Blu-ray Disc (BD) Nedir?

Veri depolama ve taşıma son zamanların en büyük sorunu Gün geçtikçe veri miktarı artıyor ve aynı oranda artan veriler hafızalara sığmıyor Artık dosyalar sadece metin tabanlı da değil Günlük hayatımızda video, resim, ses dosyaları vazgeçilmez durumda ayrıca kaliteleri de artmakta

Daha kaliteli dosya daha fazla tanımlama bilgisi demek Daha fazla tanımlama bilgisi de daha fazla boyut demek Büyük boyutlu dosyalar önceden CD'lerle kolayca taşınabilirken artık yüksek kalitede bir film zevki için DVD'ler yeterli değil

DVD'ler veri taşıma kapasitesi ile herkesin gözdesi durumunda Bir anda 45 GB veriyi yedekleyebilmek büyük avantaj Ama artık bu teknoloji de yeterli değil Zira Şu anda elle tutulur büyüklükte bir sabitdisk 4060 GB dolaylarında Bunun ortalama 10 GB'lık kısmının sistem ve program dosyalarından oluştuğunu varsayarsak devamlı dolan sabit disklerimizin boşaltılması için DVD'ler yetersiz gelmekte


Ve bu aşamada imdadımıza Bluray diskler yetişiyor Tek katmanda 25 GB (çift katmanda 50 GB) veri saklama özelliğiyle Bluray diskler yeni gözdemiz olacaklar Peki nedir bu Bluray diskler? Neden bu kadar yüksek bir kapasiteye sahipler? Ne kadar zamanda yaygınlaşacaklar?

BlurayNedir?

Bluray, birçok teknoloji ve eğlence sektörü liderlerinin bir araya gelerek oluşturduğu topluluğun geliştirmek ve yeni jenerasyon optik medyaları belirlemek için yürüttükleri projedir Bluray teknolojisinin tüm işlerinden Bluray Disc Association (BDA, Blurak Disk Topluluğu) sorumlu Bluray gelişimine ortak olan firmalardan bazıları Apple, Dell, HP, JVC, LG, Panasonic, Pioneer, Philips, Samsung, Sony ve TDK olarak sıralanabilir Bluray ayrıca Warner Bros, MGM, Sony Pictures, Fox gibi bir çok film ve medya devini de arkasına almış durumda

İlk bakışta Bluray ismi garip kaçıyor Bluray tam manasıyla mavi lazer demek Aslında İngilizce doğru telaffuzu Blue Rayfakat günlük hayatta kullanılan söz öbeklerine patent verilmediğinden bu form seçilmiş Dolayısıyla Blurayolan Blue Rayden söz edilirken mutlaka Bluraydiye yazılmalıdır Yani Blueray, BluRaygibi yazımlar yanlıştır Bluray kullanarak üzerinde işlem yapılan medyanın ismi Bluray Disc'tir Bluray Disc'in kısaltılmışı da BD'dir

BD'lerin kapasite avantaşı iki şekilde sağlanmış Birincisi dalga boyu kırmızı lazerden daha küçük olan mavi lazer kullanımı İkincisi ise odaklama becerisi diyebileceğimiz Numerical Aperture (NA), yani Numerik Darlık Mavi lazer kullanan tek yeni teknoloji BD'ler değil, bunun yanında Yüksek Çözünürlüklü DVD, High Definition DVD yani HDDVD'ler de var Teknik olarak DVD'lerle aynı olan HDDVD'lerin tek artısı kırmızı lazer yerine mavi lazer kullanmaları Blueray Disklerin farkı odaklama becerileriyle ortaya çıkıyor Bu kısım biraz daha teknik bir detay ve ileride daha ayrıntılı değineceğim Bluray teknolojisinde DVD'lerde bulunan 065 odaklama becerisi 085 e çıkmış Daha iyi odaklayan lazer kafası daha ince detaylara inmiş ve bu avantaj kapasiteye olumlu yansımış Tüm bunların yanında bir çok ek metodlar da kullanılarak 25 GB gibi bir kapasiteye ulaşılmış
Teknik Özellikler

CD, DVD ve BD'lerin kapasite standartları sırasıyla 1982, 1996 ve 2002'de belirlendi Standardı belirlerken en önemli değer olan kapasite CD'de 74 dakika çift kanal ses yani 800 MB iken, DVD'lerde bu değer 2 saat 50 dakikalık standart çözünürlükte ve MPEG2 sıkıştırmalı film olarak belirlendi Bu özelliklerdeki bir film resim kalitesine bağlı olarak 47 GB'a çıkabilir Bluray Diskler ilk etapta iki saatten daha fazla HDTV (Yüksek Çözünürlükte Televizyon) yayınının kaydedilebileceği bir büyüklük düşünüldü Bu da 22 GB'dan daha fazla bir disk alanı demek Bu kapasiteye ulaşmak için gerekli ilk teknoloji Bluray'in de temelini oluşturan mavi lazer teknolojisidir

Görülebilir ışığın dalgaboyu 400nm'den 700nm'ye kadardır Dalgaboyu 400nm'den az olan ışık morötesi (Ultra Vilolet, UV), aynı şekilde dalgaboyu 700nm den büyük olan ışık kızılötesi (Infra Red, IR) olarak adlandırılır Dalgaboyu küçüldükçe ışığın taşıdığı enerji miktarı artar Örneğin en düşük dalgaboylu ışık olan Gama ışınları radyoaktif enerji taşır Görülebilir ışıklardan en yüksek enerjiye sahip renk mordur dolayısıyla Bluray sürücüleri DVD sürücülerden daha fazla enerji tüketecekler

CD'lerde kızıl ötesi, DVD'lerde kırmızı lazer kullanıldı Bu gelişim HDDVD ve BD'lerle mavi lazere doğru ilerledi Bluray'in kullandığı lazerin 405nm dalgaboyu ile okuma alanından büyük oranda tasarruf edildi Yani mavi lazerin kullanılması ile lazerin disk üzerinde okuduğu alan küçüldü dolayısıyla birim alana daha fazla iz yerleştirildi


CD, DVD ve BD'lerin iz büyüklükleri ve lazerin okumak için taradığı alanlar


Ayrıca yüzey kalınlığı azaltılarak okuma hataları da büyük oranda giderildi CD'lerde yüzey kalınlığı 12mm'ydi Lenslerin odaklama becerisi ise 045 olarak ayarlanmıştı DVD'lerde 06mm yüzey kalınlığı ile odaklama becerisi 060 olarak belirlenmişti Bu iki format arasındaki uyum sorunu özel bir odaklama lensi kullanılarak aşılmıştı Bu lens 780nm (kızıl ötesi) ışını 045 NA değeri olan kısımdan 650nm (kırmızı) ışını 060 NA değeri olan kısımdan geçiriyordu

Yüzey kalınlığı korunarak sadece mavi lazere geçilmesi HDDVD formatını oluşturdu Temelde DVD ile HDDVD arasındaki tek fark kullanılan lazerin rengiydi Fakat bu değişiklik DVD'lerin kapasitesini sadece 15 GB'ta çıkardı Sonuç olarak yüzey kalınlığı azaltılmalı ve lensin odaklama becerisi yükseltilmeliydi Çünkü sadece odaklama becerisinin artması kalın yüzeylerde daha fazla okuma hatasına sebep oluyordu Geriye uyumluluk açısından yeni bir teknoloji gerekliydi Bu amaçla CD ve DVD'le arasındaki uyumu sağlamak için kullanılan lense benzer bir lens Bluray sürücülerde de kullanılarak DVD'lerle uyum sağlandı

BD'lerin yüzey kalınlığı 01mm olarak ayarlanmış durumda Bu şekilde odaklama becerisi 085 olan bir lens ile daha küçük izler okunabilmekte ve hedeflenen disk kapasitesi olan 22GB üzerine 3GB daha eklenerek 25GB gibi bir değere ulaşılmakta

Tabii ki bu kalınlık disklerin korunması için yeterli değil Yani çizilmesi kolay olan DVD'lerden daha hassas BD'ler Öyleki ilk etapta BD'ler koruyucu bir kartuş içinde çıktılar (en azından prototipleri) Fakat şu anda 01mm'nin 002mm'si sertleştirilmiş bir katmanla boyanıyor Bu teknik DVD'lerde de kullanılmıştı Sonuç olarak daha sağlam ve kartuşa gerek kalmadan işlem yapılabilen medyalar üretilmiş oldu Şu anda üretilen BD'lerin hepsi kartuş olmadan kullanılıyor Kartuş sadece çok özel zorlu koşullarda , gerekirse kullanılabilecek bir opsiyon durumunda
Sanırım BD'lerin tek katmanda 25 GB'a ulaşan kapasitesinin sırlarını yeterince açıkladık Şimdi de hali hazırda bulunan BD türlerini açıklayalım

BD Medyalar

BD medyaların türleri tahmin edebileceğiniz gibi BDROM, Bluray Disc Read Only Memory, yani sadece okunabilen BD; BDR, Bluray Disc Recodable, kaydedilebilen BD medyası; ayrıca BDRE, Bluray Disc Rewritable, yeniden yazılabilen BD medya Aslında bu türlerin çıkış sırası böyle değil Önce DVD'lerde yaşanan kaydedilen DVD medya farkılıklarındaki sorunun yaşanmaması için önce BDRE'ler üretildi sonra sırasıyla BDRom ve BRR medyalar geliştirildi

Bunların yanında disk yüzeyine uygulanan altın ve silikon bazlı iki katman ile seçici geçirgen yüzeyler oluşturularak üretilmiş hibrit (melez) medyalarda firmaların ürün yelpazesine eklendi Bu yüzey ile çift katman DVD ile tek katman BD'ler birleştirilmiş Bu teknoloj sadece deneme amaçlı Aslında BDRE'ler ile çift katman DVDR fiyatları arasında fark yoksa güzel bir yöntem olabilir Zira bu medyaların DVD olan kısmı kullanıldığında BD özelliği, BD olan kısmı kullanıldığında DVD özelliği kayboluyor Bu tip medyalarının uygulanam özelliğinin arkasaında koruyucu katman kalınlığı yatıyor 01mm'den sonra BD katmanı onun da arkasından DVD katmanları yerleştiriliyor Aslında aynı mantıkla BD, DVD ve CD ortamları aynı diskte toplanabilir ama bu tip bir çalışma oldukça gereksiz olur


Şu anda BD üretimi yapan şirketler oldukça fazla bunlardan bazıları TDK, Maxwell, JVC, LG, Panasonic, Philips ve tabii ki Sony Ayrıca BD okuyabilen ürünler de çeşitlilik gösteriyor Evinizde BD filmleri izleyebilmeniz için LG, Panasonic, Mitsubishi, Sony, Philips, Samsung, Pioneer gibi firmalar BD oynatıcılarını üretmiş durumdalar Bunların yanında aynı firmaların BD kaydedicileri, ve bu firmalara ek olarak Benq, HP gibi firmalarında BD sürücüleri bulunmakta

Ek olarak Bluray teknolojisinin hedefi olan yüksek çözünürlüklü filmler de ufukta görünüyor Büyük film şirketleri popüler filmlerin BD versiyonlarını çıkaracaklarını duyurdular; bu filmlerin tam listesine Linkleri sadece kayıtlı üyelerimiz görebilirForumTR üyesi olmak için tıklayınız adresinden erişebilirsiniz Adreste belirtildiği gibi şu anki TV'ler ve DVD'ler standart çözünürlüğü (SD, Standard Definition) kullanıyorlar Yeni nesil TV'ler (HDTV) ve BD'ler yüksek çözünürlüklü video standardını kullanıyorlar Bu standart daha fazla tanımlama bilgisi ve daha fazla veri büyüklüğü isteyecekler Bu da BD'lerin üretilme amacını oluşturuyor

HDTV için birkaç şeyi belirtmekte fayda var HDTV yayınları şu anda ABD ve Asya'da yapılmakta Avrupa'da deneme yayınları yapılıyor Yani Türkiye'de bu teknoloji yok
BD Neleri Hedefliyor?

Bluray Disk teknolojisi yüksek kaydetme kapasitelesi ile daha kaliteli videoların saklanmasını ve dağıtılmasını amaçlıyor 1920x1080 çözünürlükte progressive (ilerlemeli, tüm piksellerin aynı anda güncellenmesi) olarak iki saat uzunluğundaki filmler yüksek kalitede resim ve ses bilgisiyle bir tane BD'ye kaydedilebilmekte

Aynı şekilde Bluray diskler üzerine iki saatlik (çift katmanlı BD'ler üzerine dört saatlik) yüksek çözünürlükte TV yayını ek sıkıştırma yapılmadan MPEG2TS (MPEG2Transfer Stream, Nakil Akışı, HDTV'lerin yayın biçimi) formatında yazılabiliyor Normal çözünürlükte TV yayınları VHS kalitesinde 12 saat (Çift katman BD'lerde 24 saat) boyunca kaydedilebiliyor

Yüksek kayıt kapasitesi film şirketleri için yeni imkanlar sağlıyor Yüksek resim kalitesinin yanında daha fazla özel seçenekli filmlerin dağıtımı yapılabilecek Yeni nesil BD oynatıcılar BDJ programlama ortamı ile daha etkileşimli bir video keyfi sunacak Bir yandan video içeriği akacak bir yandan metin içerik sunulacak aynı anda konu ile ilgili bir animasyon oynayacak Tüm bunlar olurken bir yandan aynı pencerede sohbet de yapılabilecek

Bluray video düzenleme için de yani olanaklar sunuyor BD'lerin dosya sisteminde videoların nasıl oynatılacağını bildiren gerçek oynatma listeleri (real playlists) yanında sanal listeler (virtual playlists) de bulunuyor Bu listeler videoların istenilen kısımlarını ard arda bağlantı kopukluğu olmadan oynatılmasını sağlıyor Yani bir videonun bir parçasından diğer videonun başka bir parçasına araya bir körü klibi ekleyerek geçebilme olanağı sağlıyor Bu dosya sisteminde video ve ses bilgileri ile bunların nasıl çalınacağını bildiren bilgilerin bulunduğu ve birkaç kilobaytlık alan kaplayan veri tabanını ayrı yerlere yazıyor Böylece BD'ler üzerine daha hızlı kayıt yapılabiliyor

Film ve televizyon şirketlerinin yüzünü güldürecek en büyük eklenti, gelişmiş bir kopya koruma özelliği de BD'formatında yerini almış Normalde dijital yayınlar bir kereliğine kayıt etme ya da izledikçe ödeme gibi kopya korumaları ile iletiliyor Fakat bu kopya korumaları kaydedici cihazların insafına göre etkin ya da edilgin oluyorlardı Yani cihazlarda yapılan ufak bir değişiklikle bu korumalar aşılabiliyordu

Fakat BD kaydedici cihazlar bu kopya korumalarına uygun olarak olarak yazacak ve okuyucular da aynı şekilde bu kopya korumalarına uygun olarak okuyacak zaten dijital yayınlar fazla bir değişiklik yapmadan kaydedildiği için etkin bir koruma sağlanabilecek

BD'lere özel kopyalama sistemi ile okuyucu aygıtları seçebilme imkanı sunan BD'lerin geçersiz aygıtlarla (yasal olmayan ya da patent almamış) çalınabilmesi engelleniyor Aynı şekilde yazılmadan önce şifrenebilen içerik ve şifreleme sistemine sahip bir kopyalama koruması ile gelen BD'lerin üzerine kayıttan önce benzersiz bir değer yazılıyor ve bu değer diskin içeriğinin çözülmesinde kullanılıyor