CANLILAR İÇİN MADDE ve ENERJİ }

CANLILAR İÇİN MADDE ve ENERJİ A CANLI ve ENERJİ İLİŞKİSİ Hücrelerin canlılık olaylarında kullandığı biyoloji ile ilgili enerjiye ATP denir ATP enerji gerektiren artma, hareket, senaaa, dönüşüm gibi canlılık olaylarında kullanılır Canlı vücudunda gerçekleşen tüm olaylaracanlilaricinmaddeveenerji5c5a4bf4d94b1alt canlilaricinmaddeveenerji5c5a4bf4d94b1alt canlilaricinmaddeveenerji5c5a4bf4d94b1alt canlilaricinmaddeveenerji5c5a4bf4d94b1alt bolizma denircanlilaricinmaddeveenerji5c5a4bf4d94b1alt canlilaricinmaddeveenerji5c5a4bf4d94b1alt canlilaricinmaddeveenerji5c5a4bf4d94b1alt canlilaricinmaddeveenerji5c5a4bf4d94b1alt bolizmanın gerçekleşmesi enerjiyle bağlantılıdır Canlı vücudunda iki değişiklikcanlilaricinmaddeveenerji5c5a4bf4d94b1alt canlilaricinmaddeveenerji5c5a4bf4d94b1alt canlilaricinmaddeveenerji5c5a4bf4d94b1alt canlilaricinmaddeveenerji5c5a4bf4d94b1alt bolizma gerçekleşmektedir a Özümleme olayları : Küçük yapılı maddelerin kimyasal bağlarla birleştirilerek büyük yapılı alaşım ve moleküllerin senaaalenmesidir Bucanlilaricinmaddeveenerji5c5a4bf4d94b1alt canlilaricinmaddeveenerji5c5a4bf4d94b1alt canlilaricinmaddeveenerji5c5a4bf4d94b1alt canlilaricinmaddeveenerji5c5a4bf4d94b1alt bolizmaya fotosenaaa, protein senaaai, nişasta senaaai, ATP senaaai misal verilebilir b Yadımlama olayları : Büyük yapılı maddelerin enzimlerle parçalanarak daha küçük moleküllü maddelerin oluşturulmasına denir Özümlemenin tersi şeklinde gerçekleşir Bucanlilaricinmaddeveenerji5c5a4bf4d94b1alt canlilaricinmaddeveenerji5c5a4bf4d94b1alt canlilaricinmaddeveenerji5c5a4bf4d94b1alt canlilaricinmaddeveenerji5c5a4bf4d94b1alt bolizmaya hücreli içi ve dışarıda gerçekleşen sindirim olayları ile solunum reaksiyonları misal verilebilir Özümleme ve yardımlama şeklindekicanlilaricinmaddeveenerji5c5a4bf4d94b1alt canlilaricinmaddeveenerji5c5a4bf4d94b1alt canlilaricinmaddeveenerji5c5a4bf4d94b1alt canlilaricinmaddeveenerji5c5a4bf4d94b1alt bolizmalar bireyin yaşına, beslenmesine, sağlığına, cinsiyetine ve çevre şartlarına tarafından farklı değerlerde gerçekleşebilir Canlı hücrelerde gerçekleşen en manâlı özümleme olayı fotosenaaa ve en önemli yadımlama olayı da solunumdur Çünkü, bucanlilaricinmaddeveenerji5c5a4bf4d94b1alt canlilaricinmaddeveenerji5c5a4bf4d94b1alt canlilaricinmaddeveenerji5c5a4bf4d94b1alt canlilaricinmaddeveenerji5c5a4bf4d94b1alt bolik olaylar enerji dönüşümüyle ilgili olup öteki bütün hayatsal olayların yapılmasında doğrudan etkin olmaktadır * B FOTOSENaaa OLAYI Canlıların yaşamında kullanılan enerjilerin esas kaynağı güneş enerjisidir Güneş enerjisini hiç bir canlı aracısız kullanamaz böylece güneş enerjisinin besinlerin yapısındaki kimyasal enerjiye dönüştürülmesini fotosenaaa olayı sağlamaktadır Karbondioksit ve suyun klorofiller üzerinde ışık etkisiyle birleştirilip besin ve oksijen üretilmesine fotosenaaa adı verilir Fotosenaaai gerçekleştiren klorofilli canlılara üreticiler denir Üreticiler bu olay yardımıyla şeker, yağ, protein ve vitamin ihtiyaçlarını kendileri karşılarlar Fotosenaaa yapamayan tüketici canlılar ise bu besinler yönüyle doğrudan veya dolambaçlı olarak imalatçı canlılara bağımlıdır Yeşil tümör, klorofilli bakteriler, mavi yeşil algler ve öglena fotosenaaale gıda üretebilir Fotosenaaa reaksiyonlarının yapılmasında ışık kullanıldığı için, sadece gündüzleri gerçekleşir Fotosenaaai en fazla ve etkili şekilde yeşil tümör gerçekleştirir Yeşil bitki örtüsü, fotosenaaa sonucu ürettiği besini çoğunlukla nişastaya çevirerek kök, cisim, yaprak, meyve ve tohumlarda ambar ederler Nişasta soluk ve büyük yapılı bir şeker olup iyot çözeltisiyle etkileşebilir Ayraç olan iyot çözeltisi nişastayla etkileştiklerinde mavi renk oluşturur Bu durum bitki yapraklarının fotosenaaa yapıp yapmadığının belirlenmesinde kullanılır Nişasta + İyot çözeltisi ® Mavi renk oluşumu * Fotosenaaa Hızını Etkileyen Faktörler Fotosenaaa olayının yapılmasında kullanılan ve etkili olan tüm faktörler reaksiyonun hızını da etkiler Bu faktörlere karbondioksit, su, klorofil, ışık ve sıcaklık misal verilebilir · Karbondioksit miktarı : Fotosenaaade hammadde olarak kullanıldığı için miktarı arttıkça olayın hızını muhakkak bir değere dek artırır · Su miktarı : Olayda kullanıldığı için fotosenaaain hızını muhakkak bir değere dek değişmesini sağlar * · Işık şiddeti : Işık, fotosenaaade güç kaynağı olduğu için muhakkak bir değere değin olayın hızını değiştirir * · Klorofil sayısı : Işığı emen pigment olup sayısının artması fotosenaaa hızını olumlu yönde etkiler * · Sıcaklık derecesi : Ortamdaki ısı miktarı olup enzimlerin çalışmasını ilk elden etkiler, etraf sıcaklığının düşük ya da yüksek olması fotosenaaa hızını olumsuz yönde değiştirir * · Işığın rengi : Güneş ışığı 7 farklı rengin birleşmesiyle oluşur Bu renkler bambaşka özellikte olup ayrı miktarlarda enerji taşır Yeşil tümör fotosenaaade en az yeşili kullanırken maksimum da kırmızı ve mor ışığı kullanır * C SOLUNUM OLAYI Hücrelerdeki canlılık olaylarında kullanılan ATP’ler besinlerin yapısındaki kimyasal enerjilerden üretilir Besinlerin parçalanarak ATP üretilmesine hücre solunumu denir ATP ler yapılarında enerji depolayan birimlerdir Üretildikten sonradan hücrenin her yerine portatif Hücredekicanlilaricinmaddeveenerji5c5a4bf4d94b1alt canlilaricinmaddeveenerji5c5a4bf4d94b1alt canlilaricinmaddeveenerji5c5a4bf4d94b1alt canlilaricinmaddeveenerji5c5a4bf4d94b1alt bolizma olaylarının gerçekleşmesinde ATP lerdeki enerji kullanılır Hücresel solunumunda üzüm şekeri, amino asit ve yağ asiti gibi organik gıda parçaları kullanılır Gözenekli Olan solunumu yaşam baştan başa gece ve gündüz durmadan gerçekleştirilir Besinlerin parçalanması esnasında, oksijen moleküllerinin kullanılıp kullanılmamasına kadar iki değişiklik solunum bulunur * a Oksijenli solunum : Besinlerin oksijenle yakılarak enerji üretilmesidir Oksijen besinlerin yakılarak iyice parçalanmasını sağlar Bu olay mitokondrilerde gerçekleşir Oksijenli solunum reaksiyonları insan, hayvan, bitki, mantar ve amip, öglena, paramesyum gibi canlılarda görülür Ayrıca bir takım bakteriler sitoplazmalarındaki enzimlerle oksijenli solunumu yapabilirler Bu çeşit solunumla besinler bütünüyle parçalandığı için besinlerdeki enerjinin tamamı açığa çıkartılabilir Oksijenli solunum sonucu 1 üzüm şekeri şekerinden 38 ATP’lik bir enerji senaaalenir Oksijenli solunum sonucu çokça karbondioksit gazı oluşturulur Bu gazın ayracı kireç suyu olup solunumla ilgili deneylerde karbondioksit kireç suyunun saydamlığını bozarak bulanmasına niçin olur Böylece ortamda solunum yapılıp yapılmadığı belirlenir b Oksijensiz solunum (Mayalanma) : Besinlerin oksijen kullanılmadan aracısız olarak parçalanarak enerji üretilmesidir Olayın gerçekleşmesinde kullanılan enzimler hücrenin sitoplazmasında bulunur Besin maddeleri çok eksik miktarda parçalandığı için organik yapılı olan asit ya da alkol gibi maddeler oluşur Fazla az miktarda 2 ATP’lik bir enerji üretilir Bu değişiklik solunumu, daha çok ilkel yapılı canlılar (bir takım bakteriler, bir takım mantarlar) gerçekleştirirAncak oksijenin olmadığı veya yetkisiz kaldığı durumlarda bitki ve hayvanlar bir miktar fermantasyon yapabilir Canlılar dünyasında iki çeşit mayalanma yaygındır · Etil alkol fermantasyonu : Şekerlerin parçalanmasıyla iki karbonlu etil içki oluşturulur Oluşan içki ortamın mayalanmasını sağlar Bira, şarap, ispirto, kolonya üretilmesi gibi Bazı bakteriler ve maya mantarları göre yapılabilir · süt asiti fermantasyonu : Şekerlerin parçalanmasıyla üç karbonlu laktik asit oluşturulur Sütün yoğurda dönüşmesi ile insanlarda yorgunluğun oluşmasında etkili olur İnsanda iskelet kaslarında gerçekleştirilir