Çanakkale Savaşları

Çanakkale Savaşlarının sebepleri
Çanakkale Savaşlarının sonuçları

Savaşın Nedenleri
Osmanlı İmparatorluğu 2 Ağustos 1914 tarihinde Almanya ile, İttifak Devletleri safında yer edinmek üzere bir antlaşma imzalamıştı Fakat bu mukavele, Osmanlı İmparatorluğu'nun savaş hazırlıkları hemen şimdi başlamadığı için sıcacık tutulmuştu Osmanlı İmparatorluğu bu antlaşmanın anında ertesinde seferberlik hazırlıklarına başlamıştı

Akdeniz'de İngiliz donanması önünden çekilen Alman Sms Goeben ve SMS Breslau ağır kruvazörlerinin, Amiral Souchon komutasında 10 Ağustos 1914 günü Çanakkale Boğazı'nı geçerek İstanbul'a gelmeleri büyük bir stres yaratmıştı, çünkü Osmanlı İmparatorluğu, Boğazlar Antlaşması gereği boğazları bütün savaş gemilerine kapalı yetişmek durumundaydı Alman Donanması'na yan bu gemilerin Boğazdan geçişine izin vermek savaş nedeni sayılmaktadır Ama Osmanlı İmparatorluğu, bu gemilerin Almanya'dan satın alındığını açıklayarak gerginliği ertelemiştir Sözkonu su gemiler 16 Ağustos 1914 tarihinde Yavuz ve Midilli adlarıyla Osmanlı Donanması'na katılmışlardı Bu gemilerdeki Alman mürettebat, Osmanlı Donanması'na ait subay ve erat üniformaları giyerek gemilerdeki görevlerini sürdürmüşler, Amiral Souchon ise Osmanlı Donanması Komutanlığı'na getirilmişti

Yavuz ve Midilli'nin de içinde bulunduğu bir Osmanlı filosunun Amiral Souchon komutasında 27 ekim 1914 günü Karadeniz kıyılarındaki Rus limanları olan Sivastopol ve Odessa 'yı bombalamaları arkasında hem Rusya hem de İngiltere Osmanlı İmparatorluğu'na savaş duyuru etmiştir

Batı Cephesi'nde 1914 yılının Eylül ayı sonlarında Alman orduları, Fransızİngiliz savunmasını yaramamışlar, bütün Batı Cephesi'nde cepheler kilitlenmişti Bu koşul Almanya açısından Batı Cephesi'ndeki savaşın kısa sürede bitmeyeceği anlamına geliyordu Oysa Alman savaş planı (Schlieffen Planı), ilk adımda Batı Cephesi'nde kısa sürede Fransızİngiliz kuvvetlerinin yenilgiye uğratılması, ikinci adımda ise bütün kuvvetlerin Doğu'ya kaydırılarak Rusya'nın savaş dışı bırakılması esasına dayanıyordu Schlieffen Planındaki bu sapma peşinde Almanya, önce Rusya'yı savaş dışı vazgeçmek, Doğu'da bağımsızlık kalan kuvvetleri ile Batı Cephesi'ne yeniden yüklenmek istemişti Osmanlı 3 Ordu'sunun Kafkasya bölgesindeki Kasım – 1914 ayı başlarındaki taarruzları bu planın hazırlık aşamalarından biriydi

Avrupa cephelerindeki bu gelişmeler, İngiltere ve Fransa'yı müttefikleri Rusya'yı desteklemek zorunda bırakmıştı Zaten Rusya, Almanya üstünde yeterince zinde bir Baskı yapamamaktaydı Kısıtlı endüstriyel kapasitesi dolayısıyla İngiliz ve Fransız desteğine lüzum duyuyordu Fransa ve İngiltere'nin bu desteği sağlaması için olası dört yol vardır Kuzey ulaşım hatlarından ikisi olanaksızdır Kuzey Buz Denizi, yılın koskocoman bölümünde donmuş olduğundan deniz ulaşımına ihtimal vermemektedir, Baltık Denizi ise Alman Donanması'nın denetimindedir Orta ulaşım yolu olan Avrupa karayolu ise Alman denetimindedir Muhtemel dördüncü yol ise Osmanlı İmparatorluğu'nun denetiminde bulunan Çanakkale ve İstanbul boğazlarının oluşturduğu denizyoludur Fazla yakın geçmişte, balkan Savaşı'nda, Trablusgarp Savaşı'nda ve Sarıkamış Harekatı'nda ağır yenilgiler almış olan Osmanlı İmparatorluğu'nun askeri gücü, İtilaf Devletleri'nce zaten eksik olarak değerlendirilmektedir Avrupalılarca hasta adamolarak görülen yaşlı Osmanlı İmparatorluğu'nın boğazlardaki bir saldırıyı kaldıramayacağı düşünülmektedir Eğer Boğazlar askeri olarak kontrol altına alınabilirse, Rusya'nın desteklenmesi olanaklıdır Sahiden de Rusya, Kasım Ayı başlarında müttefiklerinden Çanakkale Boğazı'na numaradan de olsa bir saldırı yapılmasını istemiştir Bu Nedenle Kafkasya'da Osmanlı ordusunun baskısı hafifleyecektir

öte yandan Rusya direnmeyi sürdürecek olursa, Almanya'nın Batı Cephesi'nde yeni bir taarruza kalkışma olanağı da o kadar yoktur Bu tesbit, özellikle İngiliz yüksek komutanlığının, Batı Cephesi'ndeki kuvvetlerin bir bölümünün burada tembel tutulup tutulmadığının sorgulanmasına yol açmıştır Keza İngiliz Donanması da yeterince etkin kullanılmamaktadır Böylece Batı Cephesi'nden alınacak bir kısım şiddetle donanmanın işbirliği ile daha etkin ve sonuç tip bir harekata girişilmesi yolları aranm Avuç Içi başlandı Sonuçta Boğazlar'a karşın bir işlem planı üstünde tartışılm avuç içi başlanmıştır

Rusya ile bağlantının bu şekilde, Boğazlar'ın kontrolünün sağlanarak sonuçlandırılması, Osmanlı Devleti'nin başkenti olan İstanbul'un da işgalini zaruri olarak gerektirmektedir İkisi, aynı anda gerçekleşecek sonuçlardır Çanakkale Boğazı'ndan geçilerek İstanbul'un işgalinin İtilaf Devletleri açısından diğer stratejik sonuçları şunlardır

Osmanlı Devleti savaş dışı bırakılmış olmakla, Almanya savaşın başlarında bir müttefikini kaybetmiş olacaktır

Osmanlının kontrolünde olan Süveyş Kanalı, dolayısıyla İngiltere'nin Uzakdoğu ulaşım yolunun güven altına alınması sağlanmış olacaktır

Osmanlı Devleti'nin savaş dışı bırakılması, ve müslüman ülkeler nezdinde İtilaf Devletleri lehine yapacağı kazanımlar açısından da ö Nem arz etmektedir Müslüman ülkelerin gerek Orta Doğu'da gerekse de Uzak Doğu'da İngiliz hakimiyetine karşısında dirence zayıflamış olacaktır

Balkan devletleri, derhal doğudaki Osmanlı İmparatorluğu'nun çökmesi ve bunu İtilaf Devletleri'nin başarması üzerine, doğal olarak İtilaf Devletleri safında savaşa katılmaları yönünde etmen olacaktır Çünkü Osmanlı İmparatorluğu'nun yıkılması, Balkan devletlerinin bölgedeki hesaplarına ulaşabilmeleri yönündeki en ö ıslak engeli ortadan kaldırmış olacak ve bu şart, İtilaf devletlerinin bir hediyesi sayılacaktır

Rusya ile Karadeniz üzerinden deniz ulaşımının açılması bilhassa önemlidir Osmanlı İmparatorluğu'nun Boğazları her türlü deniz trafiğine kapatması sonucu, Rusya ile İngiltere ve Fransa arasındaki ticari ilişkiler de durma noktasına gelmiştir O Kadar fazla ticari gemi, Karadeniz'deki Rus limanlarında beklemektedir, Avrupa'da buğday fiyatları yükselirken ucuz Rus buğdayı ithal edilememekte, muazzam ticari karlardan yoksun kalınmaktadır Kısacası Boğazların kapanması, İngiliz ve Fransız firmaları için büyük kar kaybı getirmektedir

Müttefik donanmasının panaromik görüntüsü

Savaşın Aşamaları
Esat Paşa (Arıburnu Cephesinde topçulara dikte verirken)Savaşlar, 18 mart 1915'e dek yapılan Deniz Savaşlarıve sonrasındaki Kara Savaşlarıalmak üzere iki başlıca bölüme ayrılır

Deniz Savaşları
Belli Başlı madde: Çanakkale Deniz Savaşları
19 Şubat günü, güçlü Fransız kuvvetleri ile İngiliz HMS Queen Elizabeth savaş gemisinin Türk sahil bataryalarını bombalayarak ilk Çanakkale saldırısı başlatılmış oldu

İtilaf devletleri, kısa bir aranın arkasından bir sonraki saldırıyı 18 Martta gerçekleştirmişlerdir Hedef, Çanakkale Boğazı'nın sadece 1 mil genişliğindeki en kuytu noktasıdır Admiral de Robeck komutasındaki az çok asgari 16 savaş gemilik dev donanma Çanakkale'yi geçmeye kalkmıştır Ancak her gemi Nusrat(Nusret) adlı Türk m Ayın gemisinin boğazın asya tarafına yerleştirdiği deniz mayınları göre hasar almıştır Bazı balıkçılar, İngilizler tarafından mayın toplama işiyle görevlendirilmiştir; ama Türk ordusunun açtığı top atışlarıyla korkarak kaçmışlar, mayınlara dokunulmamıştır Uygun kalmış bu mayınlar İngiliz HMS Ocean, HMS Irresistible ve Fransız Bouvet adlı üç savaş gemisini batırmıştır Keza İngiliz HMS Inflexible ve Fransız savaş gemileri Suffren ve Gaulois çok ağır bir şekilde hasar almıştır

Bu ağır kayıplar İtilaf devletlerine, Çanakkale'yi deniz yoluyla geçemeyeceklerini göstermiştir İngiliz donanmasının yenilmesi Türk askerlerine inanılmaz bir moral olmuştur, çünkü İngiliz donanmasının geri çekilmesinin derhal öncesinde Türk topçuları cephane sıkıntısı çekmeye başlamıştır Eğer düşman gemileri azıcık daha zorlasaydı, cephanesi biten topçular bir şey yapamayacak, ola ki de İtilaf devletleri boğazı geçebileceklerdi bu nedenle İngilizlerin geri çekilme kararı azıcık tartışmalıdır, gerçekten Churchill boğazın zorlanmasını önermiştir

neticede, 18 Mart 1915'te İtilaf devletleri, Türkler göre yenilgiye uğratılmıştır Bu Nedenle İtilaf devletleri kara operasyonlarına girişerek kıyıyı toplardan temizlemeyi hedeflemişlerdir
*