Çalar Saatten Önce İnsanlar Nasıl Tam Vaktinde Uyanıyordu?

"Günlük hayatımızda en çok kullandığımız ve canımızı en çok sıkan şey nedir?" diye düşündüğümüzde aklımıza gelebilecek şeylerin birinci başında büyük ihtimalle alarmlar yer alır. Bu alarmlar birçok vakit günümüzü kurtardığı üzere bazen de uykumuzu mahveder. Pekala hayatımızın her alanında kendini çokça hissettiren bu alarmların olmadığı dönemde insanlar misyonlarını yerin getirebilmek için istedikleri saatte nasıl uyanabiliyorlardı?

Bu soruya yanıt aramadan evvel birinci "ilkel vakit ölçer", yani saatin nasıl bulunduğuna değinmemiz gerekiyor. Eski Yunanlar ve Mısırlılar, Güneş'in hareketlerine nazaran gölgenin hareket etmesiyle çalışan güneş saatlerini ve dikilitaşları geliştirdiler. 1500’lü yıllara gelindiğindeyse insanlık kum saatlerini ve su saatlerini üretti. Günümüzdeyse çoklukla akıllı telefonlarımızdan kullandığımız alarmlara bağımlı yaşıyoruz.

Hiçbir icat yoksa ve vaktinde uyanmaları gerekiyorsa bol bol su içip yatıyorlardı.


İnsanlar bu bol su içme sayesinde, Güneş doğmadan çabucak evvel yapılması gereken işleri varsa onları hallediyorlardı. Mesane denetim sistemi olarak isimlendirilen bu uyanma sistemi, Yerli Amerikalılar tarafından da vaktinde kullanılmıştır.

Saatin icadından evvel çivili mumdan faydalanıyorlardı.


Antik çağın birinci buluşlarından olan mum, hem ısınma hem de hatırlatıcı olarak kullanılabiliyordu. Hatırlatıcı temelli bu alarm sistemine benzeyen çivili mumda, istenilen vakit aralığına bir çivi tutturuluyordu ve eriyen mum damlaları çivinin düzeyine geldiğinde mumluğun altına düşerek ses çıkarıp ihtarda bulunuyordu.

Peki birinci çalar saat nasıl ortaya çıktı?


Alarm fikrinin temeli, Antik Yunan fizikçisi ve matematikçisi Ktesibios’a dayanıyor. Ktesibios, makul bir ritimle depoya su dolarak çalışan su saatinin mucididir. Bu, birinci alarm saatidir lakin bu saat gereğince gürültüye sahip olmadığı için alarm açısından pek de kullanışlı değildi.

Ardından fikirleri günümüzde bile tartışılan filozof Platon, kendi alarm saatiniicat etmiştir. Bu alarm, su saatidir ve çıkardığı sesle insanları uyandıran birinci başarılı çalar saattir.

Platon’un ürettiği alarm saati Yunan mühendislik ekolu Ctesibius daha verimli hale getirmiştir. Ctesibius, bunu alarma kadran ve işaretçi ekleyerek alarmı planlanabilir hale getirerek yapmıştır. Beşerler Ctesibius sayesinde tarihte bilinen birinci sefer ne vakit uyanacaklarını denetim edebiliyorlardı.

Tarihin ilerleyen vakitlerinde Antik Yunanlar, ilk mekanik saati icat etmişlerdir. Bu icat vakitle dünyada bulunan her medeniyete yayılmıştır.

Sanayi ihtilalinden sonra beşerler nasıl uyanıyordu?


Sanayi İhtilali sonrası İngiltere ve İrlanda’da uyandırıcılar aktif olarak misyon almaya başladı. Bu uyandırıcı beşerler uzun bir çubukla uyandırılacak kişinin camına uyandırasıya kadar vurarak çalışmaktalardı. Uyandırıcılar çalar saate nazaran birkaç peni karşılığında daha ucuz hizmet sağladıkları için çalışan insanların bu mesleğe gösterdikleri talep de fazlaydı. Çalar saatin fiyatı uygunlaşıp halk ortasında yaygınlaştığındaysa bu meslek sona ermiştir.

24 Ekim 1876’ya gelindiğindeyse Amerikalı saatçi Seth E Thomas; çağdaş sayılabilecek, rastgele bir vakitte kurulabilenmekanik bir kurmalı çalar saatin patentini almıştır. Bu saat teknoloji öncesi çalar saatlerin öncüsü olmuştur. Günümüze gelindiğindeyse alarm sistemi, akıllı telefonlarımız aracılığıyla ceplerimize girebilecek kadar küçülmüş ve pratikleşmiştir.