Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
iltasyazilim
FD Üye
ÇANAKKALE CEPHESİ DENİZ HAREKATİ ’NİN SONUÇLARI VE ÖNEMİ
Çanakkale Cephesi ’nin deniz harekatı (Boğaz ’ın zorlanması), kuşkusuz banal bir askeri harekat, veya muharebe olayı değildir Boğazlar, konumu ve tarihi önemi itibariyle, İstanbul Karadeniz kapısı, Çanakkale de Ege Denizi kapısı olarak, geçmişte taşıdıkları ve çağımızda taşımakta oldukları stratejik tartma ve bedel açısından tekrar tekrar birlikte mütalaa edilmiş ve edilmektedir
Her iki boğaz, klasik ve sıcacık çerçevede yalnızca Akdeniz ’i Karadeniz ’e, Avrupa ’yı Asya ’ya bağlayan su geçitleri veya köprüler yok, Akdeniz ’in öbür kayda değer su geçitlerinden Cebelitarık ve Süveyş kanalı ile de bütünleşerek, dünyanın büyük denizlerini (Atlas ve Hint okyanusu gibi) ve büyük kıta kara parçalarını birbirine bağlayan, daha geniş anlamdaki jeopolitik konumuyla, dünya siyaset ve iktisadiyatı üzerine olan etkilerini bu gün de korumaktadır Bu nedenlerledir ama, Türk Boğazları, milletlerarası ilişkilere yön vermede her zaman odak noktası olmuşlardır
Fiilen tarihin eski dönemlerinden beri ön planda, Avrupa ve Asya ülkeleri aralarında başlamış olan hesaplı, ticari ve siyasi ilişkilerle, askeri hareketler, sürekli olarak Boğazlar bölgesinde cereyan etmiştir Diğer bir deyişle Boğazlar, dünyanın diğer parçalarında öyle görülmemiş ardı arkası kesilmeyen mücadelelere sahne olmuştur
Boğazların tarihin akışı içindeki stratejik durumu ve jeopolitik konumuyla ilgili yukarıdaki kısa açıklamaların ışığı aşağı, Çanakkale Muharebelerinin sonuçları üzerindeki değerlendirmeler, şüphesiz daha bir ağırlık ve kasıt taşıyacaktır Böylesine bir değerlendirmenin daha realist ve dinç olabilmesi ise, büyük devletlerin Türk Boğazları üzerindeki ulusal emellerine özet olarak da olsa, bir göz atılmasını gerektirir
Birinci Dünya Harbi öncesinin büyük devletlerinden Almanya ’nın, “Drang Nach Osten (doğuya içten) politikası, Rusya ’nın ılık denizlere ulaşma emelleri; İngiltere ’nin, “denizlere dominant olan dünyaya dominant olur teorisine dayanarak, özellikle XIX yüzyıldan bu yanlamasına güttüğü Rusya ’nın Akdeniz ’e çıkmasını müdahale etme siyaseti, her zaman Türk boğazlarında düğümlenmektedir
Boğazların bu ağız dalaşı götürmez önemi konusunda Napolyon “İstanbul bir anahtardır Istanbul ’a egemen olan dünyaya hükmedecektir Eğer Rusya, Çanakkale Boğazı ’nı ele geçirecek olursa, Tulon, Napoli ve Korfu kapılarına dayanmış olacaktırdemekle, Fransa ’nın Boğazlar üzerindeki duyarlılığını açık seçik ortaya koymuş olmaktadır
Rusya ’nın görüşüyse, Genelkurmay Başkanı Kropatki ’nin bir raporunda; XX yüzyılda Rusya ’nın en önemli işinin, Istanbul Boğazı ’nı fethetmek olduğuna işaretle, Osmanlı Devleti ’ni, Boğazı Rusya ’ya bırakmaya hazırlamalı ve Almanya ile uzlaşma yapmalıdır biçiminde ifadesini bulmaktadır
Büyük devletlerin Boğazlar üzerindeki özetle açıklanan bu emelleri, onları kendi arasında da dar birtakım mücadelelere yöneltmiştir
Nitekim, Rus Dışişleri Bakanı Sazanof, Çar göre da onaylanan bir raporunda; “Boğazların güçlü bir devletin eline geçmesi, bütün Güney Rusya ’nın idareli hayatının, o devletin egemenliği altına girmesidir demekte ve bu durumun önlenmesi için, Istanbul ’un alınmasını önermektedir
öte taraftan Kasım 1911 ’de Rusya ’nın, Osmanlı Hükümeti ’ne Boğazlar üzerindeki istekleriyle ilgili bir notasından farkında edilen Ingiltere ve Fransa, Rus isteklerini reddetmişlerdir
Keza Rusya ’nın bu ve buna aynı dağıtılmış tarihlerdeki yinelenen daha birçok istek ve baskılarının birbirini izlemesi, Osmanlı Devleti ’nin Birinci Dünya Savaşı ’nda Merkez Devletleri safına kaymasında büyük bir etmen olmuştu
Işte Boğazlar üzerindeki bu dar çıkar çatışmalarıdır ancak, Ingiliz ve Fransızlar ’ı Istanbul ’u almaya ve Ruslar ’dan önce Karadeniz Boğazı ’na el atmaya yöneltmiş ve Çanakkale Cephesi ’nin açılmasında başlıca etmen olmuşturRuslara silah ve malzeme yardımı sorunuysa, savaşın sadece görünüşteki nedenini oluşturmuştur
Böylece büyük devletlerin Türk Boğazları üzerindeki tarihi emellerini ortaya koyarken, bu devletlerden Ingiltere ’nin bu cephenin açılmasında birinci derecede etkin rol aldığını da maddeler halinde sıralamak doğru olurNitekim Ingiliz Donanma Bakanı Churchill, cephenin açılmasında büyük uğraş göstermiş ve etkili olmuşturSahiden o, bu cephenin açılmasının baş mimari olmuş, Türklerin askeri gücünü ciddiye almamış, olayı basit ve yalnızca “sınırlı bir cezalandırma hareketi olarak görmüştü En kuvvetli ve çağdaş silahlarla donatılmış zırhlılarının Boğaz ’da görünüvermesiyle, Türklerin direnmekten vazgeçeceğini sanmıştı
Şüphesiz bu büyük bir yanılgıydı Ingilizler, Çanakkale ’deki Türk savunmasını ve askerini yalnızca matematiksel ölçülere vurup, onun yüksek manevi gücünü görmezlikten gelerek, büyük bir hesap hatasına düştüler ve sonunda, önce denizde, sonradan da karada hiç de beklemedikleri amansız cevabı aldılarBu Nedenle onlar, zaferi Boğaz ’da, Türk top ve mayınlarına, karada Türk süngüsüne bırakarak çekilip gittiler
Anlaşma Devletleri ’nin Çanakkale serüveni bu suretle noktalandıktan sonra, yukarıdaki açıklamaların ışığı aşağıda, Türkiye ve uluslararası politika ve diplomasi tarihi açısından ortaya koyduğu önemli sonuçları da şöylece özetlemek muhtemel olur
*
Çanakkale Cephesi ’nin deniz harekatı (Boğaz ’ın zorlanması), kuşkusuz banal bir askeri harekat, veya muharebe olayı değildir Boğazlar, konumu ve tarihi önemi itibariyle, İstanbul Karadeniz kapısı, Çanakkale de Ege Denizi kapısı olarak, geçmişte taşıdıkları ve çağımızda taşımakta oldukları stratejik tartma ve bedel açısından tekrar tekrar birlikte mütalaa edilmiş ve edilmektedir
Her iki boğaz, klasik ve sıcacık çerçevede yalnızca Akdeniz ’i Karadeniz ’e, Avrupa ’yı Asya ’ya bağlayan su geçitleri veya köprüler yok, Akdeniz ’in öbür kayda değer su geçitlerinden Cebelitarık ve Süveyş kanalı ile de bütünleşerek, dünyanın büyük denizlerini (Atlas ve Hint okyanusu gibi) ve büyük kıta kara parçalarını birbirine bağlayan, daha geniş anlamdaki jeopolitik konumuyla, dünya siyaset ve iktisadiyatı üzerine olan etkilerini bu gün de korumaktadır Bu nedenlerledir ama, Türk Boğazları, milletlerarası ilişkilere yön vermede her zaman odak noktası olmuşlardır
Fiilen tarihin eski dönemlerinden beri ön planda, Avrupa ve Asya ülkeleri aralarında başlamış olan hesaplı, ticari ve siyasi ilişkilerle, askeri hareketler, sürekli olarak Boğazlar bölgesinde cereyan etmiştir Diğer bir deyişle Boğazlar, dünyanın diğer parçalarında öyle görülmemiş ardı arkası kesilmeyen mücadelelere sahne olmuştur
Boğazların tarihin akışı içindeki stratejik durumu ve jeopolitik konumuyla ilgili yukarıdaki kısa açıklamaların ışığı aşağı, Çanakkale Muharebelerinin sonuçları üzerindeki değerlendirmeler, şüphesiz daha bir ağırlık ve kasıt taşıyacaktır Böylesine bir değerlendirmenin daha realist ve dinç olabilmesi ise, büyük devletlerin Türk Boğazları üzerindeki ulusal emellerine özet olarak da olsa, bir göz atılmasını gerektirir
Birinci Dünya Harbi öncesinin büyük devletlerinden Almanya ’nın, “Drang Nach Osten (doğuya içten) politikası, Rusya ’nın ılık denizlere ulaşma emelleri; İngiltere ’nin, “denizlere dominant olan dünyaya dominant olur teorisine dayanarak, özellikle XIX yüzyıldan bu yanlamasına güttüğü Rusya ’nın Akdeniz ’e çıkmasını müdahale etme siyaseti, her zaman Türk boğazlarında düğümlenmektedir
Boğazların bu ağız dalaşı götürmez önemi konusunda Napolyon “İstanbul bir anahtardır Istanbul ’a egemen olan dünyaya hükmedecektir Eğer Rusya, Çanakkale Boğazı ’nı ele geçirecek olursa, Tulon, Napoli ve Korfu kapılarına dayanmış olacaktırdemekle, Fransa ’nın Boğazlar üzerindeki duyarlılığını açık seçik ortaya koymuş olmaktadır
Rusya ’nın görüşüyse, Genelkurmay Başkanı Kropatki ’nin bir raporunda; XX yüzyılda Rusya ’nın en önemli işinin, Istanbul Boğazı ’nı fethetmek olduğuna işaretle, Osmanlı Devleti ’ni, Boğazı Rusya ’ya bırakmaya hazırlamalı ve Almanya ile uzlaşma yapmalıdır biçiminde ifadesini bulmaktadır
Büyük devletlerin Boğazlar üzerindeki özetle açıklanan bu emelleri, onları kendi arasında da dar birtakım mücadelelere yöneltmiştir
Nitekim, Rus Dışişleri Bakanı Sazanof, Çar göre da onaylanan bir raporunda; “Boğazların güçlü bir devletin eline geçmesi, bütün Güney Rusya ’nın idareli hayatının, o devletin egemenliği altına girmesidir demekte ve bu durumun önlenmesi için, Istanbul ’un alınmasını önermektedir
öte taraftan Kasım 1911 ’de Rusya ’nın, Osmanlı Hükümeti ’ne Boğazlar üzerindeki istekleriyle ilgili bir notasından farkında edilen Ingiltere ve Fransa, Rus isteklerini reddetmişlerdir
Keza Rusya ’nın bu ve buna aynı dağıtılmış tarihlerdeki yinelenen daha birçok istek ve baskılarının birbirini izlemesi, Osmanlı Devleti ’nin Birinci Dünya Savaşı ’nda Merkez Devletleri safına kaymasında büyük bir etmen olmuştu
Işte Boğazlar üzerindeki bu dar çıkar çatışmalarıdır ancak, Ingiliz ve Fransızlar ’ı Istanbul ’u almaya ve Ruslar ’dan önce Karadeniz Boğazı ’na el atmaya yöneltmiş ve Çanakkale Cephesi ’nin açılmasında başlıca etmen olmuşturRuslara silah ve malzeme yardımı sorunuysa, savaşın sadece görünüşteki nedenini oluşturmuştur
Böylece büyük devletlerin Türk Boğazları üzerindeki tarihi emellerini ortaya koyarken, bu devletlerden Ingiltere ’nin bu cephenin açılmasında birinci derecede etkin rol aldığını da maddeler halinde sıralamak doğru olurNitekim Ingiliz Donanma Bakanı Churchill, cephenin açılmasında büyük uğraş göstermiş ve etkili olmuşturSahiden o, bu cephenin açılmasının baş mimari olmuş, Türklerin askeri gücünü ciddiye almamış, olayı basit ve yalnızca “sınırlı bir cezalandırma hareketi olarak görmüştü En kuvvetli ve çağdaş silahlarla donatılmış zırhlılarının Boğaz ’da görünüvermesiyle, Türklerin direnmekten vazgeçeceğini sanmıştı
Şüphesiz bu büyük bir yanılgıydı Ingilizler, Çanakkale ’deki Türk savunmasını ve askerini yalnızca matematiksel ölçülere vurup, onun yüksek manevi gücünü görmezlikten gelerek, büyük bir hesap hatasına düştüler ve sonunda, önce denizde, sonradan da karada hiç de beklemedikleri amansız cevabı aldılarBu Nedenle onlar, zaferi Boğaz ’da, Türk top ve mayınlarına, karada Türk süngüsüne bırakarak çekilip gittiler
Anlaşma Devletleri ’nin Çanakkale serüveni bu suretle noktalandıktan sonra, yukarıdaki açıklamaların ışığı aşağıda, Türkiye ve uluslararası politika ve diplomasi tarihi açısından ortaya koyduğu önemli sonuçları da şöylece özetlemek muhtemel olur
*
