Çocuk beslenmesinde nelere dikkat etmeliyiz?

1-3 Yaş Kümesi (Toddler Dönemi)

Bu periyot evlatların “besinlerle tanışma” evresidir ve bu devirde edindikleri davranışlar hayatları boyunca kalıcı olacaktır. Bu nedenle ana ve babalara bu aşamada evlatlarına hakikat beslenme alışkanlıkları edindirme ismine kıymetli hizmetler düşmektedir.

Ana pederin evlatlara beslenme konusunda örnek davranışlar sergilemesinin yanında evlatlara karşı haddinden fazla ısrarcı olma yahut çok çokça ilgisiz olma üzere davranışlardan da kaçınmaları gerekmektedir.

Bu periyot ek besinin verildiği ve emziklilik sürecinin sonlandığı evreyi kapsamaktadır ve yeni besinlerle tanışan evlat reddetme davranışında bulunabilmektedir. Negativizm denen ve sıklıkla görülen bu durum önünde ana ısrarcı olmamalıdır. Zira bu tavır evlatta inatlaşma, yemekten nefret etme, iştahta azalma ve obezite oluşumuna neden olur. Israrcı olmak tarafına o besini birkaç gün sonra tekrar deneme yoluna girmeli yahut farklı besinlerle karıştırarak, evladın beğeneceği sunumlar yaparak o besini sevdirme yoluna gitmelidir. Bu formda olan yaklaşımlar katı beslenmeye geçişte valideye kolaylık sağlayacaktır. Aksi durumda, ısrarcı tavır sergileyen ana evladın o besinden daha ziyade soğumasına neden olacaktır.

Kimi anaların kaygıları vardır. “çocuğum çok iştahsız, hiç yemiyor” stili tasavvurlarla başlarını yorarlar. Ancak şunu uygun benimsemek gerekiyor ki bu yaş kümesindeki evlattan bir yetişkin kadar yemesini bekleyemeyiz. Mide hacmi küçük olduğu için besin ölçüsü da küçük olacaktır. Ayrıyeten 2. bir durum da anaların katı beslenmeye geçişte besinleri sunum şekliyle alakalı. Emzirme periyodundan çıkan bir bebek, direkt katı beslenmeye geçemeyeceği için kıvamı akıllıca ayarlamak kıymetlidir. Birinci aşamada besinler mama stilinde hazırlanmalı, sonrasında ise her besin başka ayrı, kaşıkla ezilerek verilmelidir. Bundaki emel evladın besinlerin tadını tanıması ve onlara alışmasını sağlamaktır.

Bu periyotta evlatta “ben” duygusu gelişmeye başlar, daha çok şey başarmak isterler, fizikî hareketlilik artar ve dikkat mühletleri çok kısadır. Bu nedenle ana beslenme konusunda evlada karşı şiddetli muhafazacı ve çok katı olmamalıdır. Sakin ve sabırlı olmalı tıpkı vakitte evladın bu periyotta birinci yılkine nazaran daha yavaş büyüme göstereceğini bilmelidir. Evlada besinler küçük ölçülerde sunulmalı ve evladın kendi başına beslenmesi teşvik edilmelidir.

Bu devirde;

Artan fizikî aktiviteye bağlı olarak kas ve kemik gelişimi için Ca ve P alımı kıymetlidir. Bu nedenle süt öbeğine (süt-yoğurt-peynir) ehemmiyet verilmelidir. Bu yaş öbeğinde süt öbeğinden günlük 2.5 porsiyon verilmelidir. Bu gün içinde 1 su bardağı süt, 1 kase yoğurt, 1 karper peynir büyüklüğünde az tuzlu peynir halinde verilebilir. Haddinden fazla süt verilmesi evladın alması gereken gayrı besin kümelerinde zayıflığa neden olur.

Protein, B vitaminleri ve Fe içeriği yüksek olan et grubu(kırmızı et, tavuk, balık, kurubaklagil) değer verilmesi gereken 2. kümedir. Birinci yaşlarda yarım porsiyondan başlanarak evlat büyüdükçe 1-1,5 porsiyon biçiminde arttırılır. Örnek protein bulunan yumurtayı her gün yahut gün haddinden fazla tükettirmek kıymetlidir. Yumurta verilmeyen günlerde ise et ölçüsü arttırılmalıdır.

Bunlarla birlikte evlat her gün sebze-meyve ve tahıl kümesi da tüketmelidir. Sebze-meyve kümesi 1-1,5 porsiyon biçiminde ve tahıl öbeği ise 2-2,5 porsiyon halinde tüketimi önerilmektedir.

Tüm besin öbekleri birinci yaşlarda az ölçüde ve evlat büyüdükçe yavaş yavaş arttırılacak biçimde verilmelidir.

3-6 Yaş Öbeği (Okul Öncesi Dönem)

3-6 yaş mektep öncesi devri kapsamaktadır. Bu devirde evlatların beslenme alışkanlıklarının oturduğu devirdir. Evlat bu periyotta içinde bulunduğu etraftan her cephesiyle etkilenmektedir (fiziksel, zihinsel, içtimaî ve ruhsal). Mektep öncesi periyot artık hayat uzunluğu kalıcı olan davranışların yerleştiği, yetişkinlik için temel oluşturan devir olması sebebiyle değerlidir. Evladın büyüme ve gelişmesini sağlayacak halde beslenme usulü oluşturmanın yanında evlada sağlıklı beslenme alışkanlıkları edindirmek de kıymetlidir.

Bu devir, yemek yeme sorumluluğunun evladın kendisinde olduğu periyottur. Bu nedenle evlada fırsat verilmeli, yemeğini yardımsız yemesi sağlanmalıdır.

Taklit yeteneğinin ağır olduğu 3-6 yaş öbeği evlatlar münhasıran anne-babayı dikkatle izlerler. Erkek evlat babayı, kız evlat valideyi taklit eder. Bu nedenle sağlıklı beslenme alışkanlığının geliştirilmesi için anne-babanın tavrı, evlada uygun örnek olması değerlidir. Anne-baba yemek konusunda seçici ve ölçüsüz hassas ise evladı ortalığı dağıttığı için mütemadi bir uyarma halinde ise evlattan olumlu davranışlar geliştirmesi beklenemez.

Mektep öncesi devirde evlatlar, besinlere karşı kesin tutum ortaya koyarlar. Sebzelere karşı çok çokça ilgili değildirler. Besinleri başka farklı tanımak isterler, karışım halinden hoşlanmazlar. Elleriyle kolay yiyebildikleri besinlerden daha çok hoşlanırlar. Keskin tat ve kokulara karşı hassas oldukları için her sebzeyi yemezler, daha çok çiğ yenebilen zerzevatları tüketirler. Sevmediği bir yemeği yedirmek için zorlanan evlat sonrasında o besine karşı olumsuz durum geliştirir. Aileler evladı zorlamak tarafına, sevmediği besini sofrada bulundurarak ona alışmasını sağlamalıdır.

Bu periyotta;

Protein gereksiniminin çoğunluğu et, süt, yumurta üzere güzel kalite protein kaynaklarından karşılanmalıdır. Vitamin-mineral alımı beslenme örüntüsünde sağlanmalı, mahsusen kalsiyum ve demire ehemmiyet verilmelidir. En şık kalsiyum kaynağı; süt, peynir, yoğurt, fındık-fıstık vb. yağlı tohumlar ve yeşil sebzelerdir. Demir alımını sağlamak için de et, yumurta, yeşil sebzeler, kurubaklagiller, yağlı tohumlar, pekmez, kuru meyveler evlatların beslenmesinde bölge almalıdır.

Günlük olarak; süt-yoğurt kümesinden 2-3 su bardağı, peynir 1 dilim, et/balık/tavuk 4 yumurta büyüklüğünde, yumurta 1 adet, sebze-meyveler 3 porsiyon, ekmek 3-4 dilim, pirinç/makarna 3 yemek kaşığı olacak formda verilmelidir.

Haftada 1 defa et, 2 defa tavuk, 1 kere balık verilmelidir. Sağlıklı bir hayat için evlatlara spor teşvik edilmelidir.