Casus Filmlerini Aratmıyor: Geçmişten Günümüze Türkiye Cumhuriyeti'nin İstihbarat Teşkilatları

Yetmişli yıllarda, ülkemizde ve dünyada faaliyet gösteren istihbarat teşkilatları çoklukla sol kümeleri izledi. Amaç, Soğuk Savaş'ın da bariz görülen tesiriyle, komünist ideolojiydi. Doksanlara kadar düzgün berbat bu halde varlık gösteren Türk istihbarat teşkilatları, doksanların başlarında yeni faaliyet alanları bulmaya başladılar.
Kaynak: ...

Bu yeni faaliyet alanlarından en kıymetlisi, terörle gayretti.



Doksanların başlarında doğuda, kırsal bölgelerde PKK güçleniyor; batıda ise sol görüşlü örgütler aksiyonlarını artırıyordu. Devlet, denetimi tümüyle kaybetmese de maddi ve manevi kayıplara uğruyordu. Durum bu türlü olunca, terör de karşısında tekrar örgütlenmiş birtakım istihbarat örgütlerini bulmaya başladı.

Bu teşkilatlar başlarda yalnızca terörle alakalı bilgi topluyorlardı.


economictimes.indiatimes.com
Başlarda terör örgütlerinden topladıkları bilgileri devletteki başka kaynaklarla paylaşan istihbarat teşkilatları, vakitle alana inip kendi işlerini kendileri halletmeye başladılar. Bu sayede paraları da, sayıları da arttı.

Ulusal İstihbarat Teşkilatı (MİT), bu teşkilatlardan en büyüğü.



1965 yılında kurulan MİT; uçakları, helikopterleri, geniş takımı ve insan kaynakları ile Türkiye'nin istihbarat faaliyetleri yürüttüğü bilinen en büyük ve esaslı kurumu. Doksanlardan itibaren kaynaklarının değerli bir kısmını PKK ile gayrete yönelten teşkilat, Türkiye'nin doğusunda ve Kuzey Irak üzere bölgelerde de geniş bir istihbarat ağına sahip.

Yıllarca ordu nezaretinde çalışan MİT, Turgut Özal devrinde sivilleştirildi.



Ulusal İstihbarat Teşkilatı, yıllarca muvazzaf (görevinin başında) subaylar tarafından yönetilmişti. Bilindiği üzere, uzunca bir müddettir MİT'in başına geçecek müsteşarlarda bu türlü bir kaide aranmıyor.

Genelkurmay, Türkiye'nin en büyük ikinci istihbarat örgütünün sahibi.


tr.wikipedia.org
Genelkurmay İstihbarat Daire Başkanlığı, özel istihbaratçı subaylar yetiştiriyor.. Kara, hava ve deniz ünitelerinin topladığı bilgiler Genelkurmay'da birleşiyor ve bedellendiriliyor. Bu teşkilat, faaliyetlerini 'ileri derecede gizli' seviyede yürütüyor.

Ulusal Güvenlik Konseyi'nin da kendine özel bir istihbarat ağı olduğu biliniyor.


bianet.org
Devletin ulusal güvenlik siyasetinin tayini, tespiti ve uygulaması ile ilgili alınan tavsiye kararları ve gerekli uyumun sağlanması konusundaki görüşlerini Bakanlar Şurası'na bildirmekle vazifeli olan Ulusal Güvenlik Heyeti da, konseyin değerlendirmelerinde kullanılacak istihbaratların edinilmesi için vakit zaman özel bir istihbarat ağına başvuruyor. Heyetin çalışmalarına yardımcı olan bu istihbarat takımı, öteki teşkilatlarınki kadar geniş değil.

Jandarma Genel Komutanlığı'na bağlı faaliyet gösteren bir istihbarat ünitesi de var.


tr.wikipedia.org
Jandarma İstihbarat Başkanlığı; başta terör kabahatleri olmak üzere, işlenen cürümle ilgili bireyler, kümeler ve cürüm örgütlerine yönelik bilgi toplama ve sürece gayesiyle kurulmuş. Bu ünite, tıpkı vakitte kendi teşkilat elemanlarını da yetiştiriyor.

Emniyet'e bağlı çalışan İstihbarat Başkanlığı, en kapsamlı ve büyük çaplı istihbarat örgütlenmelerinden biri.



Doksanlarda büyüyüp gelişen bu teşkilat, Terörle Çaba Daire Başkanlığı üzere ünitelerin yanı sıra Türkiye'deki vilayet ve ilçelerin birçoklarında örgütlü vaziyette. Ülke genelinde istihbarat yetkisi bulunan Emniyet istihbarat üniteleri; Kaçakçılık, Harekat ve Bilgi Toplama Dairesi Başkanlığı, Jandarma İstihbarat Başkanlığı ve Kıyı Güvenlik İstihbarat Başkanlığı üzere öbür teşkilatlanmalarla birlikte İçişleri Bakanlığı'na bağlı olarak çalışıyor.

Jandarma'nın özel ünitelerinden biri olan JİTEM, artık aktif olmasa da bir periyot oldukça konuşulmuştu.


tr.wikipedia.org
Çok tartışmalı bir kurum olan JİTEM (Jandarma İstihbarat ve Terörle Mücadele), Jandarma Genel Komutanlığı'nın kendi inisiyatifiyle, İçişleri Bakanlığı ve Genelkurmay Başkanlığı'nın bilgisi olmadan kurulmuş ve faaliyet göstermiş bir oluşum. Devlet kurumları yıllarca JİTEM'in varlığını kabul etmedi. Lakin Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı'nın JİTEM ilgili başlattığı soruşturmayla bu teşkilatın varlığı birinci elden doğrulanmış oldu.

JİTEM, Jandarma ismine bilgi topluyordu.



İsmi Güneydoğu'da işlenen faili meçhul cinayetlerle gündeme gelen JİTEM'in evvel kıdemli isimlerinin birçok tasfiye edildi, sonra tümüyle dağıtıldı. Bir periyot kimi PKK'lı itirafçıların da JİTEM üyesi olarak kullanıldığı argüman ediliyordu. Teşkilatın kurucusu Eşref Bitlis 1993'te kuşkulu bir uçak kazasında, Güneydoğu'da yaygınlaştıran Cem Ersever ise faili meçhul bir cinayet sonucunda hayatını kaybetti.