Borsada seçim tahterevallisi

Borsa İstanbul’da son 3 aydır süren ralli sonrası başta bankacılık olmak üzere son 2 gündür bankaların taban olması yahut devre kesilmesi, iktisat gündeminin yeni manşeti oldu. Bankacılık endeksinde günün birinci yarısındaki kayıp yüzde 10'a yaklaşırken, Garanti, Akbank, Yapı Kredi ve Vakıfbank taban oldu. Açılışta BIST 100 endeksi, evvelki kapanışa nazaran yüzde 4 kıymet kaybıyla 3.277,43 puana kadar geriledi. Birçok ekonomist, borsadaki bu hareketlerin olağan olmadığına dikkat çekerek, küçük yatırımcıları dikkatli olmaları konusunda uyarıyor. Birçoklarının birleştiği nokta ise borsadaki hareketleri iktidara yakın büyük kümelerin yönlendirdiği.


Nebati 23 Ağustos’ta sinyali verdi

Finansal piyasalar uzmanı İris Cibre, borsadaki olağandışı hareketlerin Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati’nin 23 Ağustos’ta “Döviz kuru ve öbür emtialarda istikrarlı bir seyir var. Getirisi enflasyonun altında. Vatandaşlara şu an en çok getiriyi getiren Borsa İstanbul. Vatandaşlarımızın nereye kanalize olacağı çok açık” diyerek vatandaşlara borsada yatırımı önermesiyle birlikte başladığına dikkat çekerek, şunları söyledi:


‘Hareketlerin tamamı manipülatif’

“25 Ağustos’tan itibaren bankacılık endeksi tavan yapmaya başladı. Aşikâr kümeler bankacılık paylarına girdi. Ben bunu seçime gidiş öncesinde iktisadın çok âlâ durumda olduğu algısı yaratmak için borsanın kullanılması olarak yorumluyorum. Son 2 aydır borsa temel teknik verilerle açıklanmayacak bir hareket gerçekleşiyor. 3 haftada borsaya 750 milyon dolar para girdi lakin bu yabancılardan kaynaklanan bir durum değil zira bu ölçüde bir para bankacılık endeksini bu düzeye taşıyamaz. Gerçek yabancı gelse yükseliş sindire sindire olurdu. Şu anda hareketlerin tamamı manipülatif.”


Cibre, borsadaki 2.5 milyon yatırımcının birçoklarının küçük yatırımcı olduğunu, yalnızca yüzde 5’inin 100 bin liranın üzerinde parası bulunduğunu belirterek, “Borsanın çok yükseliyor olması halkın AKP’ye oy vereceği manasına gelmez ki. Borsada kalma mühleti 18 gün şu anda. Halk geçim kaygısında. Borsa yüzde 200 yükselse de küçük yatırımcının geçinmesini sağlayamaz ki. Küçük yatırımcının gözünü korkutacak hareketler bunlar” dedi. Bu cins hareketlerin süratle düşen payların tekrar yükselmeyeceği manasına gelmeyeceğini de vurgulayan Cibre, “Bankalar tavan olduktan sonra taban oldu zira bu hareketlere muhakkak kümeler sebep oluyor. Bu yüzden yarın neye karar verip nasıl hareket edeceklerini bilemeyiz zira rastgele bir tahlile dayalı hareketler değil” diye konuştu.


‘SPK tedbir almalı’

Borsadaki hareketlerin nedeninin iktisat idaresinin desteklediği kümeler olduğuna dikkat çeken Cibre, “Sermaye Piyasası Kurulu’nun (SPK) bu çeşit çok oynaklıklarda genelde brüt takas uygular, şimdilik 2 banka payı dışında tedbir almadı” dedi.


‘Bu resmen halkı tokatlamak, yargı konusu olmalı’

Borsadaki oynaklığı eleştiren ekonomistlerin görüşleri de şu biçimde:
Erol Taşdelen: Borsada bilhassa banka paylarında son bir ayda yapılan süreçler yargı konusu olacak nitelikte. Millete gel gel yapıp, dün prestijiyle payları boşaltan banka ana hissedarlar ve iştirak süreçleri incelenmeli. Piyasanın ne kadar canlı olduğunu göstermek için şahsen Maliye Bakanı tarafında da borsanın ne kadar kârlı olduğu tweet’ler ile desteklendi. Kamu fonlarının da içinde bulunduğu kümeler bilhassa bankalar başta olmak üzere borsada önemli artışlar sağladı. Bunun genele yayılması amaçlandı. Burada kur muhafazalı mevduatlardan (KKM) dönecek paraların borsaya yönelmesi de amaçlanabilir. Çünkü KKM artış suratı düştü. Kılıçdaroğlu'nun "Faiz dışında KKM'lere ödeme yapmayacağım" çıkışı da yatırımcıları ürküttü. 2 günde Garanti, Akbank, Yapı Kredi Bankası yüzde 20 bedel kaybetti borsa çok âlâ olacak diye açıklama yapanlar ortada yok. Üstelik bu bankalardan kimilerinde birinci satışı yapanlar banka ana hissedarları ve iştirakleri oldu... Bu resmen halkı tokatlamaktır!
Cüneyt Akman: Muhakkak bir küme saraydaki makul bireylere bunu telkin ettiler. Buradan büyük çıkar elde ediyorlar. Küçük yatırımcıların üstünden elde ediliyor.


‘Üçkağıtların en büyüğü’

Güldem Atabay: Böylesini bu ülke birinci sefer görüyor. Borsada geçmişten bildiğiniz bütün skandalların, frontlamaların, kumpasların aklınıza gelebilecek üçkağıtların en büyüğü. Organize işler biçiminde.


‘Aldatıcı bir kazanıyorum yanılsaması var’


İktisatçı ve Altınbaş Üniversitesi Öğretim Vazifelisi Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu da Borsa İstanbul'daki inişlerin ve çıkışların nedenini Twitter hesabından 10 unsurda şöyle açıkladı:
1. Yüksek enflasyon ortamında genelde şirketlerin piyasa kıymetlerinin enflasyona paralel artması beklenir. Nominal endeks yükselişi de aldatıcı bir “Ne hoş kazanıyorum!” yanılsaması yaratır.
2. Türkiye’de öbür yatırım araçlarının getirisinin düşüklüğü, örneğin devlet iç borçlanma senedi (DİBS) faizlerinin yüzde 11 civarında seyretmesi, mevduat faizlerinin eksi gerçek faizi, dövizin izafî istikrar kazanması borsayı cazip kıldı. Bir sefer yükseliş başlayınca ivme hızlandı.
3. Bankacılık bölümünün bilhassa de bu enflasyon ortamında Merkez Bankası’nın yüzde 13 faizle ucuza fonlamasının tesiriyle kârları çok kabardı. Bu da dala yönelişi hızlandırdı.
4. Hükümet yetkilileri başta Erdoğan ve Nebati borsanın yükselişiyle övünmeye başladılar. Temmuz net kusur noksan kalemindeki kaynağı meçhul 5.5 milyar doların bir kısmının planlı halde borsaya girdiği varsayım edilebilir. Varlık Fonu’nun devrede olması da mümkün.
5. Sıcak paranın ülkeden süratle çıkışı, gerek borsada gerekse DİBS’te yabancı hissesinin düzgünce düşmesinin akabinde bir ölçü giriş oldu. Son 1 aydır 800 milyon dolar bir yabancı alımından kelam ediliyor. 2 Eylül haftasında ise net alımlar 97 milyon dolardı.
6. VİOP’ta açığa satanları sıkıştırma harekatı gerçekleşti. Bu yatırımcıların durum kapamak için zarurî alıma geçmeleri de endekste bir moment yarattı.
7. Kaldıraçlı süreçlerde borsa yükseldikçe teminatların artışı nedeniyle yeni alım imkanları doğar. Bir sefer düşüş başlayınca da zembereğin boşalması üzere teminat daveti nedeniyle panik satışları tetiklenir.
8. Amatör yatırımcılar ekseriyetle fiyatlar şiştikten sonra, “Geri kalmayayım” dürtüsüyle vagona geç atlar. Bu noktada kaşarlanmış yatırımcılar treni usulce terk ederler.
9. Bugün ABD enflasyonunun beklenenden yüksek gelmesi süratli faiz artışlarının süreceği beklentisini güçlendirdi. Bu da doların pahalanmasını, bu haberi sevmeyen Wall Street’in düşüşünü getirdi. Global bir satış dalgası yayıldı.
10. Kısa müddette çok süratli yükselen, satış için bir mazeret arayan Borsa İstanbul da sert çakıldı. Burada mutlaka al-sat biçiminde bir yatırım tavsiyesi de yok. Geleceğe yönelik iner-çıkar kestirimi de yapılmıyor.