Büyük Türk Devletleri - Büyük Selçuklular

Büyük Selçuklu Devleti
Büyük Selçuklu Devleti'nin Kuruluşu
Selçuklular, Türkİslam devletlerinin en büyüklerindendir Oğuzların Üçoklar kolunun, Kınık boylu boyunca mensupturlar Onuncu yüzyılın sonu ile onbirinci yüzyılın başlarında İslam'ı kabul ettiler Selçuklular; Çin'den, Batı Anadolu dahil tüm Ortadoğu ülkeleri, Akdeniz sahilleri, Kuzeybatı Afrika, Hicaz ve Yemen'den Rusya içlerine kadar yayılan hakimiyetin, heybetli bir kültür ve medeniyetin temsilcisidir
Devlete adını veren Selçuk Bey, Aral Gölü ile Hazar Denizi arasına baskın olan Oğuz Yabgu Devleti'nin kumandanlarından Dukak Subaşı'nın oğludur Dukak ölünce, 1718 yaşlarındaki Selçuk Bey, subaşı oldu Genç yaşına karşın yüksek mevkilere ulaşan Selçuk Bey'in aralıksız büyüyen bir itibara sahip olması, Yabgu ve eşini telaşlandırdı Onu başlarından atmak için tedavi aramaya başladılar Öldürülmekten çekinen Selçuk Bey, kabilesiyle birlikte oradan ayrıldı Güney aracılığıyla, olasılıkla 985 yılı sıralarında, Seyhun nehri kenarında bulunan Cend şehrine geldiler Alan ve kent, İslam ülkelerine geçişte hudut durumundaydı
Selçuk Bey'in idaresindeki Türkler, kısa zamanda İslam'ı kabul ettiler Bu şart, Yabgu ile aralarını iyice açtı Müslümanlar, gayrimüslimlere haraç vermezdiyen Selçuk Bey, Yabgu'nun haraç memurlarını kovdu ve bağımsızlığını ilan etti Gayrimüslim Türklere karşısında savaşmaya başladı Selçuk Bey'in, bağımsızlığını ilan edip, Yabgu'ya haraç vermeyerek, Müslüman olmayanlarla mücadeleye girişmesi, çevrede tanınıp itibar kazanmasına yol açtı Oğuz Yabgusuna karşı olan Türkler, civarda toplandı Müslümanlardan da destek bölge Selçuk Bey, Müslüman olmayan Türkler üzerine yaptığı seferlerle şan kazandı Onun bu şöhreti, Maveraünnehir'de avantaj sağlamaya çalışan Müslüman devletlerden birisi olan Sâmânîlerle anlaşmasını sağladı Sâmânî sultanı, Selçuk Beye, devlet sınırlarını öteki Türk akınlarına karşısında korumasına karşılık, Buhara yakınlarındaki Nûr kasabasına yerleşme izni verdi
Selçuk Bey; Mikâil, Arslan, İsrafil, Yusuf ve Musa adlarındaki oğullarıyla Büyük Selçuklu Devletinin temelini atıp, Tuğrul ve Çağrı adında iki torun bırakarak, yüz yaşlarında vefat etti Selçuk Bey'in büyük oğlu, Tuğrul ve Çağrı beylerin babası olan Mikâil, babasının sağlığında ölmüştü İkinci büyük oğlu olan Arslan Bey, babasının yerine geçti Yabgu unvanını alarak, Selçuklular da denilmeye başlanan ailesini teşkilatlandırdı Karahanlılar'ın Sâmânî Devletine son vermesi üzerine, Özkend'den kaçan Sâmânî şehzadelerinden İsmail Muntasır'ın, Arslan Yabgu'ya sığınması, Karahanlılarla aralarının açılmasına sebep oldu Arslan Yabgu komutasındaki Selçuklular, Karahanlılar aleyhinde başarılı muharebeler yaptılar
Selçukluların güçlenmesi, bölgenin hakimi Karahanlılar ile Gazneliler'i mağdur durumda bıraktı KarahanlıGazneli işbirliğiyle 1025'te Arslan Yabgu, Gaznelilerce yakalanıp, Hindistan'daki Kâlencer Kalesine hapsedildi Bu hadiseden sonradan, Selçuklularla Gazneliler arasında, açık bir çaba başladı Onun esareti yıllarında Selçuklular, karşılıklı hükümdar sistemiyle yönetildi Musa'yı yabguluğa, Yusuf'un oğlu İbrahim'i de yınallığa getirdiler Mikâil'in oğulları Tuğrul ve Çağrı baylar, amcalarının hakimiyetini tanımakla birlikte, öbür bölgelerde yaşamaya başladılar
Mahir süvarilerden oluşan Selçuklular, kalabalık hayvan sürüleri ve atları için, bol otlaklı, geniş yaylalar aradılar Bu amaçla zaman zaman, komşuları Karahanlılar ve Gaznelilerin sınırlarına taşıp, yerli halkın şikâyetlerine sebep oldular Onların bu durumunu kendileri için tehlikeli görebilen Karahanlılar, Selçuklu ailesi içinde keşmekeş dahil etmemek istedilerse de başaramadılar Üzerlerine güç gönderildi Hattâ Yusuf Bey öldürüldü Musa Yabgu ile birleşen Tuğrul ve Çağrı efendiler, Karahanlı kuvvetlerini yenerek, Yusuf Bey'in intikamını aldılar Siyasî koşul tamamen gerginleşti Bölgede şartların değişmesi oldu Bir baskınla Selçuklular bir hayli zayiata uğratıldılar Bunun üstüne Çağrı Bey, dağılan Selçuklulardan üç bin şahsiyet bir süvari kuvvetiyle, Gazneli mukavemet mevkilerini aşarak, Doğu Anadolu sınırlarına değin gitti Van Gölü havzasından, kuzeyde Tiflis'e kadar uzanan bölgede buluş harekâtı yaptı Ermeni ve Gürcü kuvvetlerini yenerek, bölgenin mera ve yaylaklarının keşfiyle, zorunlu siyasî, ırksa, kültürel ve askerî stratejik bilgileri topladı Bizans şehirlerine girdi Buluş harekâtı neticesinde, bölgenin, Selçukluların yerleşmesine müsait olduğunu saptama ederek Tuğrul Bey'e bildirdi
Selçukluların esir yabgusu Arslan, 1032 yılında, Hindistan'da hapsedilmiş bulunduğu Kâlencer Kalesinde ölünce, Gaznelilerle ilişkiler daha da bozuldu Musa Yabgu ile yeğenleri Çağrı ve Tuğrul efendiler kumandasındaki Selçuklu ve Türkmen güçleri, bölgenin en stratejik mevkiinde yer alan ve Gaznelilere ait olan Horasan'a ani bir taarruzla girerek, Merv, Nişabur ve Serahs havalisini ele geçirdiler Gazne sultanı Mesud, Selçukluları tanımak zorunda kaldı Musa Yabgu'ya, Tuğrul ve Çağrı beylere bulundukları yerlerin valiliklerini verdi 1035 yılında yapılan bu mukavele, dört ay gibi kısa bir süre devam etti Tekrar başlayan GazneliSelçuklu mücadelesi, daha da şiddetlendi Selçuklular, hafif süvari sınıfı kuvvetleriyle, Gaznelilerin fillerle yardım edilmiş, ağır teçhizatlı, çoğu piyadeden meydana gelen ordusuna, gerilla savaşlarıyla fazla kayıp verdirdiler 1038 yılında Serahs civarında yapılan savaşta, Gazneli ordusu ağır bir yenilgiye uğradı Gazneli Sultan Mesud, büyük bir devlet adamı, gözü kara bir kumandan olmasına rağmen, bu yenilgiden sonra, Nişabur'u Selçuklulara bırakıp, emin netice alınacak büyük savaşı aralıksız geciktirdi Tuğrul Beyin üvey kardeşi İbrahim Yınal, 1038'de Nişabur'u alıp, Tuğrul Bey adına hutbe okuttu Nişabur'a gelen Tuğrul Beyi harikulade bir törenle karşıladı Tuğrul Bey, Sultanü'lKoskocaman (Büyük Sultan), Çağrı Bey de Melikü'lMülûk (Hükümdarların Hükümdarı) unvanını aldı Büyük Selçuklu Devleti'nin kuruluş ve istiklâlini (bağımsızlığını) duyuru ettiler SelçukluGazneli mücadelesi, 23 Mayıs 1040 Dandanakan Meydan Savaşı ve Selçukluların üstünlüğü ele geçirmesiyle neticelendi *