Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
Çocukla Vefatı Konuşurken Uygun Düşmeyen Tavır Örnekleri
Sevgili okurlarım ve sitemizin pahalı ziyaretçileri tekrardan merhabalar. Elimden geldiğince yazılar yayınlamaya devam edeceğim. Çünkü sizlerden aldığım ağır ilgi beni bir sonraki yazımı yazmaya teşvik ediyor ve de heyecanlandırıyor. Evvelki yazımda da aktardığım üzere, çocuğa bir yakınının vefat haberini nasıl anlatırız, nasıl aktarırız ile ilgili bir yazı dizisi hazırlıyordum. Bugün yazı dizisinin ikinci kısmını sizlerle paylaşacağım. Mümkün mertebe anlaşılır ve sade bir lisan kullanmaya dikkat ediyorum. Sizleri kavramlara boğmadan ve de yormadan çabucak yazıma geçmek istiyorum.
Mevt kavramının temelini evvelki yazımda biraz oluşturmaya çalıştım. Artık ise genel olarak ebeveynlerin takındığı tavır ve davranışları konuşmak, aktarmak istiyorum. Ebeveynler mevt hakkında konuşurken iki çeşit uygun düşmeyen tavır sergilerler. Bunlardan birincisi "kaçınmak" yani ebeveyn çocuğa mevt haberini anlatmak istemiyor. Bu sebepten dolayı de ebeveyn değişik öykülere başvuruyor. Elbette ki anlatacak kişi yaşadığı o acıyı tahminen de çocuğunun üzülmesini engellemek isteyerek ikinci bir acının önüne geçmek isteyebilir. Lakin unutmayın anlatmak esasen paylaşmaktır ve paylaşmak kişiyi rahatlatır. Çocuk jest-mimikleri okuma yeteneği çok lakin çok gelişmiş bir formda doğar. Münasebetiyle çocuk müşahede yapar. Anne babasına bakar. Yüzü, ses tonu, duruşu ebeveynin üzüldüğünü gösteriyor. O vakit bu makûs bir şey olmalı ki anne babamın üzülmesine sebep oluyor diye düşünür. En güzeli ben de konuşmayayım. Zira bu bahiste konuşmak anne babamı üzüyor. Böylesi bir durum da çocuğun esasen daha fazla kaygılanmasına, neler hissettiğini ebeveyne söylemesine, aktarmasına mani olur. Unutmayın belirsizliğin verdiği endişe gerçeği duymaktan daha fazla çocuğa ziyan verebilir.
Ebeveynin mevt hakkında konuşurken yapmaması gereken ikinci tavır ise "yüzleştirmektir." Yani ebeveyn o denli bir tavır stantlar ki o denli şeyler söyler, anlatır ki; aslında çocuğun onlara muhtaçlığı yoktur. Hatta tahminen de çocuğa sorsak anlatılan şeyi bilmek, öğrenmek dahi istemeyecektir. Tabi bir de çocuğun anlaması kıymetli. Sanki ebeveynin anlattıklarından çocuk ne anladı? Çocukların anlamayacağı, öğrenmek-bilmek dahi istemeyeceği bilgilerle çocuğu karşılaştırmak, çocuğa daha fazla ziyan verebilir.
Çocuklarla Vefatı Konuşurken Ebeveynin Dikkat Etmesi Gereken Tavırlar
-
Çocuklara mevti anlatırken mevt sözünü kesinlikle kullanın. Ölen kişi için uyuyor, gitti üzere tabirler yerine öldü demeniz yani örtbas edici, kaçamak tabirler yerine net bir tabir kullanmanız daha gerçek olacaktır. -
Mevti konuşurken; vefatın ömrün son evresi olduğunu ve ölenin hiçbir biçimde geri dönmeyeceğini söylemeniz daha uygun olacaktır. -
Mevtin bedendeki tüm işlevlerin büsbütün durduğu manasına geldiğini söyleyin ve bu cümlenizi birazcık açın, örnekler verin, somutlaştırın; yani ölen kişi artık hissedemez, hareket edemez, göremez, duyamaz, dokunamaz, yiyemez, koklayamaz deyin. Bu örnekleme-somutlama çocuğun anlaması için yerinde bir davranış olacaktır. -
Hastalandı ve öldü demeniz kâfi değildir. Neden? Zira bu cümle çocukta hastalanmak çok makûs yahut hastalanmaktan korkmak ve bunun getireceği obsesif-kompulsif yansılarla çocuğun hayatı önemli bir formda değişebilir. Bunun yerine hastalanmanın aslında berbat bir şey olmadığını, bedenin bağışıklık sisteminin güçlenmesine katkı sağladığını ancak hafif hastalık ve ağır hastalıklar olduğunu anlatmaya çalışın. Bunları anlatalım ki çocuğun çevresindekilerinin yahut kendisinin her hastalandığında sanki ölecek miyim korkusuna kapılmasın. -
Mevti hastalıkla ilişkilendirmemeye dikkat edeceğimiz üzere yaşlılıkla da ilişkilendirmeyelim. Yani yaşlandı ve öldü demeyelim. Hepimizin hatta dünyadaki tüm canlıların aslında bir hayat müddetlerinin olduğunu tabir edelim. Ayrıyeten insanların birçoklarının yaşlandığını lakin hepsinin uzun yaşamadığını da anlatmaya çalışmamız daha yararlı olacaktır. -
Okul öncesi devir yani erken çocukluk devrinde soyut fikirler daha gelişmemiştir. Münasebetiyle bilhassa de bu periyottaki çocuklarla mevti konuşurken din ile mevti bağdaştırmamaya dikkat edelim. Bu devirdeki çocuklar vefat ve dinin apansızın gündeme gelmesine karşı korkabilir. Yetişkinler bu türlü şeyleri duyarken, dinlerken tahminen de rahatlarlar. Ancak bu devirdeki çocuk ürkebilir. Dikkat etmekte yarar var diye düşünüyorum. -
Tekrar bu devirdeki çocuklara vefatı somutlaştırarak anlatmaya çalışmak çok daha yanlışsız olacaktır. Aslında tüm soyut kavramları mümkün mertebe somutlaştırarak anlatmak daha uygun olacaktır. Bu manada öldü sözü yerine artık yaşamıyor demek daha uygun olabilir. Nefes almak, üşümek, yorulmak, acıkmak üzere metabolizmanın bedenin işlevlerinin sona ermesi halinde anlatabilirsiniz. -
Çocuklar da başka herkes üzere bir bilgiyi tekrar ede ede öğrenirler. O tekrar tekrar sorarsa lütfen siz de usanmadan bıkmadan tıpkı halde cevaplamaya uğraş gösterin. -
Bazen ebeveynlerin vefat sonrasında meskenin türlü nedenlerle çok da uygun olmayacağını düşünüp, çocuğu konuttan uzaklaştırmaya çalıştığını gözlemliyorum. Bunun son derece yanlış olduğunu düşünüyorum. Zira bu türlü bir davranış çocukta ayrılık anksiyetesi ve kaybetme korkusu geliştirebilir. Çocuk da o ailenin bireyi değil midir? O halde çocuk da bu yas sürecini ailesi ile birlikte yaşamalıdır. Çocuklar da büyükler üzere yas tutabilir hatta meblağ da. Yas, tıpkı vakitte çocuğun içindekini dökmesini sağlayabilir ve çocuğu bu manada tedavi edebilir. -
Ağlamanın, üzülmenin hele de ölen birinin gerisinden ağlamanın, özlemenin ve de üzülmenin çok olağan olduğunu anlatmaya çalışın. Münasebetiyle bunun korkulacak bir şey olmadığını, korkulmaması gerektiğini tabir etmeye çalışın. Siz de bu hislerinizi saklamayın ki çocuğunuz da bu hislerini sizle paylaşsın. -
Çocuğunuzun vefat konusunu konuşmak için hazır mı istekli mi diye gözlemleyin lütfen. Baktınız ki bu türlü bir isteği hatta bu türlü teşebbüsleri var, sakin ve açık bir yaklaşımla karşılık vermek daha gerçek olacaktır. -
Ölen kişiyi anımsamanın çeşitli yolları mevcuttur. Yeri geldiğinde fotoğraflarına bakılabilir, anıları konuşulabilir. Bu halde hisler paylaşılmış olur ve birbirinizi anlamış ve anlaşılmış olursunuz. -
Tekrar çocuğunuzla bir arada mezara gidip ağaç dikmek yahut kişi ile ilgi hatıra defteri oluşturmak da çocuğunuzun vefatı daha kolay bir formda kabullenmesine ve tıpkı vakitte korkulmayacak bir şey olduğuna katkı sağlayacaktır. Mezarlığa gelmek istemiyorsa şayet baskı kurmayın, zorlamayın. -
Çocuğunuza karşı dürüst olun. Hislerinizde, hissettiklerinizde, yaşadıklarınızda. Çocuktan gelen bir sorunun yanıtını bilmiyorsanız "bilmiyorum, fakat bunu senin için öğrenebilirim" deyin. -
"Ölen bireyleri bir daha göremiyoruz lakin onlara hissettiğimiz, beslediğimiz sevgiyi-saygıyı daima hissederiz. İstersen birlikte fotoğraflarına bakıp konuşalım ne dersin?" üzere cümleler kurup onun yanında durduğumuzu, ve hislerimizi aktarmayı sağlayabiliriz. -
Mevti lütfen uykuya benzetmeyin. Ebeveynlerin yaptığın en büyük kusur diyebilirim. Bu neden tehlikeli anlatmaya çalışayım. Uyku ile bağdaştırırsa uyumaktan korkabilir yahut sevdiklerinin uyuduktan sonra tekrar uyanır mı ya da uyursa o da mı ölecek üzere dertlere kapılabilir. -
Sonsuzluğa uçmak üzere soyut cümleler kullanmayın. -
Çocuğunuza kendisinin yalnız kalmadığını, ben seninleyim ve uzunca bir vakit senle bir arada yaşamayı planlıyorum bildirisini aktarmayı, çaresiz olmadığını, onu seven insanların yanında kalmaya devam edeceğini aktarmaya çalışın, hissettirmeye çalışın. -
Çocuğu ölen kişinin defin merasimine götürmemek daha uygun olacaktır. -
Çocuklar genel manada kendilerini dünyanın merkeze koyduklarından ötürü etrafında gerçekleşen kimi olaydan kendilerini suçlayabilirler. Birinin vefatıyla de ilgili bu olabilir. Bu sebepten dolayı çocuğa bunun onla ilgili olmadığı, onun rastgele bir tesirinin olmadığı kesin bir lisanla söz edilmelidir. -
Ağlama, çok endişe, donup kalma yahut vefatı reddetme üzere yansılar çocuğun yaşına ve kişilik özelliklerine nazaran değişen reaksiyonlardır. Bunun dışında diğer reaksiyonlar de verir ki bu reaksiyonlar yas sürecini uzun vadeye yaydığını gösterir. Örneğin; içe devir, kabuslar görme, iştahta değişiklikler, öbür bir sevdiğini kaybetme korkusu, uykuya dalmakta zahmet çekme, parmak emme, öfkeli davranışlar, alt ıslatma, olduğundan farklı davranma. Bu türlü yansılarda bir psikologdan takviye almak gerekir. -
Nihayetinde vefat kişiyi travmatize eden bir olaydır. Yetişkinler de çocuk da kesinlikle bir psikologdan takviye almaları gerekir.
