Çevre kirliliğinin nedenleri

ÇEVRE KİRLİLİĞİ

En geniş anlamıyla çevre ekosistemlerya da biyosferşeklinde açıklanabilir Daha açık olarak çevre, insanı ve diğer canlı varlıkları aracısız ya da dolaylı olarak etkileyen maddi, kimyasal, biyolojik ve toplumsal etmenlerin tümüdür İnsanları çevre kirliliği konusunda sağduyu hale getirebilmek için 1997 yılı çevre yılı olarak kutlandı Çevrenin doğal yapısını ve bileşiminin bozulmasını, değişmesini ve böylece insanların negatif yönde etkilenmesini çevre kirlenmesi olarak tanımlayabiliriz Artık hepimizin bildiği gibi çevreden, içindeki varlıklara göre en fazla yararlanan bizleriz Çevreyi en çok kirleten yine bizleriz böylece Çevreyi pisletmek kendi varlığımızı değil etmeye çalışmaktırdenilebilir Bilinçsiz kullanılan her şey gibi pak ve dinç tutulmayan çevre de bizlere zarar verir böylece çevre denince aklımıza önce yaşama hakkı gelmelidir İnsanın en esas hakkı olan yaşama hakkı, canlı ya da cansız tüm varlıkları sağlıklı, pak ve hoş tutarak dünyanın ömrünü uzatmak, gelecek kuşaklara bırakılacak en kıymetli mirastır1970'li yıllardan daha sonra bilincine vardığımız çevre kirliliği dayanılmaz boyutlara ulaştı Çünkü bundan böyle temiz hava soluyamaz olduk Ruhsal rahatlamamızı sağlayacak yeşil alanlara hasret kalmaya başladık Yüzmek için deniz kıyısında bile yüzme havuzlarına girmek zorunda kaldık Gürültüsüz ve ağırbaşlı bir uyku uyuyamaz, midemiz bulanmadan bir akarsuya bakamaz olduk Özet Olarak bundan böyle kirleteceğimiz çevre tükenmek üzeredir 20003000 sene önce bir doğa cenneti ve büyük bir kısmı otlaklarla kaplı olan Anadolu'yu günümüzde bu durumlara düşürdük Doğada kirlenmeye niçin olan etmenleri, doğal etmenler ve insan faaliyetleri ile oluşan etmenler edinmek üzere iki grupta inceleyebiliriz

Doğal etmenler: depremler, volkanik patlamalar, seller gibi doğadan kaynaklanan etmenlerdir

İnsan faaliyetlerinden kaynaklanan etmenlerise aşağıdaki gibi sıralanabilir

Evler, meslek yerleri ve taşıt araçlarında; petrol, düşük kalite kömür gibi fosil yakıtların fazla ve bilinçsiz tüketilmesi

Sanayi atıkları ve evsel atıkların çevreye rasgele bırakılması

Nükleer silahlar, nükleer reaktörler ve nükleer denemeler gibi etmenlerle radyasyon yayılması

Kimyasal ve biyoloji ile ilgili silahların kullanılması

Bilinçsiz ve düşüncesiz tarım ilaçları, böcek öldürücüler, soğutucu ve spreylerde zararlı gazlar üretilip kullanılması

Orman yangınları, ağaçların kesilmesi, bilinçsiz ve zamansız avlanmalardır

Yukarıda farzedilen olumsuzlukların önlenmesiyle çevre kirliliği büyük ölçüde önlenebilir

Çevre bilimcilere göre genelde, altında bahşedilen iki çeşit kirlenme vardır

Birinci Müşteri Kirlenme; biyoloji ile ilgili olarak veya kendi kendine zararsız hale dönüşebilen maddelerin oluşturduğu kirliliktir Hayvanların beslenme artıkları, dışkıları, ölüleri, bitki kalıntıları gibi maddeler birinci alıcı kirlenmeye niçin olur Kolayca ve kısa zamanda yok olan maddelerin meydana getirdiği kirliliğe geçici kirlilik de denir

İkinci Herif Kirlenme: biyoloji ile ilgili olarak ya da kendi kendisine yok olmayan ya da fazla uzun yıllarda yok olan maddelerin oluşturduğu kirliliktir Plastik, temizlik maddesi, tarım ilaçları, haşere öldürücüler (DDT gibi), radyasyon vb maddeler ikinci herif kirlenmeye neden olur

Daimi kirlenme de denilen ikinci müşteri kirlenmeye niçin olan maddeler bitki ve hayvanların vücutlarına katılır Sonradan gıda zincirinin son halkasını yaratıcı insana geçerek insanın yaşamını tehlikeye sokar Örneğin; Marmara denizine sanayi atıkları ile cıva ve kadminyum iyonları bırakılmaktadır Zararlı atıklar besin zincirinde alglere, balıklara ve sonunda insana geçerek manâlı hastalıklara ve ani ölümlere neden olmaktadırKöy gibi kırsal yaşama birliklerindeki ahali genel olarak büyük kentlerde yaşayan insanlardan daha dinç ve daha uzun ömürlüdür Çünkü kırsal ekosistemler, çevre kirliliği yönünden kentsel ekosistemlerden daha iyi durumdadır Bunu bilen kent insanı fırsat buldukça, çevre kirliliği en düşük olan kırlara, köylere koşmaktadır

Günümüzde en yaygın olan kirlilik su, hava, toprak kirliliğidir

Su Kirliliği: Yeryüzündeki içme ve faydalanma suyunun miktarı sınırlıdır Zamanla su kaynaklarının azalması, insan nüfusunun artması ve daha önemlisi, suların kirlenmesi yaşamı artan bir şekilde zorlaştırmaktadırSu kirliliğini oluşturan etmenlerin başında lağım sularıyla sanayi atık suları gelmektedir Bunun yanında petrol atıkları, nükleer atıklar, katı sanayi ve ev atıkları da kayda değer kirleticilerdir Bunlar deniz kenarındaki bitki ve yosun gibi kaynakları yok etmektedir Kirlenme sonucu denizlerde hayvan soyu tükenmeye başlamıştır Örneğin; Marmara denizi, kirlilik sebebiyle balıkların yaşamasına yerinde ortam olmaktan çıkmıştır Karadeniz'deki kirlenme sebebiyle ançuez ve öteki balık türleri giderek azalmaktadır İstakozların larva halindeyken pak su bulamamaları sebebiyle nesilleri tükenmektedir Akarsu ve göllerimizde kirlilik nedeniyle canlılar tükenmek üzeredirYeni yeni kurulmaya başlanan temizleme tesisleri, lağım ve sanayi atık sularını hem kimyasal keza de biyolojik olarak temizlemektedir Böylece ayrıca sulandırma suyu gibi her tarafta kullanılabilir su kazanılmakta ayrıca de denizlerin kirlenmesi önlenmektedir böylece sanayileşme mutlaka iş yerleri planlanırken temizleme tesisleri ile birlikte düşünülmelidir

Hava Kirliliği:Hava, içinde yaşadığımız gaz ortamı oluşturmanın yanına yaşam için esas bir gaz olan oksijeni tutar Oksijen yanma olaylarını da karşılayan temel bir maddedirTemiz hava olarak nitelendirilen atmosferin daha aşağı katmanı; azot, oksijen, karbondioksit ve fazla az miktarda diğer gazlardan oluşur Keza atmosferin üst katmanında üstelik ozon gazının (O3) oluşturduğu tabaka vardır Ozon, güneşten gelen zararlı ışınların çoğunu yansıtıp bir kısmını tutarak yeryüzüne ulaşmasını engellerEvler, meslek yerleri, sanayi kuruluşları ve otomobillerin çevreye verdikleri gaz atıklar havanın bileşimini değiştirir Havaya karışan zararlı maddelerin başlıcaları kükürt dioksit (SO3), karbon monoksit (CO), karbon dioksit (CO2), kurşun bileşikleri, karbon partikülleri (duman), toz vb kirleticilerdir Ayrıca deodorant, saç spreyleri ve böcel öldürücülerde kullanılan azot oksitleri, freon gazları ile süpersonik uçaklardan meydana çıkan atıklar da havayı kirletirZararlı gazların (özellikle kükürt bileşikleri); yağmur, bulut, kar gibi ıslak ya da güya nemli maddelerle karışmaları sonucunda asit yağmurları oluşur Asit yağmurları da bir yana orman alanları vb yeşil alanları değil etmekte bir yanlamasına da suları kirletmektedirAşırı büyüyen CO2, atmosferin üstteki katmanlarında birikerek ısının, atmosfer dışına çıkmasını engeller Böylece yeryüzü gitgide artarak daha fazla ısınır Bu da buzulların eriyerek denizlerin yükselmesine kıyıların sularla kaplanmasına niçin olabilecektir Sera etkisidenilen bu durum sonucu denizlerin 16 metre dek yükselebileceği varsayım edilmektedirFreon, kloroflorokarbon (CFC) gibi gazların etkisiyle ozon tabakası incelmektedir Bunun sonunda güneşin zararlı ışınları yeryüzüne ulaşarak cilt kanseri gibi hastalıklara ve ölümlere niçin olmaktadır Sonuçta, biyosferin canlı kitlesini yok etme tehlikesi vardırBüyük yangınlar da manâlı ölçüde hava kirliliği yaratır Mesela; orman yangınları, körfez savaşında olduğu gibi petrol yangınları vb Hava kirliliği aşağı bahşedilen uygulamalarla önlenebilir:

Hava kirliliğinin en manâlı nedenlerinden olan eski kalıntı yakıtlar olabildiğince az kullanılmalı Bunun yerine doğalgaz, güneş enerjisi, jeotermal enerji vb enerjilerin kullanımı yaygınlaştırılmalıdır

Karayolu taşımacılığı yerine demiryolu ve deniz taşımacılığına siklet verilmelidir Büyük kentlerde toplu nakliye hizmetleri yaygınlaştırılmalıdır Bu Nedenle, araba egzozlarının niçin olduğu kirlilik azaltılabilir

Sanayi kuruluşlarının atıklarını havaya vermeleri önlenmelidir

Yeşil alanlar artırılmalı, orman yangınları önlenmelidir

Ozon tabakasına hasar veren maddeler kullanılmamalıdır

Toprak Kirliliği

Canlılığın kaynağı sayılabilecek toprağın yapısına katılan ve doğal olmayan maddeler toprak kirliliğine niçin olur Böyle topraklarda ur yetişmez ve toprağı havalandırarak fayda sağlayan solucan vb hayvanlar yaşayamaz duruma kazanç Topraktan bitkilere geçen kirletici maddeler, besin zinciri yoluyla insana kadar ulaşır Hastahane atıkları gibi mikroplu atıklar, hastalıkların yayılmasına niçin olur

Toprak kirliliğine niçin olan esas etmenler:

Konut, iş yeri, hastahane ve sanayi atıkları

Radyoaktif atıklar

Hava kirliliği sonucu oluşan asit yağmurları

boşuna ve fazla miktarda yapay gübre, tarım ilacı vb kullanılması

Tarımda gereksiz veya fazla hormon kullanımı

Suların kirlenmesi Su kirliliği toprak kirliliğine niçin olurken, toprak kirliliği de bilhassa yer altı sularının kirlenmesine neden olur

Toprak kirliliğinin önlenmesi için aşağıdaki uygulamalar yapılmalıdır

Verimli tarım topraklarında ikâmetgâh ve sanayi alanları kurulmamalı, yeşil alanlar artırılmalıdır

Ev ve sanayi atıkları, toprağa hasar vermeyecek şekilde toplanıp depolanmalı ve toplanmalıdır

Suni gübre ve tarım ilaçlarının kullanılmasında hatalı uygulamalar önlenmelidir

Nükleer enerji kullanımı bilinçli şekilde yapılmalıdır *