Bomboş yollar, boş santraller ve banka borçları bizleri bekliyor

İbrahim Kahveci'nin köşe yazısından alıntı

Müzikçi Demet Akalın’ın İstanbul-İzmir özel bölüm kıymetli ve paralı otoyol görüntüsünü hatırlıyor musunuz? “Yeni yol misss” diyor ve bomboş yolda 1,5-2 saatte İzmir’e geldiklerini söylüyor. “Yapandan da Allah razı olsun, gidenden de...” diye bitiriyor.

Kısa bir sorgulama yapıyorum: Açıklanan bilgilere nazaran İstanbul-İzmir otoyolu 8,5 saatlik süreyi 3,5 saate düşürdüğü söyleniyor. Ancak KM olarak ise 515 KM’lik yolun 426 KM’ye düştüğü ilan ediliyor. (Hoş, yol yalnızca 89 km kısalırken, müddet nasıl 8,5 saatten 3,5 saate düşüyor bende bilemedim) 

Demet Hanım hiç frene basmadan, 1,5 saat değil de 2 saatte bile İzmir’e gitmiş olsa, saatte 210 KM’nin üzerinde bir sürat yapmış oluyor. Sakın İçişleri Bakanı Süleyman Soylu bu görüntüyü izlemesin. Sonra trafik konusunda gösterdiği hassasiyeti bu olayda ne formda kıymetlendirir; bilemiyorum.



Ancak bizim için asıl sorun o görüntüde görüldüğü üzere yolun bomboş olmasıdır. İmal kademesinde maliyetin 6-7 milyar dolar tutacağı açıklanmıştı. Sonra kur yükselince maliyetin dolar bazında 4-5 milyar dolara düşmesi bekleniyordu.

Fakat bir de gördük ki, sn. Cumhurbaşkanı kurdeleyi keserken 11 milyar dolarlık imal maliyeti olduğunu ilan etti.

Hatta T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı sitesinde bile hala İstanbul-İzmir otoyol ve Osmangazi Köprüsü üretim maliyeti, Mayıs 2018’de üst revize edilen fiyata karşın 7,9 milyar dolar olarak yazılıyor.

Biz kısaca 8 milyar dolarlık köprü ve otoyolun bomboş kaldığını, çok az aracın yüksek fiyattan ötürü bu yolu kullanabildiğini belirtelim. Yoksuldan alınıp zengine yapılan bir özel yol diye sıkıntıyı bitirelim.

***

İkinci sıkıntıya şöyle girelim

Bütçe konuşmasında İlhan Kesici Atatürk Barajı örneğini veriyor. “Değerli arkadaşlar, biz Atatürk Barajı Projesi yaptık, ben Devlet Planlama Teşkilatında uzmanken onun hazırlıklarında da bulundum. 1992 yılında açıldı ve açılışında da DPT Müsteşarı olarak bulundum. Atatürk Barajına biz 4 milyar dolar verdik. Her yıl biriktirdiği suyla 10 milyon dönüm arazi suluyor. 27 yılda elde ettiğimiz elektrik gücü ise 250 milyar kilowatsaat. Yani 25 milyar dolar. 27 yılda yatırımın 6 katı bir sayı.”

Evet, farklı bir yatırım ve geri dönüş. 

Merhum Turgut Özal’ın Atatürk Barajı ve GAP Projesine verdiği kıymeti de hatırlarım. Tekrar rahmetli Süleyman Demirel’in “GAP’ı kaptırmam” söylemini de. Çok değerli ve hoş projeymiş.



Para kıtken her bir proje elekten geçirilir ve ülkeye milyarlarca dolarlık çıkarı hesap edilirdi.

Sanki artık bir elin parmakları ile sayılı Dünya’nın en fazla ihale alan şirketlerine Hazine garantisi ile yaptırılan projeler ülkemize-milletimize ne kazandırıyor?

Hani Osmangazi Köprüsü en fazla 3 yıl sonra kendini amorti edecekti. Dünyanın en ağır trafiğine sahip İstanbul’un göbeğindeki Avrasya Tüneli bile Hazine garantisinden para alıyor.

Gelelim sıkıntının elektrik kısmına...

Güç Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) datalarına nazaran Ekim 2019 prestiji ile durum şu:

Lisanlı heyeti güç: 85.166 MW

Lisanssız konseyi güç: 5.885 MW.

Toplam şurası güç: 91.051 MW

Ekim 2017-Ekim 2019 ortasında 5.314 MW daha lisanslı elektrik üretim kapasitemiz artmış.

Neden 2017-2019 karşılaştırması verdim?

Ocak-Ekim 2017 elektrik üretimi 243 milyon MWh.

Ocak-Ekim 2019 elektrik üretimi de 244 milyon MWh.

Çok kaba bir hesap yapalım: 85 bin MW heyeti güç yüzde 50 kapasite ile çalışsa yılda  367 milyon MWh elektrik üretilir. (Burada mesela güneş gücü günde 8-10 saat ve yaz ayları verimli çalışabilir. O nedenle çok kaba bir ortalama alıyoruz.)

Sanki iktisatta nasıl bir beklentimiz vardı da çok elektrik santralini yapıp, artık boş boş bir kenarda tutuyoruz?



2018 yılı Ocak- Ekim devrinde doğalgaz santrallerinden 88 milyon MWh elektrik üretirken, 2019 yılı tıpkı devirde 50,4 milyon MWh elektrik ürettik (EPDK Aylık verileri).

Sanırım plansız, projesiz bir iktisat idaresi için elektrik bölümü bize oldukça ışık tutuyor. 2009 yılında 44.761 GWh olan kapasitemiz, bugün 91 bin GWh’a ulaştı fakat ekonomimiz bu kapasiteyi kullanmanın epeyce gerisinde kaldı.

Toz pembe bakmanın da bir maliyeti oluyormuş. Boş boş santraller ve banka borçları bizi bekliyor.

Karar