Boşanma epey karışık ve çok boyutlu bir durum olmakla birlikte, çoklukla uzun bir vakit diliminde gerçekleşen ruhsal ve toplumsal bir süreçtir. Bu alanda çalışan bilim insanları ve araştırmacılar, boşanma sürecini ve bu süreçte yaşananları açıklayabilmek için çeşitli modeller geliştirmişlerdir. Bu modellerden birincisinde boşanma süreci; bir aile bireyinin mevtini takiben oluşan yas duruma benzeyen bir ruhsal kriz olarak varsayılmaktadır. Bu modelde boşanma süreci 5 evreye ayrılmıştır;
-
İnkar; Evliliğin bozulmasına yol açan eza verici faktörler tam olarak açığa çıkıncaya dek bu evre sürer ve evlilik baskıcı ve zahmetli biçimde devam eder. Bu süreç, sıklıkla evliliği devam ettirmeyi amaçlayan bir düzenektir. -
Kayıp ve Depresyon; Bu evrede “evliliğimizde bir şeyler yanlış gidiyor” fikri oluşur. Bu evreyi yaşayan kişi, külfetlerinin evliliğiyle alakalı olduğunun farkına vardığında, tipik birinci tepkisi anlamlılık kaybı, ıstırap, depresyon, yalnızlık hissi ve öbür beşerlerle bağlantıdan çekilme oluşur. -
Kızgınlık ve Ambivalans ; Bu süreçte boşanma daha gerçekçi bir fikir halini almaya başlar. Kızgınlığın yanı sıra, eşle ya da ilgide yaşanan problemlerle ilgili olarak zıt hislerin, fikirlerin ve isteklerin birebir anda oluştuğu da gözlemlenebilir. Bu his durumu, çocukların velayeti, nafaka, çocuklarla görüşmenin ayarlanması ve öbür mevzular hakkında kararların alındığı vakitlerde artabilir. -
Yeni Ömür Usulü ve Kimliğe Ahenk Sağlama; Bu evrede boşanma bir gerçek olarak algılanır ve herkes kendince, bu yeni gerçekle başa çıkmanın en aktif yolunu bulmaya çalışır. Boşanma sürecini yaşayan kişinin gayesi; evlilik, kişilik, meslek, cinsel ve toplumsal alanlarda yeni bir kimlik geliştirmektir. Bu kainatın en bariz özelliği eski kimlikte çözümlenmemiş problemlerin yine açılması ve tekrar çözülme fırsatının oluşmasıdır. -
Kabul ve tekrar fonksiyon görme ; Kişi kâfi toplumsal, cinsel, mesleksel niyet ve kimliğe sahip olmaya başladıktan bir müddet sonra kabul gelişir. Bu evrede yeni oluşmuş başa çıkma usulleri pekişir. Yeni bağlara karşı endişe ve kaygılar yatışarak, ikinci evlilik için fırsatlar doğar. İkinci evlilikteki muvaffakiyet, bir evvelki evrelerde yaşanan çatışmaların başarılı bir formda çözümlenmesine bağlıdır.
Boşanmanın birbirine paralel 6 süreçten (istasyondan) oluştuğunu düşünen Bohannan’a nazaran, bu evrelerde yaşanan zahmetler, farklı vakitlerde ve farklı şiddetlerde olmaktadır. Boşanma basamağında yaşanan süreçler;
-
Duygusal Boşanma; Duygusal boşanma, evliliğin çözülme süreci olarak kıymetlendirilmektedir. Bu birinci evrede en azından eşlerden birinde bağlarına yönelik duygusal isteklilik ve istekler azalır. Aile birliği fonksiyon görmesine karşın, münasebetin kalitesi uygun değildir. Eşlerin birinde şuurlu ya da bilinçsiz olarak çekilme ve umursamama vardır. Bu evrede, evlilik yaşantısında yaşanan rutin zorluklar çoklukla daha güç olarak algılanmaktadır. -
Tüzel Boşanma : Bu evre, eşlerin yasal olarak birbirlerinden ayrılmalarını ve evlilik birliğinin kanunen sonlandırılmasını içeren bir süreçtir. -
Ekonomik boşanma : Aile tıpkı vakitte ekonomik bir ünitedir ve çoğunlukla karı - kocanın mülkiyetlerinin birleşiminden oluşur. Boşanma durumunda bunların bölünmesi kararı ortaya çıkar. Bu evrede, evlilik birliği içerisinde edinilmiş olan mal ve paranın uygun bir biçimde hisse edilmesi, varsa çocuk ya da çocuklara ve gerekli durumlarda eşe ödenmesi gereken nafaka ölçüsünün belirlenmesi üzere zorunlulukları içeren bir süreçtir. -
Anne-baba Olarak (ebeveyn) Boşanma: Boşanma sürecinin en problemli ve en acı verici istikameti ebeveyn olarak boşanmadır. Buradan anlaşılması gereken anne babanın birbirinden boşanmasıdır, yoksa çocuklardan boşanma üzere bir durum kelam konusu değildir. Bu durum çocukların velayet hakkı karşı tarafa verilse bile geçerlidir. Bu süreçte yaşanabilecek mümkün durumlar şu formdadır; Baba sıklıkla, annenin çocuklarını kendisinden ayırmaya ve uzaklaştırmaya çalıştığını ve babaya benzeyen istikametlerini körelttiğini düşünür. Öbür yandan anne sıklıkla, kendinin kararlar almakta tek sorumlu olduğuna inanıp, babanın çocuklarına karşı annenin otoritesini kırdığını düşünür. Boşanmış annelerin birçok yanlarında, kendilerine yol gösterecek lakin eleştirmeyecek, destekleyecek ve sorumluluklarını paylaşacak birisinin olmasını isterler. Anne-babanın birbirlerine karşı kuşkuları ya da güvensizliklerinin olması çocuklarla irtibatlarında zorluklara, sürtüşme ve acılara yol açmaktadır. (Atalan, 1987) -
Toplumsal Boşanma: Boşanma, eşler açısından bakıldığında, toplumsal yaşantıda çok büyük değişikliklerin tetikleyicisi olabilir. Boşananların birçok evlilik periyotlarında oluşturdukları arkadaş münasebetlerinde, boşanma ile birlikte büyük hayal kırıklıkları yaşadıklarını tabir etmektedirler. Bu sıkıntı devirlerinde, boşanan bireyler çoğunlukla arkadaşlarının yanlarında bulunmadığını ve terk edildiklerini hissederler. -
Ruhsal Boşanma: Boşanma sürecinin en kıymetli evrelerinden biridir. Bu evrede ayrılmış olan eşlerin her biri, yeterlilik ve bağımsızlıklarını geliştirmeye çalışırlar. Eşler, bu hassas periyotta birbirlerinden bağımsız usulde, tekrar tek başına yaşamayı öğrenmelidirler. Boşanan şahıslar, evvelce sorunlarını çözmek için alışageldikleri ve ekseriyetle kullandıkları eski metotları denerler. Halbuki ki bu evrede, işe yaramayan eski başa çıkma metotlarından vazgeçip, yeni tahlil yolları bulmak için çabalamalıdırlar.