çekirdek aileden hangi toplum filizlenir?

ÇEKİRDEK AİLEDEN

HANGİ TOPLUM FİLİZLENİR?

MAHMUT ÖZ

Izaç özgün bir heyecandır Ama yalnız tatlı heyecanla sınırlı yok ne eyvah ama Evlilik, yaygın ifadeyle ‘toplumsal yapının çekirdeği' olan ailenin doğumudur O toplumsal yapının yaşam telakkisi, günahları ve sevapları bu yeni çekirdeğin filizlenip yükseklik atmasında veya solup gitmesinde büyük pay sahibidir

Aile kurmaya hazırlanan gelin ve güvey adayları, gerçekten ne önemli bir oluşum içerisine girdiklerinin haberdar olmazlar Onlar mutluluk sarhoşu iken bu eşsiz heyecan gelir geçer Çiçeği burnunda evliler kendilerine geldiklerinde ise başlıca önlerinde dağ gibi sorunlar yumağı bulurlar Tüm karmaşıklığı ve acımasızlığıyla var olma savaşıdır bu Baş başa kalmış iki yoldaş, kurtlar sofrasına yem olmamak için bu savaştan şampiyon çıkmak zorundadırlar

İki ailenin etkinlik savaşı Hangisini bildirmek gerekli; en ilk olarak, acayip bir şekilde, emniyet hissinin beşiği olması gereken yeni bir yuva henüz kurulmaya çalışılırken, dünürlerin birbirlerini karşı taraf olarak görmeleri ile aileler arası savaş alanına dönüşür Kız tarafı yangından mal kaçırırcasına nikahtan önce yapılan alışverişe yüklenirken; erkek tarafı da bu vartayı ne kadar ucuza atlatabileceğinin hesabını yapmaktadır Dayanışma kelimesi niçin akla gelsin? Kaderin iki tanıdık olmayan aileyi doğaüstü, kutsal bir noktada birleştirdiği görülmez bile; bir etkinlik savaşının tozudumanı iki tarafı çoktan ayyaş etmiştir

İstatistikler, evliliklerin büyük genelde birincil bir yılda bozulduğunu söylüyor Bunda, bayan ve erkek aralarında buluş edilen olağandışı rekabetin sürekli körüklenmesinin payı koskocoman Temenniler işe yarar mı bilinmez lakin her iki taraf kendileri yerine müstakbel yaşam arkadaşını düşünse, taleplerini menfaatlerini bir potada eritse… Erkek “aldığımı kendime alıyorum; kız da “gösterdiğim kolaylık her ikimiz içindir dese… Aileler yavrularını birbirlerinden soğutacak bir rekabet yerine, esaslı dostlukların yolunu arayan ilişkiler geliştirse…

Dönüşüm mü deformasyon mı?

Gidişatın bizden fazla şeyler götüren seyrinin ailedeki yansımalarını anlayabilmek için kitaplara “ailenin dönüşümü olarak geçen hali kurcalamak gerekiyor Fiyakalı tahliller bir yandan, vaziyetin hülasası şu: Bir tarafta bir Frankeştaynvâri bir şekilde kendi kendini imha eden “modern çekirdek aile, diğer tarafta özgürlükler namına yok edilen “geleneksel geniş aile… Dikkat edin, sonuç aynı: Ailenin değil oluşu Niyesine gelince, modern kültür, atomize olmuş alıcı bireylerin bir arada bulunduğu bir toplumsal yapılan(ma)mayı dikte eder

Bu emir ediş böylece yaygın bir propaganda ile olur ancak, ders kitaplarında çizilen tabloya tarafından “sıradan bir aile, anne, baba ve çocuklardan oluşan modern çekirdek ailedir Büyükanne, büyükbaba ve diğerleri aileye neredeyse sonradan ve mecburiyetten eklenmiştir Bu mantık, çekirdek aileyi önerirken, nine ve dedeleri bakımevi adını verdiği tecrit kamplarına gönderir Amcahala zaten aileden sayılmaz!

Halbuki geniş ailenin karakteri nüfus yok, gelenektir “Aile meclisi ve “aile reisi kavramları reel manada yerini bulur ve bir sistem oluşturur Kararlar aile meclisinde istişare edilerek büyüklerin ve en son aile reisinin tecrübesi ile yoğrularak alınır Problemler, değil küçüklere, çoğu zaman yeni evli çiftlere bile yansımadan çözüme kavuşur Ailenin yeni fertleri ve çocuklar, gereksinim duydukları şefkati hisseder, sosyalleşmeyi kendi ailesinin sıcaklığında ve bereketli bir ortamda yaşar Büyüklerin örnekliği, başlı başına bir eğitim mekanizması olarak şiirsel akışın temelidir “Âmâ gözüne parmağım misali dürüst tavır emir edilmez Fazla söylemenin arsızlaştıracağı bilinir Her tavır ve tavır hakiki, anlamlı, dolayısıyla etkilidir İlişkilerin omurgası sevgidir

Geniş ailede çağı gelen ertelenmeden evlenir Eşler birbirini tam manası ile algılayabilme imkanı bulur, farklılıklarını fark ederler Etraf, insan zihnine hitap eder çeşitlilikte ve zenginliktedir Bundan Böyle geleneğin nimetlerinden istifade edecek ve bu mirası devralacak yeni bir tür beklenmektedir Onlar da benzer tatminkâr ortamı yaşayacaktır

Şundan hiç şüpheniz olmasın, modern anlayışın büyük aile modeliyle savaşı, gerçekte bu gelenekle savaşıdır

Ailenin çekirdek hali
bir defa tarafların evlenmeden önce birkaç ton engeli ortadan kaldırması; mesela evini kurması, işini bulması, sorunlarla savaşacak dek zor kazanması şarttır Bütün bunlar evliliğin ertelenme nedenidir sırası gelmişken gençlik gayrimeşru arayışlara yönelir Zamanla bu yöneliş kanıksanır, gençliğin bir gereği olarak kabul edilmeye başlanır Hayâ, ahlâk filan derseniz, çağdaş kültür size anında vaziyete yerinde yeni kabullenişler sunar Örneğin zinayı kabahat olarak görmeyiverirsiniz, hatta zina kelimesini iyice unutabilirsiniz Lûtîlik gibi arzı ve arşı titreten bir cürüme “cinsel tercih filan deyiverirsiniz

Her neyse, tüm bu engelleri aşarak evini, işini edinenler, askerlik gibi sosyal vazifeleri de yapmışsa dünya evine girer Bundan Böyle “özgür iradeler kullanılmıştır Birincil heyecanın verdiği fikir sarhoşluğu dağılıncaya değin, ölünceye dek yıldönümleri hatırlanmak zorunda olunan iyi vakitler geçirilir Yıllar geçtikçe o vakitlerin “ikinci balayı gibi yapay tekrarı ve senei devriye törenleri ile avunulacaktır

İlginçtir, zannedildiğinin aksine, çekirdek aile ortamı, her ne kadar baş başa kalsalar da, eşlere birbirini yeterince algı ve tanıma fırsatı vermez Bir kendi vardır, bir de eşi Asıl, bacı gibi “diğerlarıyla fark hissedilmez Ama insan zihni mukayese ile algılar ve tanır Burada ise tanımadan ziyade kendini merkeze koyma ve “aynılaştırma talebi vardır Çekirdek ailede eşler birbirini o denli kendi gibi görmeye başlar oysa, farklılıkları fark edemez Bu durumda zamanla açığa meydana çıkan ayırım noktaları yadırganır ve çatışma zemini oluşturur Kaynağı saptama edilemeyen bu sorun, öbür arayışlarla beslenerek aldatmaya varan sapmaları beraberinde getirebilir

bu arada yaşama savaşı bütün şiddeti ile sürmektedir Karşı karşıya kalınan sorunlarla boğuşan genç evliler için çocuk almak, yeni bir siklet ve sorun edinmek demektir Konut, iş, araba derken evliliğin gecikmesiyle geciken cins, arabayı düze çıkarma kaygısıyla daha bir öteye itilir Sonuçta dede, hatta büyük dede olabilecek yaşta baba olmak adi ışık halkası kazanç

Çocukların cevr ü cefası
Çekirdek ailede dünyaya gelen çocuklar ise çetin bir mücadelenin yorduğu annebabasından gereklilik duyduğu ilgiyi göremeyecek, tatmin edici özgüveni geliştiremeyecek, çocuk yuvası ve anaokullarında da aradığını bulamayacaktır herkes bir devâsâ sorun olan çocukların sayısı da eksik olmalıdır! Bu Nedenle yalnız ve sosyalleşme imkanı kısıtlı, problemli bireyler ortaya çıkar Neyse, çağdaş toplumda “profesyonel danışmanlık diye bir can simidi vardır Daha 56 yaşında bile olsalar, çocuklar da psikoloğa götürülebilir Hatta götürülmelidir Bunda da çağcıllık namına bir prestij görülebilir

Bu yeni jenerasyon sonuçta annebabalarından çağdaş çekirdek aileyi servet alacak da değillerdir Öyle ya, kültür mirası edinmek geleneksel geniş ailenin bir özelliğidir Zaten servet dediğin banka hesabı, tapu filan şeklinde olmalıdır! Toplumun gitgide bireyselleşen egoist insanların oluşturduğu bir kalabalığa dönüşmesi ise, çağdaş kültür açısından şikayet edilecek bir hal değildir

Geleneğin ihyası, geleceğin inşası
Meseleyi iki öbür aile yapısının zıtlığı düzleminde ele alınca, konuya yanlış yaklaşmakla suçlanabiliriz “Babaanne ve dedeleri aileye dahil edip, aile yönetimini de büyüklere teslim edince sorunların çözüleceğini mi iddia ediyorsunuz? denebilir Asla! Böyle bir önerge oysa modern bir yaklaşımın ürünü olabilir Daha önce belirttiğimiz gibi geniş ailenin temeli genişliği değil, gelenekselliğidir Geleneği oluşmamış geniş aile ise, yok dedenine, amca ve halalar bile dahil edilse, sadece “genişletilmiş aile olacaktır

Önerilere gelmeden yapılmakta olan bir eleştiriyi daha cevaplamakta menfaat var Nine ve dedeleriyle birlikte yaşayan ailelerde öne meydana çıkan bu eleştiri, geleneksel aileye yönelmekte ve büyüklerin çocuk eğitiminde disipline engel olacak dek hissi davrandıkları söylenmekte Halbuki bu aksaklığın nedeni de aynı noktada düğümlenmektedir Laf konusu aileler bir yaşama biçimine yani bir geleneğe yaslanan bir inşa ortaya koymamakta, genişletilmiş aile olmaktan öteye geçememektedir

Bugün çözüm sadedinde dile getirilebilecek teklif, şüphesiz apartopar aileleri genişletmek olamaz Tedrici olarak gerçekleştirilebilecek, ayakları yere basan çözüm önerisi de zaten buradan başlayamaz Ailenin problemlerini kendi bağlı akışı içinde çözecek gelişme, temelini materyalizmden alan modern yaklaşımların insanı tasarlanabilir bir meta olmaya hükümlü bırakan cenderesinden kurtulmak olacaktır Bu ise bir toplumun başlı başına ve baştan inşa edilmesidir Topluluk olarak kalmanın kabul edilemez oluşu, bir lahza önce bu inşa faaliyetinin başlamasını kaçınılmaz kılmaktadır

Bir toplumsal mutasyon anlamına gelecek bu metamorfoz hiç şüphesiz kolay değil En azından iki kuşağın değişimi anlamına da gelse, bunun mümkün olmadığı iddiası en azından mevcut fena gidişatı kabullenmek demektir Sorunun nerede olduğunu görmek, neyi kaybettiğimizin, yerine neyi bulduğumuzun farkına varmak koskocoman bir adımdır

Kendi kendini yok eden kanserli bir bünye yerine, toplumsal dönüşüm için geleneği ihya ile geleceği inşa etmek kurtuluşumuz olacaktır *