Cimrilik

‘Cimrilik’, müslümanın kendi malından vermesi gereken kişi ve yerlere gerektiği kadar ve zamanında vermemesi ve malını elinde tutmasıdır Kur’anı Kerim’de buyurulur:

“Kim nefsinin (mala olan) hırsından ve cimriliğinden korunursa işte muratlarına erenler onların ta kendileridir Cimriliğin ileri derecedeki boyutuna ise ‘Şuh’ denir

“Allah’ın (fazl ve kereminden) kendilerine verdiğini (infak etmekte) cimrilik edenler, (sakın) bunun, kendileri için bir hayır olduğunu sanmasın(lar) Aksine bu, onlar için bir şerdir

“Ey inananlar, mallarınız ve çocuklarınız sizi Allah’ı anmaktan alıkoymasın Kim bunu yaparsa işte onlar, ziyana uğrayanlardır Biriniz kendisine ölüm gelip de: ‘Rabbim, (ne olur) beni yakın bir süreye kadar erteleseydin de sadaka verip iyilerden olsaydım, demeden önce, size verdiğimiz rızıktan (Allah için) harcayın

Dinimiz, başta hac, zekât, öşür, fitre olmak üzere bazı malî harcamalarda bulunmamızı emretmiştir Aile bireylerinin geçimi, akrabaların görülüp gözetilmesi de bu emirler arasındadır Çevremizdeki yoksullara imkân ölçüsünde malî yardım yapmak ise bir insanlık görevidir Parası ve malı olduğu halde bir insan bu görevlerini yapmaz ve malını elinde tutar ve sarf etmekten çekinirse, cimrilik yapmış demektir

Cimriliğin başlıca sebebi aşırı mal hırsı ve gelecekte yoksul kalma korkusudur Aşırı mal hırsı ve cimriliği yüzünden durmadan mal biriktiren ve tükenir endişesi ile hastalıklarında bile harcamayıp, dünyayı kendilerine zindan eden cimriler vardır Halbuki mal Allah (cc)'ın nimetidir ve bu nimet yerli yerince harcanırsa Allah (cc) onu artırır Cimriler, insanlar arasında da, Allah (cc) katında da sevimsiz ve aşağılık kişiler olarak görülür Allah Teâlâ: Onlar ki hem kıskanır, cimrilik ederler, hem de herkese cimrilik tavsiye ederler ve Allah'ın kendilerine fazlından verdiği şeyleri saklarlar Biz de böyle nimetleri gizleyen nankörlere hor ve rüsvay edici bir azap hazırladıkbuyurmuştur

Resûli Ekrem (sav) de şöyle buyurmaktadır: Her sabah gökten iki melek iner Birisi: İlâhi İnfak edene karşılığını ver; diğeri: Allah'ım! Cimrilik edene de telef ver (malını yok et), diye dua ederler

Cimri kişi Allah'a uzak, Cennet'e uzak, insanlara uzak ve Cehennem ateşine yakındır

Tarih boyunca cimriler hakkında söylenen sözler, nakledilen kıssalar, cimrilerin insanlar arasındaki kötü durumunu, çok güzel anlatmaktadır Bişr b elHaris, cimriler hakkında şöyle demiştir: ‘Cimrinin yüzüne bakmak, insanın kalbini katılaştırır Cimrilerle karşılaşmak müminler için bir belâdır’ Yahya b Muaz da şöyle demiştir: ‘Kötü kimseler olsalar bile, cömertler için herkesin kalbinde bir sevgi vardır İyi olsalar bile, cimrilere karşı herkesin kalbinde yalnız nefret vardır’

İbnu'lMutez'in cimrilik hakkındaki görüşü de şudur: ‘İnsan malına cimrilik ettiği oranda şerefinden kaybeder’ Mallarını kendileri için bile harcamaktan çekinen cimriler, Allah Teâlâ'nın kendilerine verdiği nimeti harcamamakla sadece kendilerini değil, eş ve çocuklarını da sıkıntıya sokarlar Çevrelerindeki diğer insanlara fenalık yapmış olurlar Çünkü, Allah (cc)'ın verdiği bu nimetlerde nafaka veya sadaka olarak diğer insanların da hakkı vardır Bu hakkın sahiplerine verilmemesi zulümden başka bir şey değildir

Servet, Cenâbı Hakk'ın ihsanıdır Allah (cc), serveti dilediğine verir, dilediğinden alır Mal ve mülkün gerçek sahibi O'dur Cimriler, bu şuura eremeyen insanlardır Müslümanların, cimrilik konusunda, Allah Teâlâ'nın aşağıdaki ihtarını unutmamaları gerekir Cenâbı Hak şöyle buyuruyor: Allah'ın verdiklerinden cimrilik edenler, sakın bunun kendileri için hayırlı olduğunu sanmasınlar bilakis bu onların kötülüğünedir Cimrilik yaptıkları şey, kıyamet günü boyunlarına dolanacaktır Göklerin ve yerin mirası Allah'ındır Allah işlediklerinizden haberdardır

Beşer nefsi zayıftır, ihtiras sahibidir Ancak Allah (cc)'ın koruduğu kimseler bundan müstesnadır Ancak imanla kendilerini mâmur edenler, bu cimrilik cehaletinden temizlenebilir, yeryüzünün zaruretlerinden kurtulabilir, menfaata karşı duydukları hırs kaydından vazgeçebilirler Çünkü iman sahipleri, Allah'dan, maldan da üstün birşey umabilirler Bu umulan şey Allah'ın rızasıdır Mümin kalp; mal ile değil, iman ile mutmain olur; Allah (cc) yolunda infak etmekle fakir düşeceğinden korkmaz Kendi hiç bir şey değilken Allah (cc) onu meydana getirmiş, vücut, göz, kalp, lisan ve sayısız nimetler bağışlamış ve mal sahibi yapmıştır

Bütün bunlar Allah (cc)'a aittir Öyle ise Allah (cc)'a güvenen birisi Allah yolunda ve Allah rızası için malını infak etmekten çekinmez Ama kalp gerçek imandan yoksun olunca, infak etmeye veya sadaka vermeye teşebbüs ettiği zaman, her defasında, nefsinde bir cimrilik duygusu dalgalanmaya başlar, fakir düşeceğinden korkar Böylece infak etmekten vazgeçer

Sonra onun hayatı emniyetsiz ve istikrarsız bir korku ve ihtiras Cehennemi haline gelir Allah (cc)'a söz verdiği halde ahdine ihanet eden, verdiği söze vefa göstermeyip Allah (cc)'a karşı yalan söyleyen, hiç bir zaman kalbini münafıklıktan kurtaramaz Ölçülü hareket etmek İslâm nizamının temel esaslarından birisidir Aşırı müsrif davranmak da cimri davranmak kadar dengeyi bozar İslâm, dengenin bozulmamasını öngörür

Allah (cc) : Elini boynuna bağlayıp cimri kesilme, büsbütün de açıp tutumsuz olma Yoksa pişman olur açıkta kalırsın buyurur Bu Ayeti Celilede cimrilik, ellerini boynuna bağlıyan bir insan gibi tasvir ediliyor İsraf ise, elini son haddine kadar açıp elinde ve avucunda ne varsa dağıtmak şeklinde ifade ediliyor Cimri insanın da, müsrif insanın da varacağı netice aynıdır Cimriliğin de israfın da sonu pişmanlık duygusudur Her şeyin en iyisi orta halli olanıdır Cimrilik kelimesinin Kur'an'daki diğer bir karşılığı ‘katur’ kelimesidir Bu kelime, Türkçe'deki hasis kelimesini karşılamaktadır Anlamı, eli sıkı, yahut çok cimri demektir Kur'anı Kerim'de, kişinin elindeki varlıkları çarçur etmesi demek olan israfın zıddı olarak kullanılmıştır Orta yol, iman ahlâkı ile küfür ahlâkının sınırıdır: Cimrilik cehaletten kaynaklanan kara bir lekedir İsraf ise şeytanın işini yapmaktır Müsrifler şeytanın kardeşleri olarak tanıtılmaktadır Ayeti Kerime’de buyuruluyor: Ve onlar ki harcadıkları zaman, ne israf ederler, ne de cimrilik ederler; (harcamaları) bu ikisinin arasında dengeli olur

Cimrilik hastalığı, Allah (cc)'ın çok kötülediği bir haslettir İman eden bir kimse asla cimri davranıp mal yığmaz Tamahkâr davranmaz Nefsinin cimriliğinden kendini kurtarır Cimriliğin ve tamahkârlığın son derecesi olarak Kur'an'da bir kelime daha vardır Bu kelime şih, şuh veya şihh'dir Kelime güçlü bir kötüleme anlamında tamahkârlık ve cimrilik demektir O halde gücünüz yettiği kadar Allah'tan korkun (O'nun öğütlerini) dinleyin İtaat edin Kendi iyiliğinize olarak harcayın Kim nefsinin cimriliğinden (şuhhe nefsihi) korunursa işte onlar, kurtuluşa erenlerdir

Bu ayete göre, cimrilik, nefsin kendisinde bulunan bir belâdır Nefsi, bu belâdan ancak iman kurtarır Allah (cc)'a ve âhiret gününe inanan insan, infak ederek nefsindeki bu cahilî lekeyi temizler, bu belâdan kurtulur

Cimrilik belâsından kurtulamayan insan İslâmî bir hayata aşina olamaz İslâmî hayata alışkın olmayan cimriler, Allah (cc)'ın rahmet hazinelerine sahip olsalar bile, biter korkusuyla cimrilik ederler Halbuki Allah (cc)'ın hazineleri bitmez ve tükenmez: De ki, Rabbimin rahmet hazinelerine siz sahip olsaydınız, tükenir korkusuyla yine de cimrilik ederdiniz Hakikaten insan çok cimridir

Bu cümle ile cimriliğin son noktası dile getiriliyor Allah (cc)'ın rahmeti, her şeyi kaplamıştır Onun ne bitmesinden ne de eksilmesinden endişe edilebilir

Hadisi şerifte şöyle buyurulmuştur: “Cimri, asla Cennete giremez Üç huy vardır ki, bunların her birisi sahibini helak eder: Birincisi: Nefsin kendine uyduğu kalp ve ruha hükmü cari olmuş olan bir cimrilik İkincisi: Nefsin tabi olduğu heva, yani batıla meyletmek Üçüncüsü: Kişinin nefsiyle ve kemaliyle övünmesidir

İbni Abbas’tan rivayet edilmiştir ki, Hak Teâlâ, ‘Adn cenneti’ni yaratınca ‘süslen’ diye emretti, nehirleri ortaya çıkardı! Bunun üzerine cennet de Selsebil nehrinin kokusunu, serinliğini takındı Nehirden bal ve süt aktı Hak Teâlâ yine buyurdu: “Üzerinde yatılıp oturulacak karyola ve sandalyelerini hurilerine göster Cenâbı Hak bunlara bakıp Cennet’e (şimdi söyle):’ deyince cennet, açık ve net bir lisanla şöyle dedi: ‘Bana giren kişiye ne mutlu!’ Hak Teâlâ buyurdu ki, “İzzet ve Celâlim hakkı için cimri kişiyi sen’de (Cennette) durdurmam

Cimriliğin kötülenmesi ve bunun zıddı olan cömertliğin övülmesi hakkında Peygamber (sav) de bizzat hayatında çok güzel örnekler vermiştir Cimrilik üzerine şiirler yazılmış ve bunlarda cimri olan insanlar hep yerilmiştir Cimriliğin çeşitli açıklamalar yapılmışsa da en doğru tarife göre, cimrilik, İslâm’a göre vacip veya mürüvvet yönünden müstehap olanı, gücü yettiği halde vermemektedir

Örneğin, bir insan İslâm’a göre vermesi gerekli olan zekâtı vermezse cimri olur Yine gerekli olanı verip de mürüvvet yolunda lazım olanı terk ederse, örneğin, çok fazla mal, para ve büyük nimetlere sahip olan kişi akraba ve komşularından şiddetli derecede fakirlik içinde olanlara yardım etmezse, zekâtını vermiş olsa bile, bu kimse cimriler arasına girer ve cimriye isabet edecek azap ona da ulaşır Mürüvvetin gerektirdiği yardımlar şahıs, zaman ve duruma göre değişik şekillerdedir Örneğin, bir fakirin az bir şeyi elinde tutması mürüvvetine engel değildir Ama aynı durum zenginin mürüvvetine uygun değildir

Hoca Nasıri şöyle der: ‘Düşünülürse cimriliğin üç sebebi vardır
1 Fakirlik ve ihtiyaç korkusu,
2 İfrat derecesine varan mal sevgisi,
3 Kötü bir ruhsal düşünceye sahip olmaktan dolayı başkasına bir hayrın ulaşmasını istememek

İmam Gazâli diyor ki: Mal sevgisinin iki sebebi vardır:
Birincisi, doyumsuz arzuları da içine alan zevk verici şeylere karşı olan sevgi,
Örneğin, bir kimse uzun ömür arzu ve hayal edip, uzun ömrü boyunca zevk verici şeylerden lezzet almak ve güzelliklerden faydalanmak isteyince, bu zevk verici şeylere ve güzelliklere kendisini ulaştıracak mala karşı sevgisinin artması gerekir

Uzun emel sahibi olmasa: örneğin, ömrün göz açıp kapayıncaya kadar hatta bundan daha az bir zaman içinde ahiret yolculuğuna çıkacağını düşünse, o zaman bir gün mutlaka ayrılacağını bildiği mal ve mülke o kadar sevgi beslemez Bazı kişiler çocuklarının var olmasını da kendi bekası gibi mal sevgisine sebep kılar ve onlar için de mal biriktirme hırsına düşer Bunun için Peygamber (sav) şöyle buyurdu: “Çocuk, cimrilik ve korku mahallidir

İkincisi, malın kendisini sevmektir Nitekim bazı kişilerin biriktirilmiş o kadar malı ve parası olur ki, normalin üstünde ömrü olsa her gün harcadığının ve sadaka (yoksullara) verdiğinin kat kat fazlasını harcasa, yine de bir noksanlık gelmez ve bir taraftan da geliri sürekli olarak devam edip, fakir düşme ve muhtaç olması ihtimali olmadığı halde, yine de bizzat mala ve paraya aşk ve dostluğunu devam ettirerek gerekli olan zekatından bir tane ve ne de mendup olan sadakadan bir az bir miktar verir

Belki kendisi bile çok az yemek ve giysilerle yetinir Mallarını saklar Bunun gibi insanlar çoktur Bu tür insanlara ilişkin haberleri her zaman duymak ve görmek mümkündür Bu huydaki insanlara, cimriliklerini kınayıp, mal ve mülkünüz varken ve gücünüz yeterken fakir gibi yaşıyorsunuz ve dünyada azap çekiyorsunuz, deyince şöyle cevap verirler Bize göre mal toplayıp biriktirmek bütün lezzet verici şeylerden daha tatlıdır Bütün iyi şeylerden daha iyidir

Biz de dünyanın biriktirme nimetinden faydalanırız Bu suretle yaşamanın sevinci içindeyiz, derler Bu düşünce büyük bir bilgisizlik ve sapıklıktan doğmaktadır Çünkü ihtiyaçlar giderilmez, isteklere erişilmezse altın ile taşın ne farkı kalır? Bu halden daha ıstırap veren, pişmanlık doğuran pislik var mıdır ki, dünyada fakirliğin mihneti, sıkıntısı altında ezilirler Ahirette ise zenginliklerinin hesabını veremez ve azaba düşerler Her ne kadar mal toplamak nefislerine gayet zevkli bir iş ve bu zevke ermeyi iyilik ve değerlilik zannederlerse de, bu davranışları necasetten lezzet almak, köpeklerin leşlerinden faydalanmak gibi nefsin pisliğinden, alçaklığındandır Allah Teâlâ bu halden korusun!

Cimrilikten Kurtuluş Yolu


Bu hastalığın tedavisi oldukça zordur Cimrilik hastalığına tutulan kişi şuna benzer: Bir kimse bir sevgiliye aşık olur, kendisini ona ulaştıracak elçiye de aşık olur

Zamanla asıl sevgiliyi unutup aracıya döner Bu örnekteki asıl sevgili nefsin arzu duyduğu şeylerdir Bu iştah verici şeylere kavuşturucu elçi mal olduğundan zamanla asıl sevgi mala dönüşür ve her zevk verici şeyden mal biriktirmek daha sevgili olur Cimriliğin sebeplerinden birinin mal sevgisi olduğu ve mal sevgisinin sebeplerinin neler olduğu yukarıda belirtildi

Her hastalık zıddı olan ilaç ile tedavi olunur Mal sevgisi kanaat ile, uzun emel (tuli emel) de ölümü hatırlamakla normale döner Geçmişte ve günümüzde milyonlar ve milyarlarca kişi türlü zorluk ve zahmetler içinde mallar topladılar Sonra onları başkalarına bırakıp hasretle bu dünyadan gittiler Mal onların ecellerinden sonra dünyada baki olarak kalmalarını sağlayamadı Şimdi onların mallarını başkaları harcamakta ve onlar toprağın içinde elem çekip hesap vermektedirler Çocuklar için hırs ve cimrilik çok büyük bilgisizlik ve ahmaklıktır Onu yaratan rızkını takdir edip verir Yerde yürüyen hiçbir canlı hariç olmamak üzere rızıkları Allah (cc)’a aittir

Filozoflardan bazıları cimri insanları ipek böceğine benzetmişlerdir Çünkü ipek böceği çok kısa olan hayatında kendini korumak için uğraşarak bir koza yapar Sonunda yaptığı kozanın içinde ölür ve o kozanın ipeğinden başkaları yararlanır Nice insanlara babasından hiçbir şey miras intikal etmez de yine Cenabı Hakk’ın fazlından o kadar mal ve mülke sahip olurlar ki, onun zenginliğini baba ve dedeleri hayatlarında görmemişlerdir Nice kişilere de baba ve anasından sayısız miktarlarda para ve mal kalır da kısa zamanda biter, telef olur, fakir ve zelil olur O halde varisleri için hazine bekçiliği yapmak batıl bir hayal ve mirasçılarına bırakacağı mala güvenerek huzur duyan ahmak ve cahildir

Anlatılır ki, Sultan Mehmet zamanında Karun gibi zengin bir tüccar vardı Bir saniye öne alınması veya geri kalması mümkün olmayan mukadder eceli geldi ve ölüp gitti Sevgili oğluna sağlığında yüzyıllık ömür tasavvur edip, her bir güne bir dirhem harcayacak şekilde mal ve para bırakmıştı Oğlu insafsız bir israf ile bu bitmez gibi görünen serveti har vurup harman savurdu Tüfekleri altıngümüşten işletir, ava gider, kese dolusu paraları saçıp çevresindekilerden kapmasını kahkahalarla seyrederdi Bundan zevk alır, günde yüzlerce kese parayı döküp saçardı Sonunda bütün stoklar bitti, genç oğul solup kurudu, durakladı Sultan Mehmet duyunca o israfçı genci babası cimrilikle meşhur olduğu için çağırıp ona sermaye vermek isteyince diyor ki, ‘Ey padişah, yeryüzü, sizin devletiniz sayesinde güvenli olsun Bu kulu fakirlikten zenginliğe yükseltmek mümkün değildir

Zira babam beni Celâl sahibi olan Allah’a (cc) emanet etmeyip mal varlığına ısmarlamıştır Hak’tan başkasına ısmarlanan zelil ve Allah (cc)’ın fazlından gayrisi hakirdir, değersizdir O halde bu çocuk için himmet eteğini yırtma Fasık olursa fasıka alet olmak fesattır Ona yardım etmek günahta ona katılmaktır’

Allah (cc)’ın veli kullarından birisine, zamanında oldukça büyük sayılan bir miktarda para gelmişti O, gelen bu paranın hepsini sadaka olarak fakirlere verdi

Bunun üzerine kendisine soruldu ki, o paranın bir miktarını evladına biriktirsen olmaz mıydı? O şöyle cevap vermiş: ‘Hayır, aksine o paraların hepsini Allah Teâlâ katında nefsime azık ve Allah Teala hazretlerini de evladıma Razık (rızık veren) kıldım’ Bu söylediklerimizi ve şair cimrilerin hallerini Allah (cc) ve insanların yanındaki çirkinliklerini düşünüp kendine zorla riya olan cömertliği yükle Yani gösteriş gibi olsa da cömertliğe kendini zorla! Sonra bu huyu benimseyip riyayı da yok etmeye çalış Bu ilim ve amel çareleri ile mizacını islâh eyle! Allah böyle kişileri başarıya ulaştırıcıdır

Yunus Emre ne güzel dile getiriyor:

Mal sahibi, mülk sahibi,

Hani bunun ilk sahibi

Mal da yalan, mülk de yalan,

Var biraz da sen oyalan


Linkleri sadece kayıtlı üyelerimiz görebilirForumTR üyesi olmak için tıklayınız