Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
iltasyazilim
FD Üye
Kâinat
Erven'in Oluşumu
Evren Nasıl Oldu?
Büyük Patlama
Big Bang
Büyük PatlamaBig Bang
Büyük Patlama Big Bang
Evrenin oluşumu
Big Bang ya da Büyük Patlama, evrenin takriben 13,7 milyar yıl önce fazla yoğun ve sıcak bir noktadan meydana geldiğini savunan evrenin evrimi kuramı ve geniş şekilde kabul görebilen kâinat modeli Big Bang modeli, öncelikle 1920'lerde Alexander Friedmann ve Abbé Georges Lemaître tarafından ortaya atılmıştır Modern sürümü ise 1940'larda George Gamow ve mesai arkadaşları tarafından oluşturulmuştur
Big Bang modeline kadar cihan aşırı yoğun bir esas durumda iken çabucak genişlemiştir Bunun sonucunda yoğunluğu ve ısısı fazla oranda azalmıştır Hemencecik gerisinde günümüzde de gözlenebildiği şekilde maddenin antimaddeye başat gelmesi, proton çürümesi gerçekleştiği sanısısını uyandıran çok değişik süreçler sonucu gerçekleşmiş olabilir Bu süreçler esnasında ortamda olasılıkla çok dağıtılmış ilkel atomaltı parçacıklar vardı Birkaç saniye sonradan kâinat bazı çekirdeklerin oluşmasına imkan sağlayacak kadar soğudu Kayıtlı miktarlarda hidrojen, helyum ve lityum oluştu Oluşan miktarların bolluğu günümüzde gözlenen miktarlar ile ahenk içerisindedir Takriben 1 milyon sene daha sonra evrenin sıcaklığı atomların oluşumuna olanak sağlayacak dek düşmüştü Evreni dolduran radyasyon ise boşlukta yolculuk etmeye başlamıştı Bu hemen şimdi fazla genç olan evrenin kalıntıları, 1965'te Arno A Penzias ve Robert W Wilson tarafından keşfedilen mikrodalga artalan radyasyonudur (3 derece artalan radyasyonu)
Genel görelilik kuramı ve kozmolojik ilke
Big Bang modeli temelde iki kabule dayanır: Albert Einstein'in genel görelilik kuramı ve kozmolojik prensip Genel görelilik kuramı bütün cisimlerin çekimsel etkileşimini kusursuz olarak açıklar Kozmolojik prensibe kadar, gözlemcinin evreni gözlemlemesi, ne kendi konumuna, ne de baktığı istikamete bağlıdır Bu ilke evrenin makro özelliklerini açıklamakla birlikte, evrenin sınırı olmadığını, böylece Big Bang'in boşlukta kayıtlı bir noktada değil, aynı anda bütün tembellik baştan başa gerçekleştiğini dokundurma eder Makro ölçekte evren türdeş ve izotropiktir
Bu iki kabül, evrenin Planck zamanından sonraki tarihini hesaplamayı olası kılmıştır Bilimadamları halen Planck zamanından önce gerçekleşen çok önemli olayları tespit etmeye çalışmaktadır
Büyük Patlama teorisi, Galaksiler nebulözler ve yıldızlararası plazmanın ne şekilde meydana geldiğini açıklar Bu birincil infilaktan bu yandan çok daha küçük patlamalar (süpernovalar) halen devam etmekte ve evren, genişleyip büyümeye devam etmektedir Doğrusu de dünyadaki gözlem evlerinden izlenen uzaktan galaksilerin ışığındaki kırmızıya kayış, bunun ispatı olarak kabul edilmektedir
Birincil radyasyonun tespiti
Kozmik mikrodalga artalan radyasyonuBüyük patlamadan gelen radyasyon, birincil kez 1965'te tespit edilmiştir New Jersey'deki Bell Laboratuvarlarından Arno Penzias ve Robert Woodrow Wilson, Samanyolunun dış kısımlarından gelen belirsiz radyo dalgalarını ölçmeye çalışıyorlardı Ama bunun yerine gökyüzünün her göre gelen bir radyasyon buldular Bu ışınımın bütün yönlerdeki parlaklığı aynı idi ve yaklaşık 3° Kelvin (yaklaşık 270,15 santigrat) sıcaklığında bir ortamdan geldiği anlaşılıyordu sonradan Penzias ve Wilson, bu buluşları için bir Nobel ödülü kazandılar
Bu kozmik artalan radyasyonunun, büyük patlamadan hemen sonra evreni dolduran sıcak gazdan geldiği tahmin edilmektedir Astronomlar, 1920'lerden beri evrenin genişlediğini biliyorlardı Bu genişlemenin hızı da, takriben 13,7 milyar yıl dek önce bütün maddenin tek bir anda benzer noktada bulunması gerektiğini gösteriyor İşte tam bu birincil zamana büyük patlama denilmektedir O zamandan beri de âlem durmadan büyümektedir
Ilk atomların oluşması
Büyük patlamadan sonradan kâinat radyasyondan yayılan fazla sıcak gazla dolmuştur ilk kez gaz, esas parçacıklardan meydana gelmişti: Önce kuarklar oluştu ve bunlar bir araya gelerek protonları ve nötronları meydana getirdi; sonradan da elektronlar ortaya çıktı Büyük patlamadan 300000 yıl daha sonra, sıcaklık 3000 °K'ye(2726,85 santigrat) hafıza bu parçacıklar birleştiler ve ilk atomlar oluştu
Bu koşul, evrende büyük bir değiştirme getirdi O zamana kadar elektrik yüklü parçacıklar radyasyonu fazla basit emerlerdi Radyasyon çok uzağa gidemediğinden, gaz da şeffaf değildi Ama nötr atomlar radyasyonu iyi ememediler Bu durumda hareketine bir engel kalmadığından, radyasyon uzayda yayıldı
Uzay genişledikçe radyasyonun dalga boyu uzadığı için, daha soğuk bir cisimden geliyormuş kanaatini vermeye başladı Bizim radyasyonu ölçebildiğimiz şimdiki zamana kadar radyasyon, mutlak sıfırın ancak birkaç derece üstündeki sıcaklıklara dek soğudu
Penzias ve Wilson göre bulunan kozmik artalan radyasyonu, bu düşünceye uymaktadır Ayrıca sıcaklık dürüst derecedeydi ayrıca de radyasyon bütün gökyüzünde benzer sıcaklıktaydı; çünkü tüm yönler büyük patlamaya doğru gidiyordu
Fakat bu buluş ortaya çözülmesi gereken dahası bilmece çıkardı Artalan radyasyonu, büyük patlamadan 300000 sene sonradan gazın son derece aynı yapılı olan olduğunu göstermektedir Gazın içinde büyük topaklar ve delikler olsaydı, bunlar radyasyonun gökyüzündeki dağılımında sıcak ve soğuk bölgeler olarak gözükecekti öte yandan bugün çok topaklıdır Kümeler, ince uzun gruplar halinde toplanan galaksiler ve bunların arasında boşluklar vardı Bu büyük yapıların orijinal gazın içindeki topaklardan çıkmış olması gerekmektedir Tıpkı sütün topaklanarak peynire dönüşmesi gibi
Kozmoloji ile uğraşan bilim adamları, artalan radyasyonu iyi incelenirse, bunun sıcaklığında bazı sapmalar bulacaklarına inanmaktadırlar Astronomlar, kozmik artalan radyasyonunun sıcaklığını 1960'lardan beri giderek büyüyen bir özenle ölçmektedirler Birkaç yanılmanın dışarıya, yalnızca sıradan sıcaklıktan sapmalara sınırlamalar koyabilmişlerdir Yerden yapılan son deneyler, bunların da bir Kelvin'in 30 milyonda birinden pozitif olamayacağını gösteriyor Yerden gözlem yapan astronomlar, kozmik artalan radyasyonunu incelediklerinde iki hususla karşılaşmaktadır: Birkaç santimetre daha uzun dalga boylarında gözlem yaptıkları vakit bizim galaksimiz Samanyolu'ndan gelen radyasyon, kuvvetsiz artalan radyasyonundan baskın çıkıyor Bizimi galaksimizdeki aydınlık ve karanlık kısımlar, artalan radyasyonundaki herhangi bir sapmayı kolaylıkla maskeliyorlar
Daha kısa dalgaboylarında ise Samanyolu daha zayıftır; lakin bu dalgaboylarındaki radyasyon, Dünyanın atmosferindeki su buharı tarafından emilmektedir Dünyanın her yerinde, değişik gruplar, yüksek dağlar, Antarktika ve yüksekte uçan balonlar gibi havanın kuru olduğu yerlerden gözlem yaparak bu problemi çözmeye çalışmışlardır
Buna en iyi çözüm, bir uydudaki kısa dalgaboylu bir radyo alıcısıdır 1970'lerin ortalarında, bu gözlemcilerin birçok, NASA'nın Goddard Uzay Uçuş Merkezindeki bilim adamlarıyla işbirliği yaparak Kozmik Artalan Buluş Uydusu COBE'nin tasarımına katkıda bulundular
18 Kasım 1989da COBE, yörüngesine çok iyi bir şekilde oturtuldu COBE'nin taşıdığı üç araçtan iki her birine gökyüzünü uzun kızılötesi dalgaboylarında gözlemledi Araçlar, uzaydan gelen güçsüz sinyallerin uzay aracının kendi sıcaklığından etkilenmemesi için istikrarsız helyumla soğutulmaktaydı Bu araçlar görevlerini seferin dokuzuncu ayında istikrarsız helyumun bittiği sırada tamamladılar Araçlardan biri fonun sıradan sıcaklığını görünmeyen bir hassasiyetle ölçerek 2735 °K değerini buldu Diğeri de ilk defa olarak, uzun kızılötesi dalgaboylarında uzayın haritasını çıkardı
Üçüncü ölçüm aleti artalan radyasyonunun parlaklığındaki sapmaları aramak için tasarlanmıştı Altı diferansiyel mikrodalga radyometreden oluşan bu düzenek gözlemlerine devam ediyor; çünkü bunların soğutulması gerekmiyor Bunlarla gökyüzü şimdiye dek iki kez tarandı ve üçüncü taramaya devam edilmektedir Radyometreler gökyüzünü 35, 57 ve 95 milimetre edinmek üzere üç kısa radyo dalgaboyunda gözlemlemektedir
Halen, dünyanın değişik yerlerinde aynı derecede alıngan aletlere sahip ekipler COBE'nin görebileceğinden daha küçük, bir açı dakikası sapmalar bulmak için gözlem yapmaktadır
*
Erven'in Oluşumu
Evren Nasıl Oldu?
Büyük Patlama
Big Bang
Büyük PatlamaBig Bang
Büyük Patlama Big Bang
Evrenin oluşumu
Big Bang ya da Büyük Patlama, evrenin takriben 13,7 milyar yıl önce fazla yoğun ve sıcak bir noktadan meydana geldiğini savunan evrenin evrimi kuramı ve geniş şekilde kabul görebilen kâinat modeli Big Bang modeli, öncelikle 1920'lerde Alexander Friedmann ve Abbé Georges Lemaître tarafından ortaya atılmıştır Modern sürümü ise 1940'larda George Gamow ve mesai arkadaşları tarafından oluşturulmuştur
Big Bang modeline kadar cihan aşırı yoğun bir esas durumda iken çabucak genişlemiştir Bunun sonucunda yoğunluğu ve ısısı fazla oranda azalmıştır Hemencecik gerisinde günümüzde de gözlenebildiği şekilde maddenin antimaddeye başat gelmesi, proton çürümesi gerçekleştiği sanısısını uyandıran çok değişik süreçler sonucu gerçekleşmiş olabilir Bu süreçler esnasında ortamda olasılıkla çok dağıtılmış ilkel atomaltı parçacıklar vardı Birkaç saniye sonradan kâinat bazı çekirdeklerin oluşmasına imkan sağlayacak kadar soğudu Kayıtlı miktarlarda hidrojen, helyum ve lityum oluştu Oluşan miktarların bolluğu günümüzde gözlenen miktarlar ile ahenk içerisindedir Takriben 1 milyon sene daha sonra evrenin sıcaklığı atomların oluşumuna olanak sağlayacak dek düşmüştü Evreni dolduran radyasyon ise boşlukta yolculuk etmeye başlamıştı Bu hemen şimdi fazla genç olan evrenin kalıntıları, 1965'te Arno A Penzias ve Robert W Wilson tarafından keşfedilen mikrodalga artalan radyasyonudur (3 derece artalan radyasyonu)
Genel görelilik kuramı ve kozmolojik ilke
Big Bang modeli temelde iki kabule dayanır: Albert Einstein'in genel görelilik kuramı ve kozmolojik prensip Genel görelilik kuramı bütün cisimlerin çekimsel etkileşimini kusursuz olarak açıklar Kozmolojik prensibe kadar, gözlemcinin evreni gözlemlemesi, ne kendi konumuna, ne de baktığı istikamete bağlıdır Bu ilke evrenin makro özelliklerini açıklamakla birlikte, evrenin sınırı olmadığını, böylece Big Bang'in boşlukta kayıtlı bir noktada değil, aynı anda bütün tembellik baştan başa gerçekleştiğini dokundurma eder Makro ölçekte evren türdeş ve izotropiktir
Bu iki kabül, evrenin Planck zamanından sonraki tarihini hesaplamayı olası kılmıştır Bilimadamları halen Planck zamanından önce gerçekleşen çok önemli olayları tespit etmeye çalışmaktadır
Büyük Patlama teorisi, Galaksiler nebulözler ve yıldızlararası plazmanın ne şekilde meydana geldiğini açıklar Bu birincil infilaktan bu yandan çok daha küçük patlamalar (süpernovalar) halen devam etmekte ve evren, genişleyip büyümeye devam etmektedir Doğrusu de dünyadaki gözlem evlerinden izlenen uzaktan galaksilerin ışığındaki kırmızıya kayış, bunun ispatı olarak kabul edilmektedir
Birincil radyasyonun tespiti
Kozmik mikrodalga artalan radyasyonuBüyük patlamadan gelen radyasyon, birincil kez 1965'te tespit edilmiştir New Jersey'deki Bell Laboratuvarlarından Arno Penzias ve Robert Woodrow Wilson, Samanyolunun dış kısımlarından gelen belirsiz radyo dalgalarını ölçmeye çalışıyorlardı Ama bunun yerine gökyüzünün her göre gelen bir radyasyon buldular Bu ışınımın bütün yönlerdeki parlaklığı aynı idi ve yaklaşık 3° Kelvin (yaklaşık 270,15 santigrat) sıcaklığında bir ortamdan geldiği anlaşılıyordu sonradan Penzias ve Wilson, bu buluşları için bir Nobel ödülü kazandılar
Bu kozmik artalan radyasyonunun, büyük patlamadan hemen sonra evreni dolduran sıcak gazdan geldiği tahmin edilmektedir Astronomlar, 1920'lerden beri evrenin genişlediğini biliyorlardı Bu genişlemenin hızı da, takriben 13,7 milyar yıl dek önce bütün maddenin tek bir anda benzer noktada bulunması gerektiğini gösteriyor İşte tam bu birincil zamana büyük patlama denilmektedir O zamandan beri de âlem durmadan büyümektedir
Ilk atomların oluşması
Büyük patlamadan sonradan kâinat radyasyondan yayılan fazla sıcak gazla dolmuştur ilk kez gaz, esas parçacıklardan meydana gelmişti: Önce kuarklar oluştu ve bunlar bir araya gelerek protonları ve nötronları meydana getirdi; sonradan da elektronlar ortaya çıktı Büyük patlamadan 300000 yıl daha sonra, sıcaklık 3000 °K'ye(2726,85 santigrat) hafıza bu parçacıklar birleştiler ve ilk atomlar oluştu
Bu koşul, evrende büyük bir değiştirme getirdi O zamana kadar elektrik yüklü parçacıklar radyasyonu fazla basit emerlerdi Radyasyon çok uzağa gidemediğinden, gaz da şeffaf değildi Ama nötr atomlar radyasyonu iyi ememediler Bu durumda hareketine bir engel kalmadığından, radyasyon uzayda yayıldı
Uzay genişledikçe radyasyonun dalga boyu uzadığı için, daha soğuk bir cisimden geliyormuş kanaatini vermeye başladı Bizim radyasyonu ölçebildiğimiz şimdiki zamana kadar radyasyon, mutlak sıfırın ancak birkaç derece üstündeki sıcaklıklara dek soğudu
Penzias ve Wilson göre bulunan kozmik artalan radyasyonu, bu düşünceye uymaktadır Ayrıca sıcaklık dürüst derecedeydi ayrıca de radyasyon bütün gökyüzünde benzer sıcaklıktaydı; çünkü tüm yönler büyük patlamaya doğru gidiyordu
Fakat bu buluş ortaya çözülmesi gereken dahası bilmece çıkardı Artalan radyasyonu, büyük patlamadan 300000 sene sonradan gazın son derece aynı yapılı olan olduğunu göstermektedir Gazın içinde büyük topaklar ve delikler olsaydı, bunlar radyasyonun gökyüzündeki dağılımında sıcak ve soğuk bölgeler olarak gözükecekti öte yandan bugün çok topaklıdır Kümeler, ince uzun gruplar halinde toplanan galaksiler ve bunların arasında boşluklar vardı Bu büyük yapıların orijinal gazın içindeki topaklardan çıkmış olması gerekmektedir Tıpkı sütün topaklanarak peynire dönüşmesi gibi
Kozmoloji ile uğraşan bilim adamları, artalan radyasyonu iyi incelenirse, bunun sıcaklığında bazı sapmalar bulacaklarına inanmaktadırlar Astronomlar, kozmik artalan radyasyonunun sıcaklığını 1960'lardan beri giderek büyüyen bir özenle ölçmektedirler Birkaç yanılmanın dışarıya, yalnızca sıradan sıcaklıktan sapmalara sınırlamalar koyabilmişlerdir Yerden yapılan son deneyler, bunların da bir Kelvin'in 30 milyonda birinden pozitif olamayacağını gösteriyor Yerden gözlem yapan astronomlar, kozmik artalan radyasyonunu incelediklerinde iki hususla karşılaşmaktadır: Birkaç santimetre daha uzun dalga boylarında gözlem yaptıkları vakit bizim galaksimiz Samanyolu'ndan gelen radyasyon, kuvvetsiz artalan radyasyonundan baskın çıkıyor Bizimi galaksimizdeki aydınlık ve karanlık kısımlar, artalan radyasyonundaki herhangi bir sapmayı kolaylıkla maskeliyorlar
Daha kısa dalgaboylarında ise Samanyolu daha zayıftır; lakin bu dalgaboylarındaki radyasyon, Dünyanın atmosferindeki su buharı tarafından emilmektedir Dünyanın her yerinde, değişik gruplar, yüksek dağlar, Antarktika ve yüksekte uçan balonlar gibi havanın kuru olduğu yerlerden gözlem yaparak bu problemi çözmeye çalışmışlardır
Buna en iyi çözüm, bir uydudaki kısa dalgaboylu bir radyo alıcısıdır 1970'lerin ortalarında, bu gözlemcilerin birçok, NASA'nın Goddard Uzay Uçuş Merkezindeki bilim adamlarıyla işbirliği yaparak Kozmik Artalan Buluş Uydusu COBE'nin tasarımına katkıda bulundular
18 Kasım 1989da COBE, yörüngesine çok iyi bir şekilde oturtuldu COBE'nin taşıdığı üç araçtan iki her birine gökyüzünü uzun kızılötesi dalgaboylarında gözlemledi Araçlar, uzaydan gelen güçsüz sinyallerin uzay aracının kendi sıcaklığından etkilenmemesi için istikrarsız helyumla soğutulmaktaydı Bu araçlar görevlerini seferin dokuzuncu ayında istikrarsız helyumun bittiği sırada tamamladılar Araçlardan biri fonun sıradan sıcaklığını görünmeyen bir hassasiyetle ölçerek 2735 °K değerini buldu Diğeri de ilk defa olarak, uzun kızılötesi dalgaboylarında uzayın haritasını çıkardı
Üçüncü ölçüm aleti artalan radyasyonunun parlaklığındaki sapmaları aramak için tasarlanmıştı Altı diferansiyel mikrodalga radyometreden oluşan bu düzenek gözlemlerine devam ediyor; çünkü bunların soğutulması gerekmiyor Bunlarla gökyüzü şimdiye dek iki kez tarandı ve üçüncü taramaya devam edilmektedir Radyometreler gökyüzünü 35, 57 ve 95 milimetre edinmek üzere üç kısa radyo dalgaboyunda gözlemlemektedir
Halen, dünyanın değişik yerlerinde aynı derecede alıngan aletlere sahip ekipler COBE'nin görebileceğinden daha küçük, bir açı dakikası sapmalar bulmak için gözlem yapmaktadır
*
