Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
iltasyazilim
FD Üye
Çatışkı Nedir? Hakkında Bilgi
Saltığı incelemek isteyen usun düşmek zorunda bulunduğu çelişki
Kant terimidir, Yunanca yasalar arasındaki çelişki anlamına gelen antinomia sözcüğünden alınmadır Alman düşünürü Kant'a kadar saltığın alanındaki bütün önermeler çatışıktır, çünkü bu önermeler deneye vurulamayacaklarından karşılıkları da aynı aynı güçle ileri sürülebilir Mesela Evren sınırlıdıra aleyhinde Evren sınırsızdırdenilebilir ve bunların her ikisi de deneysel olarak tanıtlanamaz Kelime oyunlarına dayanan kozmolojik tanıtlarsa her iki karşıt önerme için de aynı güçle ileri sürülebilir Kant, nesneye olduğu gibi özneye de belirlenmiş bir bilinemezlik yakıştırdığından, bu gibi kozmolojik önermelere 'saf usun çatışkıları' adını vermiş ve bunları dört ana çatışkıda toplamıştır Kant'a tarafından çatışkıyı doğuran dört kozmolojik ide vardır:
1 Nicelik çatışkısı Evren sınırlıdırÂlem sınırsızdır,
2 Nitelik çatışkısı Özdek bölünmez atomlardan yapılmıştırÖzdek sonsuzca bölünebilir,
3 Bağıntı çatışkısı Her şey zorunlu olarak bağıntılıdırHiçbir şey zorunlu olarak bağıntılı değildir, özgürlük nedenler vardır,
4 Kiplik çatışkısı Evrenin nedeni olan gerekli bir varlık vardırEvrenin nedeni zorunlu bir varlık değildir
Kant'a kadar hemen olan, duyumsal deneyin sınırlarını aşamayacağından duyumsal deneyin dıştan kalan bu gibi önermelerin savı değin karşısavı da benzer elbette tanıtlanabilir (Nitekim Kant bunları uzun uzun tanıtlama denemelerine girişmiştir), bu halde de hem savı hem de karşısavı içten saymak gerekir ki bu bir çatışkıdır
Çatışkılar, Elealı Zenon, platon, Aristoteles gibi antikçağ Yunan düşünürlerince de biliniyordu Zenon bunlara 'çıkmaz' anlamında 'apriori' diyordu İÖ 4 yüzyılda Milet'li Eubulides buna misal olarak bu cümle yanlıştırönermesini ileri sürmüştü, bu söz doğruysa içeriğinin hatalı olduğu ve yanlışsa içeriğinin dürüst olduğu kabul edilmek gerekiyordu ama bu da bir tümceyi ayrıca doğru keza hatalı saymak, benzer deyişle çatışkı'ya düşmek demekti
Çağdaş semantikçiler de buna benzer antinomileri çözümlemeye çalışırlar
Uslamlamayı çelişmeye düşürdükleri için çatışık farzedilen bu tez ve karşısavların çatışkısı gerçekten tam ve doğru formülleştirilememelerinden kaynaklanmaktadır Zenon'un meşhur çıkmazları gibi söz oyunlarının açık havada kalan mantıksal çatışkılar bütün ve doğru olarak dile getirilmekle kolaylıkla çözülebilirler Kant'ın bu konuda düştüğü yanılgı Tanrı vardırya da Tanrı yokturgibi önermeleri tanıtlanabilir saymış olmasıydı, doğrusu veri sürecinde ne böyle bir tez, ne de böyle bir antitez vardır *
Saltığı incelemek isteyen usun düşmek zorunda bulunduğu çelişki
Kant terimidir, Yunanca yasalar arasındaki çelişki anlamına gelen antinomia sözcüğünden alınmadır Alman düşünürü Kant'a kadar saltığın alanındaki bütün önermeler çatışıktır, çünkü bu önermeler deneye vurulamayacaklarından karşılıkları da aynı aynı güçle ileri sürülebilir Mesela Evren sınırlıdıra aleyhinde Evren sınırsızdırdenilebilir ve bunların her ikisi de deneysel olarak tanıtlanamaz Kelime oyunlarına dayanan kozmolojik tanıtlarsa her iki karşıt önerme için de aynı güçle ileri sürülebilir Kant, nesneye olduğu gibi özneye de belirlenmiş bir bilinemezlik yakıştırdığından, bu gibi kozmolojik önermelere 'saf usun çatışkıları' adını vermiş ve bunları dört ana çatışkıda toplamıştır Kant'a tarafından çatışkıyı doğuran dört kozmolojik ide vardır:
1 Nicelik çatışkısı Evren sınırlıdırÂlem sınırsızdır,
2 Nitelik çatışkısı Özdek bölünmez atomlardan yapılmıştırÖzdek sonsuzca bölünebilir,
3 Bağıntı çatışkısı Her şey zorunlu olarak bağıntılıdırHiçbir şey zorunlu olarak bağıntılı değildir, özgürlük nedenler vardır,
4 Kiplik çatışkısı Evrenin nedeni olan gerekli bir varlık vardırEvrenin nedeni zorunlu bir varlık değildir
Kant'a kadar hemen olan, duyumsal deneyin sınırlarını aşamayacağından duyumsal deneyin dıştan kalan bu gibi önermelerin savı değin karşısavı da benzer elbette tanıtlanabilir (Nitekim Kant bunları uzun uzun tanıtlama denemelerine girişmiştir), bu halde de hem savı hem de karşısavı içten saymak gerekir ki bu bir çatışkıdır
Çatışkılar, Elealı Zenon, platon, Aristoteles gibi antikçağ Yunan düşünürlerince de biliniyordu Zenon bunlara 'çıkmaz' anlamında 'apriori' diyordu İÖ 4 yüzyılda Milet'li Eubulides buna misal olarak bu cümle yanlıştırönermesini ileri sürmüştü, bu söz doğruysa içeriğinin hatalı olduğu ve yanlışsa içeriğinin dürüst olduğu kabul edilmek gerekiyordu ama bu da bir tümceyi ayrıca doğru keza hatalı saymak, benzer deyişle çatışkı'ya düşmek demekti
Çağdaş semantikçiler de buna benzer antinomileri çözümlemeye çalışırlar
Uslamlamayı çelişmeye düşürdükleri için çatışık farzedilen bu tez ve karşısavların çatışkısı gerçekten tam ve doğru formülleştirilememelerinden kaynaklanmaktadır Zenon'un meşhur çıkmazları gibi söz oyunlarının açık havada kalan mantıksal çatışkılar bütün ve doğru olarak dile getirilmekle kolaylıkla çözülebilirler Kant'ın bu konuda düştüğü yanılgı Tanrı vardırya da Tanrı yokturgibi önermeleri tanıtlanabilir saymış olmasıydı, doğrusu veri sürecinde ne böyle bir tez, ne de böyle bir antitez vardır *
