Çelebi Halife Kimdir

Çelebi Halife hayatı

Çelebi Halife hakkında veri

Çelebi Halife'nin doğum târihi bilinmemektedir Amasya'da doğdu 1493 (H 899) senesinde hac yolculuğu esnâsında vefât etti Kabri, Hisa veya Tebük korusu denilen, hacıların uğrak yeri olan bir yerdedir
Osmanlılar devrinde 15 yüzyılda Anadolu'da yetişmiş olan âlim ve velîlerdendir İsmi, Muhammed olup, babasının ismi Mahmûd'dur Büyük âlim ve evliyâ Cemâleddîn Aksarâyî hazretlerinin torunlarındandır Cemâl Halvetî veya Çelebi Halîfe diye meşhûr olmuştur Dedelerinin memleketi olan Aksaray'a nisbetle Aksarâyî, dedesi Cemâleddîn Aksarâyî'ye nisbetle Cemâlî denildi
Zamânının kayda değer ilim ve kültür merkezlerinden Amasya'da dünyâya gelen Çelebi Halîfe tamâmen ilmî bir çevrenin içinde büyüdü Küçük yaştan itibâren ilim tahsiline başladı Amasya'da bir müddet ilim tahsil ettikten sonradan Aksaray'a gitti Devrin din ve fen âlimlerinden aklî ve naklî ilimleri tahsîl etti Âlim ve velî zâtların ilim meclisleri ile sohbetlerinde bulunarak istifâde etmeye çalıştı Bir gün Sa'deddîni Taftazânî hazretlerinin MuhtasarülMeânî adlı Telhîs şerhini okurken, kalbine ilâhî aşk ateşi düşüp tasavvufa aleyhinde büyük alâka duydu Halvetiyye yolu büyüklerinden Alâeddîn Halvetî'nin halîfesi Şeyh Abdullah Efendiye gidip talebe oldu Uzun müddet onun sohbetinde ve hizmetinde bulundu Kısa süre içinde tasavvuf yolunda ilerleyip mârifet deryâsından inciler toplamaya başladı

Bir ara Aksaray'a gelen Alâeddîn Halvetî hazretlerinin huzûruna gitgide artarak onun sohbet ve hizmetiyle şereflendi

Çelebi Halîfe, Alâeddîn Halvetî hazretlerini siyah bir beygir üstünde siyah bir cübbe ve siyah bir sarıkla görünce, ona karşı gönlünde büyük muhabbet hâsıl oldu Alâeddîn Halvetî hazretleri, Çelebi Halîfeye hitâb ederek; İstersen bu cübbeyi sana vereyimdiye iltifatta bulundu Çelebi Halîfe; Efendim tasavvuf yolunda cübbe ve hırka yargı edilmeden giyilmez Ben ise o cübbeyi giymeye lâyık değilim!cevâbını verdi Alâeddîn Halvetî; Sonunda sen benim talebelerime muhtâc olursundiyerek kendisine tâbî olması gerektiğini işâret buyurdu Bu işâret üstüne onun hizmetine ve sohbetine devâm etti Lakin aradan pozitif zaman geçmeden Alâeddîn Halvetî vefât etti Ondan kısa bir müddet daha sonra da Şeyh Abdullah Halvetî hazretleri vefât etti Sevdiklerini kaybeden Çelebi Halîfe, Tokat'a artan bir şekilde kerâmetler sâhibi Şeyh İbni Tâhir'in hizmetine girdi Onun sohbetlerinde bulunup nefsin istemediği şeyleri yapıp, istediklerini yapmamaya devâm etti

İbni Tâhir veya Tâhirzâde nâmıyla belli bu mübârek kimse, Allah aşkıyla yanıp tutuşur, yanında gelenlerin de bu ateşte yanmalarını arzulardı Çelebi Halîfe'ye de, iyi yetişmesi için riyâzetler çekip, nefsini edep etmesini nasihat etti O da arzu ve sıkıntılar çekti Arkadaşları, uzun süren halvet ve açlığa dayanamayıp kaçtılar Lakin o, sabredip, sonunda hocasının feyz ve himmetine kavuştu, duâsını aldı Çok geçmeden, İbni Tâhir'in vefât etmesi üstüne Erzincan'a gitti Pîr Muhammed Behâeddîn Erzincânî Halvetî ile görüştü Orada artı kalmayıp, Seyyîd Yahyâ Şirvânî'nin sohbetine kavuşmak için Şirvan'a gitmek üzere yoluna devâm etti İki gün yol gittikten daha sonra, Seyyid Yahyâ Şirvânî hazretlerinin vefât ettiğini öğrenip, Erzincan'a geri döndü Yahyâ Şirvânî'nin halîfelerinden olan Pîr Muhammed Erzincanî'nin hizmetine girdi Erzincan'a 1464 (H868) senesinde varmıştı Orada bir müddet kaldıktan sonradan, ilimde ilerleyip, tasavvufta yüksek derecelere ulaştı Tefsîr, hadîs, fıkıh gibi naklî ve aklî ilimlerde yüksek âlim oldu Hocası Pir Muhammed Erzincânî ona hilâfet verip insanlara İslâm dîninin emir ve yasaklarını anlatarak onların dünyâ ve âhiret seâdetlerine vesîle olmakla vazîfelendirerek memleketine gönderdi Amasya'ya gelip yerleşen Çelebi Halîfe, insanlara Allahü teâlânın dînini, Resûlullah efendimizin Sünneti seniyyesini ve hoş ahlâkını, Selefi sâlihînin yolunu anlatmaya başladı

O sırada Fâtih Sultan Mehmed Han pâdişâh, oğlu Bâyezîd de Amasya vâlisi idi Şehzâde Bâyezîd, Çelebi Halîfe Muhammed Cemâleddîn Efendiye çok iltifât eder, talebelerine ve dergâhına ihsânlarda bulunur, duâlarını taleb ederdi Fâtih Sultan Mehmed Han vefâtından önce de duâ etmesi için haber gönderip, fakirlere sadaka dağıttırmıştı Her şehzâde gibi, şehzâdeİkinci Bâyezîd de, babasından sonra pâdişâh elde etmek, kendisine verilen onca emeğe karşılıkta bulunmak istiyordu Çünkü her şehzâde sultan edinmek için yetiştirilir, kısmetse sultan olurdu Çelebî Halîfe, herkese karşısında iyi maksat ve hüsni zân sâhibi, ilim ve tasavvuf ehli Şehzâdeyi kırmadı Onun için duâ ve niyazda bulundu Allahü teâlânın kerâmet sâhibi evliyâsından olan Çelebî Halîfe'ye, Şehzâde'nin sultan olacağı zaman ilhâm edildi Çelebi Halîfe, Şehzâde Bâyezîd'e gönderdiği haberde; Otuz üç gün sonra büyük bir hâdise olacak ve kırk gün sonra da sultan olacakbuyurdu

Sahiden de, otuz üç gün sonra Fâtih Sultan Mehmed Han vefât etti Şehzâde Bâyezîd, Vezîri âzam Karamânî Pîrî Mehmed Paşanın dâveti ile İstanbul'a gelip, Allahü teâlânın dînini ehli küfre yaymakla, insanlara huzûr ve saâdet dağıtmakla meşgûl olan ordunun ve devletin başına geçti Vazîfeyi oğlu Yavuz Sultan Selîm Hana devredinceye kadar, bütün bir adâletle memleketi idâre etti Koca Mustafa Paşa'yı da kendine vezîr tâyîn ettiKoca Mustafa Paşa da, İstanbul'da bir dergâh ve câmi yaptırmıştı Sultan, Çelebi Halîfe'yi İstanbul'a dâvet etti O da İstanbul'a gelip, emrine verilen Kocamustafapaşa dergâhına yerleşti İstanbul'da yıllarca hizmet verip, pekçok talebe yetiştirdi Pâdişâh ve devlet adamlarından fazla yakınlık görmesine karşın, yanlarına hiç gitmezdi Zikirle meşgûl olur, isteyenlere zâhirî ve bâtınî ilimleri öğretmekle zaman geçirirdi

Çelebi Halîfe'nin yetiştirdiği âlim ve velîlerin başında Sünbül Sinan Efendi gelmektedir

Sultan İkinci Bâyezîd Hanın pâdişâhlığı esnasında İstanbul'da büyük bir yer sarsıntısı olmuş, yüzlerce kişi ölmüş, vebâ salgını baş göstermiştiÇelebi Halîfe'nin büyüklüğünü kabûl eden Sultan İkinci Bâyezîd Han onu çoğu kez ziyâret ederek, duâsını almaya çalışırdı Ona ve talebelerine iltifât ve ihsânlarda bulunurdu Hattâ ilim ve fazîleti ile duâsının kabûl olduğuna inandığı Çelebi Halîfe'yi kırk talebesi ile birlikte Medînei münevvereye yolladı İstanbul'a isâbet eden, yüzlerce kişinin ölümüne sebeb olan vebâ musîbetinin kalkması için, Peygamber efendimizin kabrini ziyâret edip duâ ile şefâat dilemelerini istedi Çelebi Halîfe talebeleriyle birlikte hac ibâdetini yapmak ve Peygamber efendimizin kabri şerifini ziyâret etmek üzere İstanbul'dan ayrıldılar Onların yola çıkmasından anında daha sonra İstanbul'daki vebâ salgını son buldu

Vebâ salgınının Allahü teâlânın izniyle âniden durması ilk önce pâdişâh olmak üzere tüm devlet adamlarında ve halkta büyük sevince yol açtı Sultan İkinci Bâyezîd Han, Çelebi Halîfe'ye haber gönderip; Gitmenize lüzûm kalmamıştır İsterseniz geri dönebilirsinizdedi Lakin gönlü mukaddes topraklara ulaşmak aşkıyla dolu olan Çelebî Halîfe; Mâdem ancak bu şanslı yolculuğa maksat ettik Hac vazîfemizi ifâ ile, iki cihânın efendisini ziyâret edip, Devleti Aliyyei Osmâniye'nin selâmeti için duâ ve niyazda bulunalım Allahü teâlânın sultanımıza uğurlu uzun ömürler ihsân etmesi için yalvaralımdedi Sultandan müsâde alarak yoluna devâm etti

Çelebî Halîfe, daha önce, insanlara Ehli sünnet îtikâdını, İslâm dîninin emir ve yasaklarını anlatmakla vazîfeli olarak Mısır'a göndermiş olduğu halîfesi Sünbül Sinan Efendiye mektup göndererek kendisinin bu sene hac ibâdetini îfâ etmek üzere yola çıktığını bildirdi Mektupta, Şam'dan Mekkei mükerremeye giden yol güzergâhını tâkib edeceğini, bu yolculuğa Sünbül Sinan'ın da iştirâk etmesini bildiriyordu

Çelebi Halîfe uğradığı beldelerde insanlarla sohbet ederek, onlara hak yolu anlatarak yolculuğuna devâm ediyor, uğradığı her belde halkı ona karşı büyük saygı ve iltifât gösteriyordu Bu sırada hocasının mektubunu bölge Sünbül Sinan Efendi; Allahü teâlânın her işinde bir hikmet vardır Kim bilir bu yolculukta ne hikmetler gizlidirdiyerek zorunlu hazırlıkları yaptı, üç yıl berâber bulunduğu Mısırlılarla helallaşıp vedâlaştı O yıl hacca gideceklerle birlikte yola çıktı Uzun ve meşakkatli bir yolculuktan sonradan Mekkei mükerremeye ulaştı

Ama hocası Çelebi Halîfe hazretleri Mekkei mükerremeye varmadan Şam'dan sonra dokuz konak mesâfede bulunan Hisa veya Tebük korusu denilen yerde vefât etti Çelebi Halîfe vefât etmeden önce vasiyetnâmesini bildirdi Bir nüshasını da yazılmış olarak halîfesi Sünbül Sinan Efendiye gönderdiği vasiyetnâmesinde: Kendisinin Kâbei muazzamaya gidecek hacıların yolu üzerine defnedilmesini, Sünbül Sinan Efendininİstanbul'a gidip Kocamustafapaşa'daki dergâhında talebelerine ders vermesini, Sünbül Sinan'ın, kendi kızı Sâfiye Hatun ile evlenmesini bildirdi 1493 (H899) senesindeki hac yolculuğu sırasında vefât ettiği yerde vasiyetine uygun olarak defnedildi

Sünbül Sinan Efendi, Mekkei mükerremeye vardıktan daha sonra, hocası Çelebi Halîfe'nin vefât ettiğini öğrendi Hocasının vasiyetnâmesini belirten mektubunu aldı Bildirilen hususlara aynen riâyet etti Hac vazîfesini yerine getirip Peygamber efendimizin sallallahü aleyhi ve sellem kabri şerîfini ziyâret ettikten sonra İstanbul'a geldi

Hocasının Kocamustafapaşa'daki dergâhında onun yerine insanlara İslâmiyetin emir ve yasaklarını anlatmaya ve talebe yetiştirmeye başladı Hocasının kızı Sâfiye Hâtun ile evlendi Otuz yedi yıl müddetle insanlara doğru yolu, Allah aşkını anlattı Onun ilim meclisinde ve sohbetlerinde nice âlim ve velîler yetişti Bunların en meşhûru büyük velî Merkez Efendi oldu

Çelebi Halîfe'nin, Sünbül Sinan Efendiden başka bir halîfesi de Kastamonu'da medfun yer alan Şeyh Şâbânı Velî hazretlerinin hocası Hayreddîni Tokâdî idi

Osmanlı Devletinin kuruluş ve yükseliş devirlerinde yaşamış Çelebi Halîfe, Osmanlı Devletinin içtimâî, sosyal bünyesinde fazla etkin oldu Halvetiyye yolu büyüklerinden Yahyâ Şirvânî'nin halîfesi Pir Muhammed Erzincânî'den aldığı Halvetiyye yolu feyzlerinin Anadolu ve öteki Osmanlı memleketlerinde yayılmasını sağladı Onun sohbetlerinde yetişen birçok âlim ve velî gittikleri yerlerdeki insanlara İslâmiyeti ve hoş ahlâkı anlattılar Sultanlar ve diğer devlet adamları üstünde de etkin olan Çelebi Halîfe'nin, tasavvuftaki yoluna, ismine nisbetle Cemâliyye adı verildi

Cemâl Halvetî diye de bilinen Çelebi Halîfe'nin, Resûlullah efendimize uzanan tarîkat silsilesi şöyledir:

Çelebi Halîfe Cemâl Halvetî (Cemâliyye), Pîr Muhammed Erzincânî, Seyyid Yahyâ Şirvânî, Muhammed bin Nûr Halvetî, Tâcüddîn İbrâhîm Zâhid Geylânî, Rükneddîn Muhammed Sencâsî, Ziyâüddîn Ebû Necîbi Sühreverdî, Ebû Ali Rodbârî ve Mimşâd Dîneverî, Cüneydi Bağdâdî, Sırrîyi Sekatî, Ma'rûfi Kerhî, İmâmı Ali Rızâ ve Dâvûdi Tâî'den almıştır Bunlardan Dâvûdi Tâî, Habîbi Acemî vâsıtasıyla Hasanı Basrî'den almış, Hasanı Basrî de, Kümeyl bin Zeyyâd vâsıtasıyla hazreti Hasan ve hazreti Hüseyin'den, onlar da hazreti Ali ve Muhammed Mustafa'dan sallallahü aleyhi ve sellem almıştır İmâmı Ali Rızâ da baba ve dedeleri vâsıtasıyla hazreti Ali'den, o da, Resûlullah efendimizden feyz almıştır

Çelebi Halîfe'nin mensûb olduğu Halvetîlik yolu, Türk toplumu ve insanı üstünde bir hayli müessir olmuş, toplumun her kesimine hitâb etmesi, onun bağlılarını çoğaltmıştır Buna yan olarak da, çoğu şûbe ve kollar ortaya çıkmıştır

Çelebi Halîfe Cemâleddîn Muhammed Efendi, yetiştirmiş olduğu pekçok talebe yanında, çoğu değerli eser de yazdı Bu eserlerden başlıcaları şunlardır: 1) Tefsîri Sûrei Fâtiha, 2) Şerhu Erba'îne Hadîsen Kudsiyyen, 3) Şerhu Hadîsi Erba'îni Nebevî, 4) ZübdetülEsrâr, 5) CevâhirülKulûb, 6) Risâlei Etvâr, 7) Risâlei Sad Kelimei Sıddîkı Ekber, 8) Risâlei Fakriyye, 9) CâmiâtülEsrâr ve'lGarâib, 10) Cenknâme, 11) Risâlei teşrihiyye, 12) Risâle fî Beyâni'lVelâyet, 13) Tefsîri Âyeti'lKürsî, 14) Esrâri'lVudû (Abdestin Sırları), 15) Risâle fî İsmeyni'lAzameyn Allah ve Rahmân, 16) Risâlei Kevseriyye Bu eserleri el yazması olup hiçbirisi basılmamıştır

1) Sicilli Osmânî; c4, s105
2) Şakâyıki Nu'mâniyye Tercümesi (Mecdî Efendi); s284
3) Osmanlı Müellifleri; c1, s51
4) Hediyyetü'lÂrifîn; c2, s257
5) Amasya Târihi; c1, s321
6) Tâcü'tTevârih
7) Şerhu Erbaîne Hadîsen Kudsiyyen (Süleymâniye Kütüphânesi Cârullah Efendi Kısmı, No: 1084)
8) KeşfüzZünûn; s1036
9) Tomarı Turukı Aliyyeden Halvetîlik Silsilenâmesi (Sâdık Vicdânî, İstanbul, 13381341)
10) İslâm Âlimleri Ansiklopedisi; c11, s326, c14, s351
11) Kılavuz Ansiklopedisi; c16, s7
12) Aksaray Târihi; c2, s2501 *