına kadar 2'ye ayrılırlar a) 5C'lu şekerler : Riboz, Deoksiriboz (Pentozlar) b) 6C'lu şekerler : Üzüm Şekeri, Galaktoz, Fruktoz (Hegsozlar) • Monosakkaritlerin difüzyon hızları şöyledir Galaktoz Üzüm Şekeri Fruktoz • Riboz  ATP ve RNA'da bulunur Deoksiriboz  DNA'da bulunur • Dekstroz  Bal,üzüm ve incirde bol bulunurArzu ve koma hemencecik kullanılır • Fruktoz  Bal ve olgun meyvelerde bol bulunur( meyve şekeri) • Galaktoz  Süt ve süt ürünlerinde bol bulunur( laktoz)Tabiatta eksik bulunur Hayvansal bir gıda kaynağıdır 2) DİSAKKARİTLER • İki monosakkaritin birleşmesinden meydana gelir • Dekstroz + Üzüm Şekeri Maltoz (meyve şekeri) Üzüm Şekeri + Fruktoz Sakkaroz Sükroz (Akarsu Pancar şekeri) Dekstroz + Galaktoz Laktoz (süt şekeri) • Maltoz ve sükroz bitkilerden, süt şekeri da hayvanlardan ve insanlardan sağlanır • Disakkaritler aralarında glikozit bağı vardır 3) POLİSAKKARİTLER • Çok sayıda monosakkaritin birleşmesinden meydana kazanç • Dekstroz + Dekstroz + Dekstroz ++ Dekstroz Nişasta Üzüm Şekeri + Glikoz + Glikoz ++ Üzüm Şekeri Selüloz + (n1) H2O Üzüm Şekeri + Glikoz + Dekstroz ++ Dekstroz Glikojen n tane • Son ürünlerin ayrı olmasının sebebi glikozların bağlanma biçimleridir A) Nişasta • Bitkilerde glikozun ambar şeklidir • Düz zincirlidir ve alfa glikozit bağı ile bağlanmışlardır • Suda az çözünürİyot ile maviye boyanır • Nişasta,lökoplastta depolanırYumru ve tohumlarda daha fazla depolanır B) Glikojen • Hayvanlarda glikozun ambar şeklidir • Dallıdır ve alfa glikozit bağı ile bağlanmıştır • Suda çözünürİyot ile kahverengiye boyanır • maksimum karaciğer ve kaslarda bulunur,depo edilir C) Selüloz • Bitkilerde yapı maddesidirÇeperin yapısına katılır • Düzdür ve beta glikozit bağı ile bağlanmıştır • Suda çözünmez • Geviş getirenlerde ve termitlerde sindirilir YAĞLAR • C,H ve O'den meydana gelmiştirYapısındaki oksijen miktarı şekerlerdekinden azdır • 3 Yağ asidi + Gliserol Yağ + 3 H2O • Ester bağı ile bağlanırlar • Yağlarda çeşitliliği yağ asitleri sağlar • Suda çözünmezlerOrganik çözücüde çözünürler(Içki,eter gibi) • Isı ve darbeye aleyhinde koruyucudur • Yağların enerji verimlerinin çok olmasının sebebi karbon sayılarının çok olmasındandır • Yağların 2 dereceden enerji verici olarak kullanılmasının sebebi sindiriminin fazla kuvvet olmasındandır • Karbonhidrat ve proteinlerin fazlası yağa dönüştürülürBunun sebebi ise yağların enerji verimlerinin yüksek olması ve uzun süreli kullanılabilmesidir • Solunumla yıkılmaları sonucunda pozitif su açığa çıkarırlarOnun için özellikle kış uykusuna yatan,uzun süreli göç eden ve suyun eksik olduğu ortamlarda yaşamış hayvanlarda iyi bir depo ve enerji maddesidir aynı zamanda hafif olduğu için uçmada hayvana fayda sağlar • Yağ asitleri en basit lipitler olup,uzun karbon zincirlerinden oluşurlarKarbonlar arasındaki bağlar tek ise batmış,çift ise doymamış yağ asitleridirDoymamış yağlar bitkiseldir ve sıvıdır Batmış yağlar ise hayvansaldır ve katıdırDoymamış yağların yüksek sıcaklık ve basınçta hidrojenle doyurulmasıyla margarin yapılır • Oleik asit  zeytinyağında; Linoleik asit  tohumlarda; Butirik asit  tereyağında Steroid  zarların yapısına katılırbununla beraber vitamin ve hormon olarak meslek görür Fosfolipid  hücresel zarı yapısına katılır PROTEİNLER • C,H,O,N ve bazılarında S,P bulunur • Inşa taşları 20 çeşitlilik aminoasittir • aa+aa+aa++aa Protein + (n1)H2O n tane • Peptit bağı ile bağlanırlar • DNA şifresi ile senaaalenen tek moleküldür • Enzim,hormon ve hücresel zarı yapısına katılır • Solunumla oysa zorlama durumlarda yakılırlarSolunum ürünleri H2O , CO2 , H2S , NH3 , üre ve ürik asittir • Aminoasitler anfoter özellik gösterirler • Proteinler virüslerden insanlara kadar tüm canlılarda yaşamsal rolleri olduğundan hücrelerde en çok bulunan organik moleküllerdir • Proteinler enerjiyi hemen kaybettiklerinden dolayı 3 dereceden enerji kaynağıdır • Proteinler vücutta enerji kaynağı olarak kullanılırsa vücutta zayıflama ve dengesizlik görülür • Proteinler her canlı türüne özgü olup antijen nitelik gösterirlerYani ayrı özelliğe sahip bir canlıya aktarıldığında antikor oluşumuna sebep olur VİTAMİNLER • Beden direncini arttırırlar • Enzimlerin yapısına katılırlar • Düzenleştiricidirler,enerji vermezler,sindirilmezler • Bir kısmı besinde bulunduğu şekliyle vitamin niteliğinde değildirBunlar vücuda alındıktan sonradan vitamin özelliği kazanırBunlara provitamin denir • Yağda eriyen vitaminler A,D,E,K Suda eriyen vitaminler B,C 'dir • İnsan vücudunda A,B,D,K senaaalenir A  karaciğerde B,K  bağırsakta bakteriler kadar D  deride • A,D,K karaciğerde depolanırDiğerlerinin fazlası atılır A vitamini  Balık yağı,yumurta sarısı,süt,peynir,karaciğer,yeşil sebzelerde bulunur  Çoğaltma ve gelişmeyi sağlar,vücudu enfeksiyonlara karşı korur,gece körlüğünü önler B vitamini  Tahılların kabuklarında,et,süt,karaciğer ve yeşil sebzelerde bulunur  Karbonhidrat,yağ ve proteinlerin gövde içinde kullanılmasında katalizör olarak tahsis yaparKansızlığı önler C vitamini  Yeşil sebze ve meyvelerde bulunur  Tahvil dokusunun oluşması için gereklidirSkorbit hastalığını önlerVücudu enfeksiyonlara karşı korur D vitamini  Balık yağı,karaciğer,yumurtada bulunurUltraviyole ışınlarının etkisi ile deride üretilir  Vücuttaki Ca,P dengesini sağlarKemiklerin gelişmesini sağlarÇocuklarda raşitizmi önler E vitamini  Yeşil sebze,karaciğer,et ve nebati yağlarda bulunur  Üreme organlarının gelişmesini sağlar ve kısırlığı önler K vitamini  Yeşil sebzeler,karaciğer ve yumurtada bulunurBağırsaktaki bakteriler göre senaaalenir  Eksikliğinde kanın pıhtılaşması gecikir MİNERALLER • İnorganik maddelerdirSindirime uğramazlar • Enzimlerin yapısına katılırlarDüzenleştiricidirler • Minerallerin gövde içindeki görevleri şunlardır: 1)Enzimlerin ve hemoglobinin yapısına katılır(Fe,P) 2)Kemiklerin ve dişlerin gelişmesini sağlar(Ca,P,Mg) 3)Gövde ve hücresel sıvısının osmatik basıncını ayarlar(Bunlardan gözenekli olan içi sıvıda Na,Cl; hücreli dışı sıvıda K,Mg ve P bulunur) SU • İnorganik maddedir ve sindirime uğramaz • Enzimlerin çalışması ve kimyasal reaksiyonların meydana gelebilmesi için su şarttır (ÖRNEK:Hidroliz )