Canlıların Ortak Karakteristik Özellikleri

Canlılığın 7 benzersiz özelliği vardır Bir canlının başka bir canlıdan ayırt edilebilmesini karşılayan bu özellikler yaşamın temelini oluşturur Bazı özellikler türlere has olsa da bu 7 karakteristik özellik bütün canlılarda ortaktır Bu yazıda yeryüzündeki bütün canlı organizmaların ortak yedi karakteristik özelliğini ele alacağız h3Canlıları Cansızlardan Ayıran Özelliklerhttp:bilgilihocamcominternaldatascanlilarinortakkarakteristikozellikleri5c37c1c89e551alt 300 177h3 Canlıları inceleyen bir bilim dalı olan biyoloji yaşayan organizmaları doğadaki inorganik cansız maddelerden ayıran özellikler bulunduğunu belirtir Bir şey yaşıyorsa yani canlıysa doğada kendini idame ettirebilir ancak kendini idame ettirebilmesi için enerjiye gereklilik duyar Homeostasis korunuyor ve dış ya da iç uyaranlara yanıt verilebiliyorsa canlı yaşadığı ortamdaki değişimlere harmoni sağlayıp çoğalır ve sahip olduğu özellikleri sonraki nesillere aktarır Şimdi canlıların 7 karakteristiğini ya da canlıları cansızlardan ayıran özellikleri ayrı ayrı inceleyelim h31Hücrehttp:bilgilihocamcominternaldatascanlilarinortakkarakteristikozellikleri5c37c1c8d8758alt 300 138h3 Hücre yaşamın en küçük birimidir Canlı hücreler hücreli zarıyla çevrilidir Hücreler bütün canlılarda benzer yapıda değildir İlkel yapılı bakteri, maviyeşil alg gibi canlılar tek bir hücreden oluşur ve hücrelerinde bir zar ile cepheli çekirdek yapısı ve organeller yoktur Bu hücreli tipi prokaryot olarak adlandırılır Organel olarak yalnızca protein sentezinin yapıldığı zarsız ribozomlar bulunur Daha ileri yapılı organizmaların hücresinde zarla çevrilmiş çekirdek ve organeller mevcuttur Bu hücreli tipine eukaryot denir Hangi tipte olursa olsun bütün hücreler enerji üretiyor ve tüketiyorsa canlı kalabilirhttp:bilgilihocamcominternaldatascanlilarinortakkarakteristikozellikleri5c37c1c923a13alt 300 212 Bir canlı organizma en düşük bir tane hücreye sahiptir Bu açıdan canlılar bir hücreliler, fazla hücreliler olarak bambaşka incelenir Her grup da kendi aralarında detaylandırılır Mesela terliksi hayvanlar, amip ve bakteri tek hücrelidir Oysa bakteri prokaryot, diğer ikisi eukaryot hücre yapısına sahiptir Gözle görülebilen şapkalı mantarlar, çiçekli ve çiçeksiz bitki örtüsü, omurgalı ve omurgasız hayvanlar çok hücrelidir Fazla hücrelilerin hücre yapıları eukaryottur Prokaryot ve eukaryot hücreler karşılıklı olarak hücresel zarı, sitoplazma, ribozom, DNA ve RNA bulundururhttp:bilgilihocamcominternaldatascanlilarinortakkarakteristikozellikleri5c37c1c96f9c7alt 300 196Canlılar atom, molekül ve gözenekli olan düzeyinde bir hiyerarşik düzene sahiptir Hiyerarşik düzen atomdan başlar gözenekli olan, doku ve organa doğru devam eder Buna biyolojik organizasyon denir Bir hücresel organizmaların ( küçükten başlayarak) organizasyonu “ atom molekül organel gözenekli olan veya organizma şeklindedir Gözle görülmediği ve mikroskobik olduğu için bir hücrelilere mikroorganizma da denir Çok gözenekli olan canlılarda ise organizasyon küçükten başlayıp büyüğe içten “ atom molekül organel hücreli doku organ sistem canlı yani organizma şekilde sıralanır h32Homeostasis http:bilgilihocamcominternaldatascanlilarinortakkarakteristikozellikleri5c37c1ca14fa6gifalt 300 225h3 Homeostasis iç ortamın dengesinin korunmasıdır Canlı olan bütün organizmalar iç dengelerini korumalı, sabit tutmalıdır Denge bozulursa metabolik süreçler kesintiye uğrar Dengenin korunması ve sürdürülmesi süreci olan, homeostasis olarak adlandırılan kavram ilk kez Fransız fizyolog Claude Bernard ile Amerikalı fizyolog Walter Bradford Cannon adlı bilim insanları tarafından tanımlanmıştır İnsanlarda vücut sıcaklığının değişmez tutulabilmesi bir homeostasis örneğidir Yemeklerden daha sonra kanın şeker düzeyinin yükselmesi beklenen bir durumdur İnsülin hormonu kan şekerini düşürerek dengeler Soğuk bir ortamda bulunan insanın kasları kendi kontrolü dışında titreyerek beden sıcaklığını sabit tutabilmek için gereken enerjiyi üretmeye çalışır Eğer sıcak bir ortamda bulunuluyorsa bu kere da ter bezleri çalışır Cilt üzerine meydana çıkan ter sıvısı buharlaşırken artı ısı atılır h33Beslenme ve Enerji Kullanımıhttp:bilgilihocamcominternaldatascanlilarinortakkarakteristikozellikleri5c37c1ca8bd5ealt 300 215h3 Canlılarda gözenekli olan bölünmesi, doku onarımı, yükselme, gelişme, hareket ve üreme gibi böylece çok olay enerji varlığına bağlıdır Canlıların kullandığı enerji türü ATP ’dir ATP enerjisi organik besinlerin ya oksijenli ya da oksijensiz hücreli solunumuyla veya mayalanma olayı ile yıkıma uğratılması sonucu üretilir ATP enerjisi elde etmek için canlılar beslenmelidir Beslenmeyle ayrıca gözenekli olan yapısı için gerekli maddeler de alınmış olur Canlılar ya kendi besinini kendi yapar (ototrof besin) ya da dış ortamdan, bir başka canlıyı tüketerek ( heterotrof besin) hazırlanmış alır Ototrof beslenme biçimine sahip olan ot gibi yaşama beslenme üretebilmek için güneş (ışık) enerjisine ihtiyaç duyar Güneş enerjisi bir dizi durum ile üretilen organik besinin kimyasal bağlarında depolanır Bu süreç sırasında güneş enerjisi kullanılarak sentezlenen ATP enerjisi kullanılır Kendi besinini sentezleyebilen bir canlı ışık değil kimyasal enerji kullanıyorsa bu durumda kemoototrof olarak adlandırılırhttp:bilgilihocamcominternaldatascanlilarinortakkarakteristikozellikleri5c37c1cad8fd9pngalt 300 136 Mantarlar, hayvanlar, ototrof olmayan bir hücreliler heterotrof beslenir Hayvanlar etçil ya da otobur olabilir Bazı hayvanlar ise keza ot hem et yiyerek beslenir Parazit ve saprofit (saprofit) yaşamış canlılar da heterotroftur Ototrof ve heterotrof besin şeklinden diğer ayrıca ayrıca ototrof ayrıca heterotrof beslenme biçimi vardır Bu canlılar keza imalatçı hem tüketicidir Böcekçil bitkiler ile euglena adlı kamçılı tek hücrelinin besin şekli böyledirhttp:bilgilihocamcominternaldatascanlilarinortakkarakteristikozellikleri5c37c1cb31b09alt 270 187 Canlının üretim ve afet olaylarını kapsayan metabolizma süreci enerjisiz düşünülemez Bu süreçte ortaya çıkan üre, amonyak, ürik asit gibi artıklar boşaltım aracılığıyla hücreden veya canlıdan uzaklaştırılır Boşaltım aracılığıyla iyon ve su dengesi ile istikrarlı iç ortam da sağlanır Her canlıda boşaltım yapan özel boşaltım organı bulunmaz Tek hücreli bir canlı hücreli içindeki bundan böyle bir maddeyi difüzyonla hücreli zarından dışarı atabilirken bir insanda boşaltım artıkları böbreklerle ve terle uzaklaştırılır h34Üremeh3 Bütün canlılar hücre bölünmeleriyle büyür ve farklılaşmayla gelişir Hayvanların büyümesi sınırlı, bitkilerin büyümesi ise sınırsızdır Canlılar belirli bir olgunluğa ulaşınca ürer veya çoğalır Büyüme ile türler özelliklerini gelecek nesillere aktarmış olur Üreme eşeysiz ise tek bir kişi aynı türden başka bir bireyi oluşturur Bu üreme şeklinde gamet ( üreme hücresi) ve döllenme yoktur Bu üremenin temelinde mitoz bölünme vardır Eşeysiz üreme ile oluşan bireyler genetik olarak birbirinin aynısıdır yani farklılık yokturhttp:bilgilihocamcominternaldatascanlilarinortakkarakteristikozellikleri5c37c1cb6ea58alt 300 188Tek hücrelilerde hücre hacmi ve kütlesi artınca organizma büyümüş olur ve ortadan ikiye bölünerek çoğalır Bölünme bir değişiklik eşeysiz üremedir Eşeysiz üreme solucan gibi omurgasızlarda, alglerde ve bir takım gelişmiş bitkilerde görülür Bira mayalarının tomurcuklanması, bitkilerden alınan dal parçalarının ya da patates yumrusunun, bir çiçek soğanının toprağa dikilmesi ile benzer tipte, birbirine eş canlılar oluşması eşeysiz üremedir Süratli bir çoğalma şekli olan eşeysiz üreme evrime katkı sağlamaz Karayosunu gibi bir takım canlılar hem eşeyli ayrıca de eşeysiz üremeyle çoğalabilirhttp:bilgilihocamcominternaldatascanlilarinortakkarakteristikozellikleri5c37c1cba8b88alt 300 131 Eşeyli üreme için biri kadınsı diğeri erkek olan aynı türden iki ata kişi gerekir İki farklı cinsiyetin mayoz bölünmeyle oluşan ve kromozom sayısı yarıya inmiş olan üreme hücreleri döllenmeyle birleşerek yeni bireyin ilk hücresini (zigot) oluşturur Oluşan zigotun sırt sırta mitoz bölünmeler geçirmesiyle gözenekli olan sayısında artış yaşanır ve canlı şekillenir Sonuçta atalarından bambaşka özeliklere ( cins içi farklılık) sahip yeni kişi oluşur Adaptasyon yeteneği yüksek bireyler oluşturduğu için eşeyli üreme evrim üstünde etkilidir Anekdot: Üreme bireylerin canlılığını sürdürmesi için gerekli değildir, yalnızca birey sayısını artırır ve nesillerin devam etmesini sağlar h35Kalıtımhttp:bilgilihocamcominternaldatascanlilarinortakkarakteristikozellikleri5c37c1cbe3670alt 300 149h3 Canlılar eşeyli ya da eşeysiz üreme esnasında atalarından bir takım kalıtsal özellikler alır Canlıların sahip olduğu özelliklerden sorumlu olan genler üreme aracılığıyla sonraki nesillere aktarılır Kromozom ve genler DNA molekülünden oluşur Irsi bilgileri taşıyan bu molekül idareci özelliktedir Genler ve genlerin aktarımı kalıtım ya da kalıtımsal biliminin konusudur h36Çevreye Tepkih3 Yaşanılan ortamlarda var olan ışık, ses, sıcaklık, kimyasal maddeler gibi uyaranlar canlılarda tepkiye veya bir yanıt verilmesine neden olur Uyaranlara karşısında oluşan cevaplar yani tepkiler canlıların koşul değiştirmelerine ya da hareket etmelerine niçin olur Tek hücresel canlılarla çok gözenekli olan canlıların, bitkilerle hayvanların verdikleri tepkiler farklıdır Bir hücrelilerde yer değişiklik hareketi yalancı üçgenin taban olmayan kenarı, sil ve kamçı gibi yapılarla sağlanır h3http:bilgilihocamcominternaldatascanlilarinortakkarakteristikozellikleri5c37c1cc34d99alt 258 272h3 Kökleriyle toprağa alt olan bitki örtüsü etkin hareket edemeseler, yer değiştiremeseler de uyaranlara aleyhinde yönelme ve benzeri tepkiler verebilir Bitkilerin yaprak ve çiçeklerinin ışığa doğru dönmesi bir tepkidir Buna yönelme (tropizma) denir Dokunulduğu süre küstümotlarının ya da haşere konduğu süre böcekkapan bir bitkinin yapraklarını kapatması da bir tepkidir Hayvansal organizmalar hareket edebilme kabiliyetine sahiptir Bu sayede icabında zararlı uyarandan uzaklaşabilir Sıcak bir cisme eli değen bir kişinin bir anda seri bir şekilde elini çekme hareketi bir reflekstir Fazla ışıkta gözbebeğinin daralması, bir köpeğin çevredeki bir sesi duyduğu zaman kulaklarının dikleşmesi de birer tepkidir Hayvanlarda tepki sinir sistemiyle bağlantılı iken bitkilerde böyle bir sistem yoktur h37Uyarlama ve Evrimhttp:bilgilihocamcominternaldatascanlilarinortakkarakteristikozellikleri5c37c1cc73f59alt 258 274h3 Canlılar yaşadıkları ortaya uyum (uyma) sağlayabilir Düzen sağlayamamak yaşamlarını ve nesillerinin devamını tehlikeye sokar Çöllerde yaşamış kaktüs gibi ur suyu depolama yetenekleri kazanmıştır Su gövdelerde depolanır veya bir takım bitkilerin yaprakları etli, sulu bir inşa kazanır Kaktüslerde terleme aracılığıyla su kaybının önüne geçilmesi için yapraklar küçülmüş diken biçimini almıştır Bukalemunların yaşadığı etraf ya da duruma uyacak şekilde renklerinin değişmesi, kurbağaların uzun dilleri doğruca sinekleri kolayca yakalayabilmesi, sırık ayılarının vücutlarında yağ depolanması da hayatta kalma şansını, adaptasyonu sağlayan özelikler olarak karşımıza çıkar Tüm adaptasyonlar yaşama, üreme şansını artırmaya yöneliktirhttp:bilgilihocamcominternaldatascanlilarinortakkarakteristikozellikleri5c37c1ccc2fa6pngalt 300 244 Doğal seleksiyon sürecinde başarılı olan canlılar uzun zamanlar içinde adaptasyonla daha da ahenkli ışık halkası kazanç Bir diğer deyişle adaptasyonlar doğal seleksiyonla seçilen, canlıların bulunduğu ortamda daha başarılı olmasını sağlayan kalıtsal özelliklerdir Ortama armoni sağlamalarına sebep olacak adaptasyon veya ırsi özelliklere sahip olamayan canlılar o ortamdan uzaklaşıp diğer yere gidebilirse yaşamaya devam edebilir Bir diğer yere gidemeyen türlerin ağır ağır soyları tükenir Uzun süreçler içinde yeni türler de ortaya çıkabilir Böylece canlılar evrimleşir Evrim veya değişim uzun bir süreçte işler Kaynakça: http:wwwbiyolojiportalicom :biologywisecom http:wwwbiyolojideftericom sizlere bilgilihocamcom farkıyla sunulmuştur