Büyük beynimizi bu gene borçluyuz

ARHGAP11B: Bu karmaşık isim, insanlara has olan ve neokorteksin gelişiminde değerli rol oynayan bir yine verilmiş. Neokorteks, yüksek bilişsel kabiliyetlerimizi borçlu olduğumuz beyin bölgesi. Alman Primat Merkezi (DPZ), Göttingen – Leibniz Enstitüsü Primat Araştırma Kısmı, Dresden – Max Planck Enstitüsü Moleküler Hücre Biyolojisi ve Genetik Kısmı (MPI-CBG) ve Mannheim – Hector Enstitüsü Dönüşümsel Beyin Araştırmaları Kısmında (HITBR) çalışan bir araştırma kümesi, ARHGAP11B’nin insan evrimi müddetince neokorteks gelişimindeki kıymetini araştırmış.

Populer Science Türkçe'de yer alan araştırmada, araştırma kadrosu bunu yapmak için yalnızca insanlarda bulunan bir geni, yaşayan en yakın akrabalarımız olan şempanzelerden üretilen ve laboratuvarda yetiştirilen beyin organoitlerine birinci sefer aktarmışlar.

ARHGAP11B geni, şempanze beyin organoidindeki beyin kök hücrelerinde beyin büyümesini andıran bir artışa ve insanların sıra dışı zihinsel kabiliyetlerinde kıymetli bir rol oynayan nöronlarda artışa yol açmış.

Üç boyutlu hücre yapıları, hayvan deneylerinde rol oynadı

Öte yandan ARHGAP11B geni insan beyin organoitlerinde kapatıldığında, bu beyin kök hücrelerinin ölçüsü bir şempanzenin düzeyine düşmüş. Münasebetiyle araştırma ekibi, beynin atalarımızdan çağdaş insanlara olan evriminde ARHGAP11B geninin kıymetli bir rol oynadığını göstermeyi başarmış.

Büyük maymunlar üzerinde araştırma yapılması, ahlaki sebepler yüzünden Avrupa’da yasaklanmış durumda. Yeni çalışmada peşine düşülen soru için ise organoit ismi verilen birkaç santimetre boyutunda olup laboratuvarda üretilen üç boyutlu hücre yapıları, hayvan deneylerinde alternatif olarak kullanılmış.

Bu organoitler, farklılaşarak hudut hücreleri üzere muhakkak hücre tiplerine dönüşen pluripotent kök hücrelerden oluşturulabiliyor. Araştırma grubu bu halde, hem şempanzelerin hem de insanların beyin organoitlerini üretebilmiş. MPI-CBG’de çalışan ve makalenin üç baş müellifinden biri olan Wieland Huttner, “Bu beyin organoitleri, ARHGAP11B ile ilgili değerli bir soruyu araştırmamızı sağladı” diyor.