Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
iltasyazilim
FD Üye
Buzulların erimesinin nedeni, sonucu
Bir buz kütlesi, diğer herhangi bir zemin ya da kaya kütlesi gibi yamaç aşağıya hareket edebilir Bu, hareket eden ya da bir zamanlar etmiş olduğu görünen o ki buz kütlelerine buzul denir
Bu kütleler iki başlıkta incelenir: kıtasal buzullar (continental glaciers) ve vadi buzulları (valley glaciers) Bir buzulun başlangıcında çok miktarda yağan ve yazın erimeyen kar vardır Kar yavaşça buza dönüşerek hareket etmeye başlar ve bir buzul oluşur Buzulların oluşabilmesi için, karın sene boyunca yerde kalabilmesi, bunun için de düşük sıcaklıklar gerekmektedir Bu da ya yüksek enlemde yerlerde, veya topoğrafik olarak yüksek kesimlerde gerçekleşebilir Direk bölgelerinde deniz seviyesinde buzulların oluşabilmesi ya da kalabilmesine karşın, Orta Afrika'da bu seviye, Kilimanjaro dağlarında 5500 metreye ulaşmaktadır
Kar ve buzul oluşumu, nem ve soğuk gereksinmektedir Buzullar, dağlık alanlarda nemli rüzgarların yağış bıraktıkları kısımda gelişebilirler lakin yağış gölgesinin olduğu öteki dağ yamacı kuru ve buzulsuz olacaktır (bakınız yağış gölgesi) Güney Amerika'nın And dağlarında etken rüzgarlar doğudan estikleri için, bu dağların doğu kısımları buzullu, batı kısımları ise karsız ve buzulsuzdur
Bir buzulun bir yılda kaybettiği toplam buz miktarına yüzeyden erime (ablation) denir Buzulların erimesinin nedenleri şu şekildedir:
Buz eridiğinde örneğin buzulun hareketleri sonucu daha sıcak kesimlere gelmesi ile buzul malzeme kaybeder; buzdağları oluşumu ile; bir buzul kıyıya geldiğinde, buz parçaları kırılarak denize düşerler
Süblimasyon: soğuk kesimlerde buz, ilk elden katı halden gaz haline geçebilir; rüzgar aşındırması: kuvvetli rüzgarlar, buzu eriterek ve süblimasyonla aşındırabilir
Birikme ile yüzeyden erimenin farkı buzul bilançosunu verir Bu fark uzunca bir vakit için sıfırsa buzul harekette olsa bile hacmi değişmeyen Böyle bir buzulda, üstteki kesimlerde karla birikme, daha alçak kesimlerde ise yüzeyden erime ile buz kaybı olur Antarktika buzullarının bir kesiminde yapılan bir araştırma, 19361992 aralarında bilhassa 1966'dan sonradan buzul kütlesinin manâlı miktarda azaldığını göstermektedir Bu, küresel ısınmanın olduğunu bildiren bir delil sayılabilir
Temelden kayma, temel ile buzul arasındakı kısmın sıcaklığına bağlıdır Buzulların daha aşağı kesimlerinde temele uyguladıkları basınç, buz kütlesinin yüksekliği nedeni ile çok büyüktür Basınç arttıkça erimenin de artması ile, buzulun daha alçak kesimlerinde buz eriyebilir ve bir yağ gibi kaydırıcı etkisi olan bir su tabakası oluşabilir Bu suyun oluşumu, donma noktasının altında sıcaklıklarda dahi olabilir buz pateninde, patenin altındaki ince çelik sırtın buzda yaptığı büyük basınçla buzu eritmesi ve kayma olması gibi
*
Bir buz kütlesi, diğer herhangi bir zemin ya da kaya kütlesi gibi yamaç aşağıya hareket edebilir Bu, hareket eden ya da bir zamanlar etmiş olduğu görünen o ki buz kütlelerine buzul denir
Bu kütleler iki başlıkta incelenir: kıtasal buzullar (continental glaciers) ve vadi buzulları (valley glaciers) Bir buzulun başlangıcında çok miktarda yağan ve yazın erimeyen kar vardır Kar yavaşça buza dönüşerek hareket etmeye başlar ve bir buzul oluşur Buzulların oluşabilmesi için, karın sene boyunca yerde kalabilmesi, bunun için de düşük sıcaklıklar gerekmektedir Bu da ya yüksek enlemde yerlerde, veya topoğrafik olarak yüksek kesimlerde gerçekleşebilir Direk bölgelerinde deniz seviyesinde buzulların oluşabilmesi ya da kalabilmesine karşın, Orta Afrika'da bu seviye, Kilimanjaro dağlarında 5500 metreye ulaşmaktadır
Kar ve buzul oluşumu, nem ve soğuk gereksinmektedir Buzullar, dağlık alanlarda nemli rüzgarların yağış bıraktıkları kısımda gelişebilirler lakin yağış gölgesinin olduğu öteki dağ yamacı kuru ve buzulsuz olacaktır (bakınız yağış gölgesi) Güney Amerika'nın And dağlarında etken rüzgarlar doğudan estikleri için, bu dağların doğu kısımları buzullu, batı kısımları ise karsız ve buzulsuzdur
Bir buzulun bir yılda kaybettiği toplam buz miktarına yüzeyden erime (ablation) denir Buzulların erimesinin nedenleri şu şekildedir:
Buz eridiğinde örneğin buzulun hareketleri sonucu daha sıcak kesimlere gelmesi ile buzul malzeme kaybeder; buzdağları oluşumu ile; bir buzul kıyıya geldiğinde, buz parçaları kırılarak denize düşerler
Süblimasyon: soğuk kesimlerde buz, ilk elden katı halden gaz haline geçebilir; rüzgar aşındırması: kuvvetli rüzgarlar, buzu eriterek ve süblimasyonla aşındırabilir
Birikme ile yüzeyden erimenin farkı buzul bilançosunu verir Bu fark uzunca bir vakit için sıfırsa buzul harekette olsa bile hacmi değişmeyen Böyle bir buzulda, üstteki kesimlerde karla birikme, daha alçak kesimlerde ise yüzeyden erime ile buz kaybı olur Antarktika buzullarının bir kesiminde yapılan bir araştırma, 19361992 aralarında bilhassa 1966'dan sonradan buzul kütlesinin manâlı miktarda azaldığını göstermektedir Bu, küresel ısınmanın olduğunu bildiren bir delil sayılabilir
Temelden kayma, temel ile buzul arasındakı kısmın sıcaklığına bağlıdır Buzulların daha aşağı kesimlerinde temele uyguladıkları basınç, buz kütlesinin yüksekliği nedeni ile çok büyüktür Basınç arttıkça erimenin de artması ile, buzulun daha alçak kesimlerinde buz eriyebilir ve bir yağ gibi kaydırıcı etkisi olan bir su tabakası oluşabilir Bu suyun oluşumu, donma noktasının altında sıcaklıklarda dahi olabilir buz pateninde, patenin altındaki ince çelik sırtın buzda yaptığı büyük basınçla buzu eritmesi ve kayma olması gibi
*
