SSCB’nin Çernobil nükleer reaktöründe yaşanan kaza, çağımızın en büyük nükleer felaketi olarak kabul ediliyor. 1986’da yaşanan felaketten 20 yıl evvel de Kiştim’de emsal bir felaket gerçekleşmişti.
1957 yılının Eylül ayında, Ural Dağları’ndaki Kiştim yakınlarında bir nükleer yakıt tesisinde patlama oldu. Bilinmeyen tutulan Mayak isimli tesisten yükselen radyoaktif bulut, yüzlerce kilometrelik bir yere yayıldı.
Patlama sonrasında 250 bin kişi etkilendi, birtakım nahiyeler tahliye edildi. Nükleer tesiste hizmetli emekçilerin büyük kısmı ile etrafta yaşayan 200’den çokça insan, akut radyasyon sendromu sebebiyle hayatını kaybetti.
O devirde radyoaktif yapıları bu kadar detaylı inceleyemeyen ve data paylaşamayan kurumlar, durumun farkına varamadı. Çernobil vakasında olduğu üzere memleketler arası kamuoyu tarafından basınç altına alınamayan, tabiri caizse suçüstü yakalanamayan SSCB, adeti olduğu üzere felaketin üzerini örtmeyi ve hiç yaşanmamış üzere davranmayı seçti.
Kazanın gerçekleştiği tesis, nükleer güç değil nükleer silahlanma için üretim yapıyordu. Milletlerarası Atom Kuvveti Ajansı’na nazaran 6. raddeden bir felaket olarak gösterilen bu hadisede, soğutma sistemindeki aksaklık nedeniyle likit atık tankı havaya uçtu. 2,5 metrelik betonu yaran patlama sonrası 70-80 ton kadar radyoaktif atık açığa çıktı. SSCB, 1970’lere kadar bu kazayı gizledi.
SSCB, nahiyeyi uzun yıllar boyunca ulusal park olarak yapılaşmaya ve gezintilere kapatırken, ironik formda bunun sebebini “çevreyi korumak” olarak açıklamıştı.
Hikayeyle ilgili olarak aşağıda taraf alan belgeseli izleyebilirsiniz. Felaket sonrası, zahir bir uzaklıkta bulunan yerleşim üniteleri büsbütün haritadan silindi.