çekim ekleri ile ilgili örnekler

çekim ekleri nelerdir?

A) AD ÇEKİM EKLERİ:

1) Çokluk Eki: İsimlerin rakam bakımından çokluğunu bildirirler
Örnek: elmalar,çocuklar ,öğrenciler

2)Hal Ekleri: i,e,den,de ekleridir
Örnekler: Kitabı ver (belirtme hali)
Yola bak (Yönelme hali)
Evden geliyorum (Çıkma hali)
Sende kaldı (Katılmak hali)
Banal insanlarla işim olmaz(Önad yapmıştır ve bu yüzden yapım eki olmuştur)
Bunlar favori çocuklardır(Önad yapmıştır ve bu yüzden yapım eki olmuştur)
Sudan sebeplerle yanıma gelme (Sıfat yapmıştır ve bu yüzden üretim eki olmuştur)

3)Sahiplik ekleri: Eklendiği isimlerin kime ait olduğunu açıklama eder
Misal: Kitabım,kitabın, kitabı, kitabımız, kitabınız, kitapları iyelik eklerini, ismin başına benim, onun, bizim, sizin, onların zamirlerini getirerek bulabiliriz

4) Ilgi ekleri (Tamlayıcı Ekleri): “ın, in, un, ün biçimindedirBelirtili ad tamlaması kurar
Örnek: kapının kolu , müdürün odası

5)Eşitlik Eki: “ca,ce biçimindedir
Misal: Sence bu doğru mu?
Çocukça davranma

6)Ilave eylem Ekleri: Ad soylu sözcükler yüklem yapma göreviyle kullanılan eklerdir
Misal: iyiyim, iyisin, iyidir, iyiyiz, iyisiniz, iyidirler


B)FİİL ÇEKİM EKLERİ

1)Zaman ekleri (Bildirme Kipleri): Fiillerde hareketin yapıldığı zamanı bildirir
Örnek: gelmiş (Duyulan geçmiş süre)
okudu (görülen geçmiş süre)
gidiyor (şimdiki vakit)
yatacak (Gelecek geçmiş zaman)
Şimdi kazanç (Geniş geçmiş zaman)

2)Istek kipleri: Fiillerde dilek, durum, arzu, ihtiyaç… gibi anlamları karşılayabilmek için getirilen kip ekleridir
Misal: Gidersem gelmem (Dilekdurum kipi)
Birazcık daha oturayım (arzu kipi)
Ders çalışalım (arzu eki)
Artık gitmeliyim (Ihtiyaç kipi)
Bunları da okusun (Emir eki)
Dışarı çıkın (Emir eki)

3)Şahıs Ekleri: Fiildeki eylemi gerçekleştiren şahsı belirlemek için getirilen eklerdir Fiillerde kip eklerinden daha sonra gelirler
Örnek: Geliyorum, çalışmalısın, yaptı okusakk , üzülürüz koşacaksınız yürüdüler

YAPIM EKLERİ:

Ad ya da fiil kök ya da gövdelerine gelerek onlardan diğer ad veya fiil türeten eklerdir Yapım ekleri eklendiği sözcüğün anlamını da türünü de değiştirir her zaman çekim eklerinden önce kazanç Üretim eki almış bir sözcüğe türemiş sözcük veya karoser denirEğer sözcük yapım eki almışsa kolay yapılıdır kelime çekim eki olsa da basittir

1)İsimden Isim Yapım Ekleri: Ad kök ya da gövdelerine eklenerek, yeni bir isim gövdesi oluşturan eklerdir
Lık: kömürlük, gözlük , kulaklık …
lı: Şehir Halkıli , paralı , ağaçlı , başlı …
sız: susuz, parasız, evsiz,
cü: gözcü, sanatçı, yolcu, simitçi,
ce: Türkçe İngilizce
daş:Çağdaş, arkadakidaş, yoldaş
üncü: üçüncü beşinci
msı: acımsı ekşimsi
cil: etcil bencil insancıl
şın: sarışın
sal: kumsal kadınsal
ıt: yaşıt
cağız: kızcağız çocukcağız
cık: eksikıcık minikcük
tı: horultı cıvıltı

2)İsimden Fiil Yapan Ekler: Ad köklerine ya da gövdelerine gelerek onlardan fiil türetir
la: sula, taşla, uğurla
al: fazlaal, azal, gizlial
l: dürüstl, sivril
a: kana, yaşa, nesile, manâsıza
ar: yaşar, morar, sarıar
da: fısılda, horulda, gürülde
at: istikametet, gözet
ık: geçik, birik
ımsa: azımsa, benimse,küçü(k)mse
kır: fışkır, haykır
lan: konutlen, darla
laş: şakalaş, derleş, çocuklaş
sa: susa, garipse tartmase

3)Fiilden Ad Yapan Ekler: Fiil kök veya gövdelerine gelerek isim yapan eklere denir
ca: düşünce, eğlence
ocakecek: giyecek, değilocak, açocak
ak: yatak, kaçak, durak,
ga: bölge, bilge, süpürge,
gan: çalışkan, unutkan, kaygan
gı: sevgi, çalgı, askı
gıç: bilgiç, dalgıç, başlangıç
gın: yorgun, bilgin, kumaşgin, bitgin
ı,i: yazı, ölü, yapı, çatı, koku, doğu
ıcıici: yapıcı, görücü, alıcı, satıcı,
ıkik: kesik, açık, göçük,
ımim: sayım, seçim, ölüm, ölçüm
ınin: yığın, akın, tütün, ekin,
nç: gülünç, sevinç
ıntı: esinti, çıkıntı, döküntü,
ırer: gelir, gider, okur,
ış: oturuş, yürüyüş,
ıt: geçit, yakıt, ölçüt,
ma: gülmeyi severim , konuşmayı bil
mak: gelmek, gitmek
tı: belirti, kızartı,

Fiilden Fiil Yapan Ekler: Fiil aristokrat kelimelerden yeniden fiil yapan eklere denir
dır: güldür, yaptır, koştur,
ala: kovala, silkele,
er: gider, çıkar,
imsa: gülümse, anımsa,
ın: gezin, görün, sevin, taşın,
r: kaçır, batır, içir,
ş: görüş, direkuş, gülüş,
t: uzat, sapıt, nefrett, üşüt,
ı: sevil, kırıl, satıl *