Chernobyl Dizisini İzledikten Sonra Akıllarda Kalan 10 Soru

26 Nisan 1986 yılında sonsuza kadar hatırlanacak bir hikaye gerçekleşti. Güçlü vakada bir nesli derinden etkileyen tarihin en büyük nükleer kazası yaşandı. Çernobil Nükleer Santrali’ndeki reaktörün çokça ısınması sonucunda devasa bir patlama gerçekleşti ve muazzam seviyelerde radyasyon havaya salındı.

HBO’nun beş kısımlık mini serisiyse bu çekişmeli süreci ele aldı. Serinin ahir hadise hakkında sınırlı yanıtlara ulaşmış olsak da Çernobil’le ilgili birtakım cevapsız sorularımız hâlâ bulunuyor.

Çernobil’i ziyaret etmek inançlı mi?


Çernobil’i ziyaret etmek için belli cinsler bulunuyor. Bu cinslerin arasında önemli manada düzenlemelere tabi tutulanlar da var ve ‘tam radyasyon güvenliği’ ziyaretçilere garanti ediliyor. Turların ücretiyse 99 dolardan başlıyor.

‘Suicide Squad’ şu an nerede?


Kahramanca hareketlerinin akabinde üç istekli hastaneye kaldırılmıştı. Sonrasında da hayatlarına devam etmişlerdi. Vardiya amiri, 2005 yılında kalp bunalımı sonucunda hayatını kaybetmişti. The Incredible True Story of Chernobyl Nuclear Disaster (Çernobil Nükleer Felaketinin İnanılmaz Gerçek Hikayesi) isimli kitabı için felaketi beş yıl boyunca araştıran Andrew Leatherbarrow, bir üyenin hâlâ sanayide çalıştığını keşfetti. Ekibin üyesi, nedeni anlaşılabilecek bir formda kimliğinin saklı kalmasını talep etti. Leatherbarrow, üçüncü üyenin izini kaybetse de 2015 tarihinde hayatta olduğunu bildirdi.

Tesir meydanının boyutu neydi ve Avrupa’nın hiçbir alanı etkilendi mi?


Ukrayna ve Belarus’un makul nahiyelerini de içerisinde bulunduran tesir meydanı yaklaşık 2.600 kilometrekareye yayılmış durumda. Radyoaktif tesir alanı ise 150.000 kilometrekare olarak biliniyor ve içerisinde Belarus, Rusya ve Ukrayna’yı barındırıyor.

Hâlâ Çernobil’de yaşayan kişiler var mı?


Çernobil hâlâ hayalet kasaba olarak düşünülse de 2.000’e yakın kişin Çernobil’in etrafındaki ortamlarda yaşadığı varsayım ediliyor. Ortamı terk etmeyi reddeden bir adam, açıklamasında “Uzun bir hayat yaşamanın sırrı, radyoaktif bir patlama olsa bile orayı terk etmemektir” sözlerini kullandı. IAEA’ya nazaran yerleşim alanları radyasyondan çok az etkilendi ya da hiç etkilenmedi. Tüm bunların yanı sıra tesir ortamında yaşamak yasak olsa da 150 kişinin orada yaşadığı biliniyor.

Patlamadan etkilenen kişilerin karşılaştığı en büyük sıhhat problemleri neydi?


İtfaiyeciler üzere hadise tarafına anında müdahale eden ve radyasyona bir anda maruz kalanlar akut radyasyon sendromuyla karşılaştı. Bu da mide bulantısı, istifra, enfeksiyon, kanama ve temel organlarda hücre çöküşü üzere tesirlere sahipti.

Patlamanın ardında bıraktığı en yaygın hastalıksa tiroit kanseri oldu. Raporlara nazaran 2015 yılında çocuklarda 20.000 tiroit vakası gözlemlendi. IAEA, bunun sebebi olarak çocuklardaki tiroit bezlerinin radyoaktif iyodine ziyadesiyle hassas olduğunu, bu sebeple kanserin meydana geldiğini belirtti.

Gerçekte ne kadar kazazede oldu?


Günümüzde bile hikayenin sonucunda kaç kişinin hayatını kaybettiği ya da bu hadiseden etkilendiğine dair net bir sayı verilemiyor. Seride belirtildiği üzere Sovyet kayıtlarında resmi bir done bulunmuyor lakin 31 kişinin öldüğü söyleniyor. Öbür kaynakların verdiği bilgilerdeyse bu sayı 4.000 ila 93.000 arasında değişiklik gösteriyor.

Kısaca özetlersek Çernobil’in kişisi bedelini asla öğrenemeyeceğiz.

Anatoly Dyatlov’a ne oldu?


Seride belirtildiği üzere felaketteki rolü sebebiyle Victor Bryukhanov ve Nikolai Fomin ile birlikte 10 yıl boyunca ağır iş ve mahpus cezasına çarptırıldı. Dyatlov, cezai ihmal hatasından yargılanmış olsa da kendisinin nükleer santralin patlamasına yol açan ihmalden sorumlu olmadığını, Bryukhanov, Fomin ve kendisinin yapısal sorunları örtbas etmek için ‘günah keçisi’ olarak kullanıldığını da belirtti.

Fukushima ile karşılaştırıldığında Çernobil ne kadar büyüktü?


Çernobil de Fukushima da yedinci seviye nükleer kazalar olarak değerlendirilse de Fukushima’da üç adet reaktörün erimesine karşın Çernobil’deki patlamanın onda biri kadar bir radyasyon açığa çıktı. Çernobil’de reaktörler korunmasız olduğu için radyasyon hür bir halde hareket etmeye başladı gelgelelim Fukushima’da alevler ve patlamalar meydana gelse de radyoaktif çekirdekler korunmuş olduğu için çok daha ölümcül bir kazanın önüne geçilmiş oldu.

RBMK reaktörlerine vakadan sonra ne oldu?


Seride reaktörlerin Çernobil gibisi bir kaza yaşanmaması için güçlendirildiği belirtilmişti. IAEA, tüm RBMK ünitelerine yapılan geliştirmelerin evvelki dertleri çözdüğünü de onayladı. Nükleer santral, 2000 yılında son reaktörün kapatılmasıyla hizmetini sonlandırdı.

Çernobil’de hayvan yaşıyor mu?


Rastgele bir hayvansever için serideki hayvan kurtarma sahneleri hayli içe dokunan sahnelerdi. Kimi hayvanların radyasyon sebebiyle deformasyonlarla doğduğu biliniyor fakat günümüzde çeşitli hayvan çeşitleri tesir yerinde yaşıyor. Bu hayvanlar arasında kahverengi ayılar, bizonlar, kurtlar, vaşaklar, atlar ve 200’ün üstünde kuş çeşidi bulunuyor.

Chernobyl serisinin akabinde başımıza takılan soruları listelediğimiz metnimizin sonuna gelmiş bulunuyoruz. Sizin de başınıza takılan bir soru varsa tahliller kısmından bizlerle paylaşabilirsiniz.