Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
Bir çocuğun benlik algısı, anne babasından ya da ona büyüten bireylerden aldığı bildirilerden düzgün yahut makus tarafta etkilenir. Her bir çocuğun yetiştirilme usulü, yetiştirdikleri her çocuk üzere farklılıklar gösterse de, bu anne babaların birçoklarının ortak bir noktası çocukları için en düzgün olanı istemeleridir. Bu bireyler her gün yanlışsız olanı yapmaya ve anne baba olarak gerçek kararlar almaya çalışmaktadırlar. Lakin bütün düzgün niyetlerine karşın yanlış kararlar alabiliyorlar. Bazen bu yanlışlar kıymetsiz olabilir lakin sıklıkla hem çocuğun, hem de tüm ailenin geleceğini etkileyecek meseleler yaratacak kadar tesirli olmaktadır. Pekala bu güzel niyetli ve düzgün anne babalar neden yanlış seçimler yapmaktadır Bazen yalnızca berbat bir teklif, bazen çocuklara duyulan sevginin anne babaları işe yaramayan tekliflere karşı savunmasız yapması, bazen gerçek olmayan varsayımlar, bazen de bilgi eksikliği. Fakat en yaygın olan neden, kelamlarının ve davranışlarının ne kadar büyük bir tesirinin olduğunun farkında olmamalarıdır. En güzel olan, yaptığı kusurun uzun vadeli mümkün tesirlerini görüp de şok olan bir anne babanın bir değişim geçirme isteğinin olmasıdır. En berbat olanı ise, bu keşfin çok geç yapılması ve artık geri dönülemeyecek bir yola girilmiş olunmasıdır. Bunu bir kıssa ile anlatırsak daha anlaşılır bir hale gelecektir.
Nuran, kızı Ayfer´le birlikte otomobilden inip, her hafta bir ortaya geldikleri oyun kümelerini heyecanla selamladılar. Hatice´nin oğlu Ahmet, Aysel´in kızı Ayşegül de otomobiller durur durmaz heyecanla aşağıya atlamışlardı. Anneler de cümbüş dolu hafta sonlarını iple çekiyorlardı. Hepsi çok uzun vakittir arkadaştılar ve artık kardeş üzere olmuşlardı. Lakin, anneler ortasındaki hoş arkadaşlık birinci sefer sarsılıyordu. Bu haftaki buluşma, küçük Mehmet´in annesi İnci´nin konutundaydı. Nuran, Hatice ve Aysel, Mehmet´in bir kardeşin bile anlaşmakta zorluk çekeceği çok yaramaz bir çocuk olduğunda birleşiyorlardı. Küme sevinçle konuşarak meskenin kapısına yaklaştı. Nuran, Ayfer´in yeni tüylü tavşanına sıkıca sarıldığını ve biraz gergin olduğunu fark etti. Nuran çok hoş bir gün olacağını söyleyerek onu neşelendirmeye çalıştı. Bu kanısı kapıyı çalmalarından kısa bir mühlet sonra değişmişti bile. Mehmet, kapıyı zincirliyken açılabilecek kadar aralayıp, onlara garip bir bakış fırlatıp, lisanını çıkartarak kapıyı hızlarına çarptı. Mehmet´in kahkahalarını duymakta gecikmediler ve akabinde da İnci´nin yakınmaları, "Mehmet, tatlım, bunu yapmamanı daha evvel de söylemiştim, insanları incitiyorsun. Yalnızca o da değil," diye devam etti, "beni de utandırıyorsun. Neden beni utandırıyorsun, Mehmet ". Mehmet´in annesine bir karşılık verip vermediğini kapının başka tarafındakiler duyamadı. İnci kapıyı açtı ve güya bir şey olmamış üzere konuklarını karşılamaya çalıştı. Çocukları oyun odasına gönderdi ve arkadaşlarını da mutfağa davet etti. Daha beş dakika geçmemişti ki Ayşegül çabucak gerisinde Mehmet ile birlikte mutfağa daldı. Gözyaşları ortasında neler olduğunu anlatmaya çabalarken, Mehmet daima olarak kelamını kesiyordu "Ben bir şey yapmadım!" ve "Benim hatam değil." Sonunda anneler, Mehmet´in Ayşegül´ün hiçbir oyuncağına ellemesine müsaade vermediğini ve oyuncaklarını fizikî kuvvetle muhafazaya çalıştığını anladılar. İnci kolunu oğluna dolayıp fısıldayarak "Mehmet, tatlım, lütfen gidip bir mühlet güzelce oynayın. Büyükler biraz konuşmak istiyor. Ayşegül´ün yeniden gelip seninle oynamasını istiyorsan, oyuncaklarını paylaşmasını öğrenmelisin. Haydi, artık gidin güzelce oynayın, tamam mı, tatlım ´ İnci Mehmet´i yumuşakça oyun odasına yöneltti. Bundan sonra her şeyin yolunda gideceğini umuyordu lakin bu biraz şüpheliydi.
Ayşegül biraz çökmüş, Mehmet ise oyuncaklarını paylaşmaya niyeti olmadığı ve kimse bunu yapmaya onu zorlayamayacağı için zafer kazanmış bir formda geri gittiler. Anneler de bu ortada beraberliklerinin tadını çıkarmaya çalışarak kahvelerinden birer yudum aldılar. Ancak hepsi de ne kadar görmezden gelseler de, bu birinci muharebenin daima bir savaşa dönüşeceğini biliyorlardı, ikinci çıngar çıktığında Mehmet yeniden göründü ve mutfakta bir şeyler aramaya başladı. İnci tekrar o yumuşak sesiyle "Ne arıyorsun, canım artık bir şeyler yemek yok, yemek vaktine çok yaklaştık." "Bir şey almıyorum" demesine karşılık tişörtünün altındaki şişkinlik öbür bir şeyler söylüyordu. Annesi şüphelenip tişörtünü kaldırınca, bir paket cips ve kurabiye ortaya çıktı. Mehmet epeyce şaşırmış bir halde bakıyordu. Birazdan İnci´nin oğluyla konuşurken kullandığı o yumuşak ses duyuldu. "Mehmet, canımın içi. Biliyorsun ki bana palavra söylemenden hiç hoşlanmıyorum. Ayrıyeten oyun odasına yiyecek götürmemen gerekiyor." Bütün cümlelerin sonu güya soru soruyormuş üzere, soru tonlaması ile bitiyordu. Mehmet mecburî bir "özür dilerim"! Ağzında geveledikten sonra, her şeyi yerde bırakıp koşarak uzaklaştı. İnci, çocuğunun olumsuz davranışının utancı ve uygun bir davranış için tüm yalvarmalarının can sıkkınlığı ortasında ezilip kalmıştı. Çok beğenilen geçmesi gereken bir öğlenden sonrayı neden daima kendi çocuğunun mahvettiğini bir türlü anlayamıyordu. Kısa bir mühlet devam eden sessizlik ve arkadaşça konuşmalar annelerin güzeline gitmeye başlamıştı ki, bir çığlıkla hepsi dondu kaldı. Süratle oyun odasına yöneldiler. Ayfer´in yeni ve sevgili tavşanı artık bir baykuşa benziyordu. Elindeki makas ve önündeki tüyler Mehmet´i ele veriyordu fakat yüzünde hiçbir utanç sözü yoktu. Nuran hiçbir şey söyleyemedi. Başka anneler mutfağa dönerken o da içini çeken kızına sarıldı. İnci bu sefer Mehmet´i sert bir ses tonu ile azarladı. "Mehmet! Ayıp sana! Oburunun oyuncağını mahvedemeyeceğini biliyorsun! Ayrıyeten benim makasımı da kullanamazsın! Ben seninle ne yapacağım neden güzel davranamıyorsun " Mehmet annesine bakıyordu lakin yüzündeki boş söz söylenenlerin hiçbir şey tabir etmediğini muhakkak ediyordu. İnci, Nuran ve Ayfer´e dönüp oğlu ismine özür diledi. Ziyaretin geri kalan kısmı kısa ve gergin geçmişti. Anneler birer birer "zamanın farkına vardılar" ve huzurlu konutlarına gitmek üzere oradan ayrıldılar.
Çocuğumuza Verdiğimiz İletiler
"Seni kontrol altında tutamıyorum. Davranışlarına nasıl hudut koyacağımı bilemiyorum. Seni yeterli davranmaya nasıl ikna edeceğimi bilemiyorum. Bu yüzden, gidip istediğini yapabilirsin, benim tek yapabileceğim olanlara üzülmek." Bunları Düşünün!
Aslında Mehmet´le ilgili sorun, paylaşmak istememek, müsaadesiz yiyecek almak, arkadaşının oyuncağını mahvetmek yahut saygısızlık etmekten çok daha önemli bir sorun. Mehmet´in asıl sorunu uyması gereken kuralları, ondan beklenen davranışları ve uyumsuzluk durumunda sonuçların neler olacağını bilmemesidir. Annesinin kibar ikazları ve umutsuz kelamları ihtiyacı olan bilgileri ona vermeye yetmiyor. Mehmet üzere bir felaket bir günde doğmaz. Bu tip davranışlar her gün üzerlerine yenileri eklenerek yavaş yavaş gelişir, görmezden gelinen ya da yanlış bir formda ele alınan her yanlış davranış genel olarak gergin aile ortamını yaratır. Bu da, çocuğun daima olarak yanlış davranışlarını sürdürdüğü, anne babanın da daima olarak sözcüklerle buna katkıda bulunduğu bir azap ortamıdır.
Mehmet ve tüm çocuklar aslında hayli mantıklıdırlar. Çok küçük yaşlardan itibaren anne babalarının çocukları üzerinde ne kadar güçleri olduğunu ya da olmadığını keşfederler. Anne babalar muhakkak kurallar koyup, onları dengeli ve adil bir disiplin ile destekledikleri vakit çocuklar hakikat davranmayı öğrenmektedirler. Anne babalar kural koyma ve onları izleme konusunda başarısız olurlar ve yanlış davranışla ilgili olarak tek yaptıkları yakınmak olursa, sonuçta çocukları herkesin kaçındığı hakikat davranmakta zorlanan birisi haline dönüşür. Burada annesinin gözden kaçırdığı hakikaten üzücü olan nokta, sonunda asıl acı çekecek kişinin Mehmet olacağıdır.
Yapabileceğiniz Değişiklikler
Çocuklar hakikat ile yanlışı öğrenmiş, güzel davranışları ve toplumsal hünerleri gelişmiş olarak doğmazlar. Bütün bunlar sonradan kazanılan yeteneklerdir. Anne babalık, çocuklarımızın kendi davranışlarını yönetecek hünerlerle donatılması için daima olarak öğretme, yönetme, düzeltme gerektiren güç bir meslektir. Bu misyonu ne kadar âlâ ve süratli üstlenecekleri, onlara vereceğimiz eğitimin niteliğine ve niceliğine bağlıdır. Bu mevzuda başarıyı etkileyecek birtakım ipuçları şunlardır:
1. Çocuğunuzla bağınızda başkan rolünü üstlenin. Bizim hikayemizde İnci yetkili üzere davranmıyordu. Mehmet´den istedikleri çok zayıf ve yalvaran bir söz ile lisana getiriliyordu. Konuşmalarında otoriter ve inançlı bir yaklaşım yoktu. Örneğin, Mehmet oyuncaklarını paylaşmayı reddettiği vakit, İnci ona yalvardı. "Mehmet, tatlım, lütfen gidip bir müddet güzelce oynayın. Büyükler biraz konuşmak istiyor. Ayşegül´ün tekrar gelip seninle oynamasını istiyorsan, oyuncaklarını paylaşmasını öğrenmelisin. Haydi, artık gidin güzelce oynayın, tamam mı, tatlım " Bunun yerine gözlerinin içine bakarak kararlı bir ses tonu ve bariz yönergelerle konuşsaydı, Mehmet onun kelamlarına daha çok hürmet duyabilirdi. Ellerini Mehmet´in omuzlarına koyarak ve gözlerinin içine bakarak otoritesini daha düzgün ortaya koyabilir ve beklentisini belirtebilirdi: "Ayşegül bizim konuğumuz. Buraya seninle oynamaya geldi ve eşyalarını onunla paylaşman gerekiyor."
2. Kesin kurallar belirleyin. Çocuğunuza karşı tesirli bir başkan olmak yönergeler vermekten öteye geçmelidir, uygun bir anne baba-önder, öğretmek, kurallar koymak ve beklentileri evvelce açıklamak için vakit harcar. Mehmet´in oyuncaklarını paylaşmaması, anne babanın evvelce saptayacağı ve öğreteceği kurallarla önlenebilecek çok tipik bir durumdur. İnci, oyun kümesi gelmeden evvel, oyun oynamanın detaylarını belirlemek için biraz vakit harcayabilirdi. Sonra da onları Mehmet´in izlemesi gereken kurallar olarak ortaya koyardı. Örneğin, "Paylaşmak istemediğin kimi oyuncaklarını bir yere kaldırabilirsin. Onların dışında bu odadaki her şey arkadaşlarının oynaması için burada olacak. İnci, paylaşmayı reddetmesi durumda Mehmet´in katlanacağı sonuçların neler olacağını da evvelce belirleyebilirdi. "Arkadaşlarınla oyuncaklarını paylaşmadığını öğrenirsem, onlar burada oynarken sen odanda bir mühlet oturmak (mola) zorunda kalacaksın."
Çocuklarınız evvelce onlardan neler beklediğinizi anlarlarsa, onlara uymaları daha kolay olacaktır. Daha evvel belirtildiği üzere, İnci oyun arkadaşları gelmeden Mehmet´in neler beklediğini belirleseydi, onu yönlendirecek kuralları olacaktı. Daha da güzeli, ailenin paylaşma konusunda genel bir kuralı olsaydı, Mehmet kabul edilebilir davranışlar örüntüsünü öğrenebilirdi. Makul kurallar olmasının başka bir üstünlüğü de, anne baba olarak her durum için yeni kurallar belirlemenize gerek olmaması, kuralların günlük etkileşimlerin birer modülü haline gelmesi olacaktır.
3. ilan ettiğiniz kararlarınızı takip edin. Çocuklar sık sık ve daima olarak bizim otoritemizi denerler. Bizim misyonumuz çocuklarımızın verdiğimiz yönergeleri izlemesini sağlamaktır. İnci, Mehmet´e, yapması gerekenleri evvelce bildirmiş olsaydı ve buna uymadığı vakit uygulanacakları hatırlatsaydı, onunla birlikte oyun odasına gidip buna uyup uymadığını gözlemesi düzgün olurdu. Hala paylaşmaya yanaşmazsa, bir mühlet kalmak üzere (mola için) odasına gönderilmeliydi.
Yeni marifetler kazanın. Anne baba olmak tahminen de yapmak zorunda olduğunuz en sıkıntı meslektir ve bütün işlerde olduğu üzere bilgi ve maharetler kazandığınız sürece daha tesirli bir formda yapılacaktır. Çocukların tipik davranışları konusunda daha çok bilgi sahibi olmak ve onlarla nasıl başa çıkacağınızı öğrenmek çocuğunuzun gelişim sürecinde size yardımcı olacaktır. Anne babalıkla ilgili pek çok yaratıcı ve pahalı bilgi ve marifetleri öğrenebileceğiniz kitaplar, mecmualar ve seminerler hayatınızı çok kolaylaştıracak ve bu mesleği daha beğenilen ve tatmin edici kılacaktır.
